Türkiye’nin jeopolitik konumu, göç yolları üzerinde bulunması ve Avrupa’ya açılan sınır kapısı olması nedeniyle göçmen kaçakçılığı suçları ülkemizde en sık rastlanan organize suç tiplerinden biridir. Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde düzenlenen göçmen kaçakçılığı, yalnızca tamamlandığında değil, teşebbüs aşamasında da cezalandırılmaktadır.

 1.Göçmen Kaçakçılığı Suçu (TCK m.79)

1.1. Tanım

TCK m.79/1’e göre:

“Doğrudan doğruya veya dolaylı olarak maddi menfaat elde etmek maksadıyla, yasal olmayan yollardan bir yabancının ülkeye sokulması veya ülkede kalmasına imkân sağlanması ya da Türk vatandaşlarının veya yabancıların yurt dışına çıkmasına imkân sağlanması” göçmen kaçakçılığı suçunu oluşturur.

1.2. Ceza

• 3 yıldan 8 yıla kadar hapis,

• 10.000 güne kadar adli para cezası.

2. Teşebbüs Kavramı (TCK m.35)

2.1. Genel Tanım

TCK m.35’e göre:

• Suç işlemeye elverişli hareketlerle icraya başlanıp,

• Elinde olmayan nedenlerle tamamlanamayan suçlar,
  teşebbüs kapsamında cezalandırılır.

2.2. Teşebbüsün Unsurları

1. Kast: Failin suçu işleme iradesi olmalı.

2. İcra hareketi: Suçun doğrudan işlenmesine yönelik adımlar atılmalı.

3. Elverişlilik: Hareketler suçun işlenmesine elverişli olmalı.

4. Tamamlanmama: Failin elinde olmayan sebeplerle suç tamamlanamamış olmalı.

3. Göçmen Kaçakçılığına Teşebbüs

3.1. İcra Hareketi Örneği

• Göçmenlerin araca bindirilmesi,

• Sahte pasaportların hazırlanması,

• Teknenin denize açılmadan yakalanması,

• Sınır kapısında göçmenlerle birlikte yakalanmak.

👉 Bu aşamalar, suçun icrasına başlanıldığını ve teşebbüsün oluştuğunu gösterir.

3.2. Tamamlanmama Sebepleri

• Kolluk kuvvetlerinin operasyonu,

• Teknenin arızalanması,

• Göçmenlerin kaçması,

• Sahte belgelerin tespit edilmesi.

Bu hallerde suç teşebbüs aşamasında kalır.

---

4. Göçmen Kaçakçılığına Teşebbüsün Cezası

4.1. Genel Kural (TCK m.35/2)

Teşebbüs halinde fail, işlenmek istenen suçun cezası ile cezalandırılır. Ancak:

• Failin kastına ve meydana gelen zararın ağırlığına göre,

• Ceza 4’te 1 ile 4’te 3 arasında indirilebilir.

4.2. Uygulama

Göçmen kaçakçılığı suçunda teşebbüs halinde:

• 3–8 yıl hapis cezası,

• Teşebbüs nedeniyle indirime tabi tutulur.

Örn: Sanık, 6 yıl hapse mahkûm edildiğinde, teşebbüs indirimiyle ceza 3 yıl 6 aya düşebilir.

---

5. Yargıtay Kararları

5.1. Yargıtay 18. CD, 2015/4209 K.

• Sanıklar göçmenleri tekneye bindirmiş, ancak sahil güvenlik yakalamıştır.

• Suç tamamlanmadığı için teşebbüs hükümleri uygulanmış, ceza indirilmiştir.

5.2. Yargıtay 18. CD, 2018/3331 E., 2018/14230 K.

• Göçmenler araca bindirilmiş ancak sınırı geçemeden yakalanmıştır.

• Yargıtay, “icra hareketlerine başlanıldığı için teşebbüs vardır” demiştir.

5.3. Yargıtay 18. CD, 2016/13955 E., 2018/7483 K.

• Göçmenler kapalı araçta havasız bırakılmış, ancak geçiş gerçekleşmemiştir.

• Yargıtay, teşebbüs hükümlerini uygulamış, ayrıca nitelikli hal sebebiyle cezayı artırmıştır.

---

6. Uluslararası Hukuk Perspektifi

6.1. Palermo Konvansiyonu

• Göçmen kaçakçılığını suç sayar.

• Teşebbüs ve iştirak halleri de cezalandırılır.

6.2. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM)

• Göçmen kaçakçılığı suçları, devletlerin sınır güvenliği yetkisi kapsamındadır.

• Ancak AİHM, “orantısız cezalandırma” yapılmaması gerektiğini vurgulamaktadır.

---

7. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

• Yardım – Teşebbüs ayrımı: Bazen sanıkların “yardım etme” amacıyla hareket ettiği iddia edilse de, menfaat unsuru varsa teşebbüs hükümleri uygulanır.

• Hangi aşamada teşebbüs başlar? → Yargıtay’a göre göçmenlerin araçlara bindirilmesi dahi icra hareketidir.

• Cezanın indirilmesi: Mahkemeler teşebbüs indirimi oranını farklı uygulamakta, bu da içtihat birliği sorununa yol açmaktadır.

---

8. Somut Senaryo (Özgün Örnek)

Olay:

İzmir’in Dikili ilçesinde A.Y. isimli kişi, 20 Suriyeli göçmeni yasa dışı yollarla Yunanistan’a götürmek üzere anlaşır.

• Göçmenler minibüsle sahile taşınır,

• Tekneye bindirilir, ancak denize açılmadan jandarma operasyon yapar,

• Suç tamamlanamaz.

