Golden Visa Karşılaştırması: Portekiz, Yunanistan ve Malta

Giriş

Son yıllarda Avrupa ülkeleri arasında yaygınlaşan Golden Visa programları, yatırım yoluyla oturum veya vatandaşlık hakkı sağlayan özel düzenlemelerdir. Bu programlar, devletlerin doğrudan yabancı yatırımı teşvik etme stratejilerinin bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. Her ülke, Golden Visa politikalarını kendi hukuk sistemine, ekonomik ihtiyaçlarına ve dış politika önceliklerine göre şekillendirmiştir.

Bu makalede, Avrupa’daki en çok tartışılan ve rağbet gören üç Golden Visa rejimi — Portekiz, Yunanistan ve Malta — karşılaştırmalı olarak ele alınacak; bu sistemlerin hukuki altyapıları, yatırım koşulları, vatandaşlığa geçiş süreçleri ve Avrupa Birliği (AB) normlarıyla uyumu ayrıntılı biçimde değerlendirilecektir.

---

1. Golden Visa Nedir?

Golden Visa, yatırım yoluyla yabancı uyruklu kişilere ikamet izni veya doğrudan vatandaşlık tanıyan programları ifade eder. Bu programlar kapsamında yatırımcıya:

• Oturum izni

• Schengen bölgesi serbest dolaşımı

• Vergi avantajları

• Vatandaşlığa geçiş hakkı (belirli süre sonrası)

gibi olanaklar tanınır. Ancak bu sistemler, AB normlarına, göç hukuku ilkelerine ve insan haklarına uygun olmak zorundadır.

---

2. Portekiz Golden Visa Programı

a) Hukuki Temel

Portekiz Golden Visa (Autorização de Residência para Atividade de Investimento – ARI), 2012 yılında n.º 29/2012 sayılı yasa ile yürürlüğe girmiştir. Uygulama, Portekiz Göçmenlik Servisi (SEF) tarafından yürütülmüş; ancak 2023 reformları sonrası başka idarelere devredilmiştir.

b) Yatırım Türleri

2023 öncesi:

• €500.000 gayrimenkul yatırımı

• €1.000.000 banka mevduatı

• 10 kişilik istihdam yaratımı

• Yatırım fonu ve start-up katkısı

2023 sonrası:

• Gayrimenkul yatırımı kaldırıldı

• Yalnızca teknoloji, inovasyon ve kültürel katkı odaklı yatırımlar geçerli

c) Vatandaşlık Şartları

• 5 yıl sonra vatandaşlığa başvuru imkânı

• Sadece yılda 7 gün Portekiz’de bulunmak yeterli

• A2 düzeyinde Portekizce bilgisi ve sabıka kaydının olmaması gerekiyor

---

3. Yunanistan Golden Visa Programı

a) Hukuki Temel

Yunanistan Golden Visa Programı, 2013 yılında 4146/2013 sayılı Yasa ile oluşturulmuştur. Uygulama esasları, Yunan Göçmenlik Yasası ve Bakanlık kararlarıyla düzenlenmiştir.

b) Yatırım Türleri

• Minimum €250.000 tutarında gayrimenkul alımı
  (2023 sonrası Atina, Selanik, Mikonos vb. bölgelerde sınır €500.000)

• Otel veya turistik tesiste kira kontratı

• Gayrimenkul geliştirme projelerine katılım

Diğer AB ülkelerine kıyasla en düşük giriş eşiğine sahiptir.

c) Vatandaşlık Şartları

• 7 yıl fiilen Yunanistan’da ikamet sonrası vatandaşlık başvurusu yapılabilir

• Dil bilgisi, entegrasyon ve sabıka şartları aranır

• Fiili ikamet istenmektedir (yılda en az 183 gün)

---

4. Malta Citizenship by Investment (CBI) Programı

a) Hukuki Temel

Malta, Golden Visa programını vatandaşlıkla doğrudan ilişkilendiren az sayıdaki AB ülkesinden biridir. “Maltese Citizenship by Naturalization for Exceptional Services by Direct Investment” (LN 437 of 2020) düzenlemesi temel yasal dayanak olarak kabul edilir.

b) Yatırım Koşulları

• €600.000 – €750.000 hükümete bağış

• €700.000 değerinde gayrimenkul alımı veya yıllık kira (en az €16.000)

• €10.000 tutarında yerel hayır kurumuna bağış

Bu yatırımlar sonucu 12 veya 36 ay içinde Malta vatandaşlığı kazanılabilir.

c) Vatandaşlık Şartları

• Fiili ikamet zorunluluğu vardır

• Sabıka kaydı, sağlık raporu, kaynak beyanı istenir

• Kapsamlı geçmiş araştırması yapılır

---

5. Karşılaştırmalı Tablo

---

6. Avrupa Birliği’nin Tepkisi

AB Komisyonu, özellikle Malta ve Bulgaristan’a karşı ihlal prosedürü başlattı. Vatandaşlık hakkının “satılması” şu gerekçelerle eleştiriliyor:

• Güvenlik riski ve denetim eksikliği

• Kara para aklama ve vergi kaçırma ihtimali

• AB değerlerine aykırılık (eşitlik, adalet)

Bu sebeple 2023 sonrası Portekiz gayrimenkul yatırımını kaldırdı, Malta ise doğrudan vatandaşlık için başvuru sürecini daha sıkı hâle getirdi.

---

7. Hukuki Değerlendirme

a) Ulusal Egemenlik vs. AB Hukuku

Her ülke vatandaşlık ve oturum verme konusunda egemenlik hakkına sahiptir. Ancak AB, bu hakkın ortak değerler ve güvenlik ilkeleriyle uyumlu kullanılmasını talep etmektedir.

b) İnsan Hakları Boyutu

Golden Visa sistemlerinin:

• Toplumsal eşitliği bozabileceği

• Yerel halkın konut erişimini zorlaştırabileceği

• Ekonomik ayrımcılık yaratabileceği

gerekçeleriyle eleştirildiği görülmektedir. AİHM ve ABAD içtihatları, bu sistemlerin sınırlanmasını destekleyebilir.

---

8. Türk Vatandaşları Açısından Değerlendirme

Türkiye vatandaşları için:

• Yunanistan, düşük yatırım eşiği nedeniyle caziptir

• Portekiz, vatandaşlığa geçiş süresinin kısa olması ve fiili ikamet zorunluluğunun bulunmaması sayesinde tercih edilmektedir

• Malta, yüksek maliyet ve siyasi eleştiriler nedeniyle sınırlı başvuruya sahiptir

Türkiye’de çifte vatandaşlığa izin verildiğinden, bu ülkelerle vatandaşlık kazanımı mümkündür. Ancak noterlik, apostil, mülk beyanı gibi işlemler bakımından hukuki danışmanlık alınması önerilir.

---

Sonuç

Portekiz, Yunanistan ve Malta Golden Visa sistemleri hem yatırımcılar hem de hukukçular açısından farklı değerlendirmelere sahiptir. Portekiz son reformlarla programı sosyal fayda odaklı hâle getirirken, Yunanistan hâlâ en düşük maliyetli Golden Visa sistemlerinden biridir. Malta ise yüksek maliyetli ama hızlı vatandaşlık veren nadir sistemlerdendir.

Bu sistemler, yatırım yoluyla göç politikalarının gelecekte nasıl şekilleneceği açısından Avrupa için bir test alanı niteliğindedir. Hukuki güvenlik, insan haklarına saygı ve şeffaflık prensiplerinin korunması ise bu programların sürdürülebilirliği açısından kilit önemdedir.