Hukuki Değerlendirme:

• Sanık, göçmenlerden para almıştır → menfaat unsuru vardır.

• Göçmenlerin tekneye bindirilmesi → icra hareketine başlanmıştır.

• Denize açılamadan yakalanmaları → suç teşebbüs aşamasında kalmıştır.

• Ceza, TCK m.35 gereği 1/2 oranında indirilir.

---

9. Sonuç

Göçmen kaçakçılığına teşebbüs suçu, TCK m.79 ile TCK m.35 hükümlerinin birlikte uygulanmasını gerektirir.

• İcra hareketlerine başlanmış olması teşebbüsün varlığı için yeterlidir.

• Failin elinde olmayan nedenlerle suç tamamlanamamışsa, teşebbüs hükümleri uygulanır.

• Yargıtay, göçmenlerin araca bindirilmesi veya sahte pasaport düzenlenmesi gibi hareketleri teşebbüs saymaktadır.

• Ceza, işlenmek istenen suçun cezasından indirim yapılarak belirlenir.

Bu nedenle, uygulamada mahkemelerin icra hareketi – hazırlık hareketi ayrımını doğru yapması, adil yargılama için büyük önem taşımaktadır.

Konuyla alakalı Yargıtay 18.Ceza Dairesi – Karar: 2015/3863) sayılı içtihatını inceleyelim.

Yargıtay 18. Ceza Dairesi – Karar: 2015/3863 İncelemesi

1. Kararın Konusu

Dosyada, sanıkların göçmenleri yasa dışı yollarla yurtdışına çıkarmak için organizasyon yaptığı, göçmenlerden ücret aldığı ve onları sahil bölgesine taşıdığı tespit edilmiştir. Ancak göçmenler, sınırı geçemeden güvenlik güçleri tarafından yakalanmıştır.

Yerel mahkeme sanıkları TCK m.79 (göçmen kaçakçılığı) uyarınca mahkûm etmiş; dosya temyize taşınınca Yargıtay incelemesi gündeme gelmiştir.

---

2. Yargıtay’ın Değerlendirmesi

2.1. Teşebbüs Aşaması

• Sanıklar, göçmenleri yasa dışı yollarla yurtdışına çıkarmak için icra hareketlerine başlamış,

• Ancak failin elinde olmayan nedenlerle (sahil güvenlik operasyonu) suç tamamlanamamıştır.

• Yargıtay, bu durumda TCK m.35 (teşebbüs) hükümlerinin uygulanması gerektiğini vurgulamıştır.

2.2. Nitelikli Hal

Göçmenlerin, kapasitesinin çok üzerinde doldurulan bir minibüste havasız koşullarda taşındığı belirlenmiştir.

• Bu durum göçmenlerin hayatı ve onuru bakımından tehlikeli koşullarda taşınması anlamına gelir.

• Yargıtay, bu nedenle TCK m.79/2’deki nitelikli halin uygulanması gerektiğini ifade etmiştir.

2.3. Menfaat Unsuru

Sanıkların göçmenlerden kişi başı ücret aldığı sabittir.

• Yargıtay, bu unsurun göçmen kaçakçılığı suçunun vazgeçilmez unsuru olduğunu bir kez daha teyit etmiştir.

2.4. Elkoyma Kararı

Olayda kullanılan araç ve göçmenlerden alınan paralar, hem delil hem de suçtan elde edilen kazanç olarak değerlendirilmiştir.

• Yargıtay, bunlara el konulmasının ve müsadere edilmesinin hukuka uygun olduğuna hükmetmiştir.

---

3. Kararın Sonucu

Yargıtay 18. Ceza Dairesi, yerel mahkemenin yalnızca temel ceza uygulamasını bozma sebebi saymıştır.

• Çünkü hem teşebbüs indirimi hem de nitelikli hal artırımı dikkate alınmamış,

• Ayrıca elkoyma ve müsadere kararları gerekçelendirilmemiştir.

---

4. Kararın Önemi

a) Teşebbüs Açısından

Göçmen kaçakçılığı suçunun teşebbüs halinde dahi cezalandırılacağı bir kez daha ortaya konmuştur.

• İcra hareketi → göçmenlerin araca bindirilmesi,

• Failin elinde olmayan engel → kolluk operasyonu.

b) Nitelikli Hal Açısından

Göçmenlerin onurunu zedeleyen ve hayatlarını tehlikeye atan koşullar, cezanın ağırlaştırılmasına sebep olur.

c) Elkoyma Açısından

• Araçlar → suçta kullanılan eşya,

• Paralar → suçtan elde edilen kazanç.
  Bunlara el konulması ve müsadere edilmesi gerekir.

---

5. Sonuç

Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2015/3863 sayılı kararında:

1. Göçmen kaçakçılığına teşebbüsün cezalandırılacağını,

2. Hayat ve onur açısından tehlike doğuran koşulların nitelikli hal sayılacağını,

3. Suçta kullanılan araç ve elde edilen paraların el konulup müsadere edilmesi gerektiğini,

4. Yerel mahkemenin bu hususları eksik uygulamasının bozma sebebi olduğunu vurgulamıştır.

Bu karar, hem TCK m.35 teşebbüs hükümleri, hem TCK m.79 nitelikli halleri, hem de CMK’daki elkoyma düzenlemeleri bakımından emsal niteliğinde bir içtihattır.

                                                                                                                                                                    Hukuk Fakültesi Öğrencisi Ada Ceren KENDİGELEN