Göçmen Kaçakçılığı ve İnsan Ticareti Arasındaki Hukuki Fark Nedir?
GİRİŞ
Küreselleşen dünyada artan savaş, yoksulluk, siyasal baskı ve iklim krizleri nedeniyle milyonlarca insan göç yollarına düşmektedir. Bu göç hareketlerinin önemli bir kısmı yasal olmayan yollarla gerçekleşmekte; bu da bireyleri suç örgütlerinin ağına düşürmektedir. Bu bağlamda “göçmen kaçakçılığı” ve “insan ticareti” kavramları sıkça karşılaşılan, ancak çoğu zaman birbiriyle karıştırılan iki ayrı suç tipi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Her iki eylem de bireylerin yer değiştirmesiyle ilgili olsa da aralarındaki hukuki, sosyolojik ve mağduriyet düzeyine dair farklar, gerek uluslararası belgeler gerekse Türk Ceza Hukuku bakımından ayırt edilmelerini zorunlu kılar. Bu çalışmada, göçmen kaçakçılığı ile insan ticareti suçlarının tanımı, unsurları, mağduriyet yapısı ve ceza hukuku açısından farkları detaylı şekilde incelenecektir.
I. TANIMSAL YAKLAŞIM: GÖÇMEN KAÇAKÇILIĞI VE İNSAN TİCARETİ
A. Göçmen Kaçakçılığı
Göçmen kaçakçılığı, bir kişinin başka bir ülkeye yasa dışı yollardan sokulması ya da çıkarılması amacıyla maddi menfaat sağlanarak gerçekleştirilen bir eylemdir. Bu suç, hem Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde hem de Birleşmiş Milletler Sınıraşan Örgütlü Suçlarla Mücadele Sözleşmesi’ne (Palermo Sözleşmesi) ek “Göçmen Kaçakçılığına Karşı Protokol”de tanımlanmıştır.
Palermo Protokolü’ne göre göçmen kaçakçılığı:
“Bir kimsenin, doğrudan ya da dolaylı bir maddi ya da başka bir menfaat karşılığında, bir devletin vatandaşlık ya da oturma iznine sahip olmadığı ülkeye yasa dışı yollardan girmesine yardımcı olmak” şeklinde tanımlanır.
B. İnsan Ticareti
İnsan ticareti ise, Palermo Sözleşmesi’nin ek protokolü olan “İnsan Ticaretine Karşı Protokol”de şu şekilde tanımlanır:
“Zorla çalıştırma, fuhuş, organ ticareti gibi amaçlarla kişilerin tehdit, baskı, kaçırma, hile veya güç kullanımı suretiyle alınıp satılması ve sömürülmesi.”
TCK m.80’de de insan ticareti suçunun unsurları detaylı şekilde düzenlenmiştir.
II. SUÇUN UNSURLARI BAKIMINDAN KARŞILAŞTIRMA
A. Amaç Yönünden Fark
-
Göçmen kaçakçılığı, sınır ihlaliyle ilgilidir. Suçun amacı, maddi menfaat karşılığında bireyin ülkeye yasa dışı sokulmasıdır.
-
İnsan ticareti ise, sınır ihlaliyle sınırlı kalmaz. Asıl amaç, bireyin sömürülmesidir (fuhuş, zorla çalıştırma, kölelik, organ ticareti vs.).
B. Mağdurun Rızası
-
Göçmen kaçakçılığında kişi kendi isteğiyle hareket eder; hatta çoğu zaman organizatörlerle anlaşma içindedir.
-
İnsan ticaretinde ise mağdurun rızası ya yoktur ya da irade sakatlığı vardır (zor, tehditle kandırılma, baskı vs.).
C. Süreklilik
-
Göçmen kaçakçılığı genellikle tek seferlik bir eylemdir: ülkeye giriş veya çıkış.
-
İnsan ticareti ise mağdurun devamlı şekilde sömürülmesini içerir. Örneğin aylarca, yıllarca zorla çalıştırma gibi süreklilik arz eder.
D. Mağduriyet Düzeyi
-
Göçmen kaçakçılığında mağdur, sınırı geçtikten sonra organizatörle olan ilişkisi genellikle sona erer.
-
İnsan ticaretinde mağdur, uzun süreli fiziksel ve psikolojik sömürüye maruz kalır; dolayısıyla daha derin ve sürekli bir mağduriyet yaşar.
III. TÜRK CEZA KANUNU AÇISINDAN DEĞERLENDİRME
A. TCK 79: Göçmen Kaçakçılığı
-
Fail: Herkes olabilir.
-
Mağdur: Devletin göç politikası ve kamu düzenidir.
-
Cezası: 5 yıldan 8 yıla kadar hapis ve adlî para cezası.
Bu suçta, failin örgütlü hareket etmesi, taşıt aracı kullanması ya da fiili sistematik olarak işlemesi nitelikli hal olarak değerlendirilir.
B. TCK 80: İnsan Ticareti
-
Fail: Herkes olabilir.
-
Mağdur: İnsan onuru, bireyin vücut bütünlüğü, özgürlüğü.
-
Cezası: 8 yıldan 12 yıla kadar hapis + 10.000 güne kadar adli para cezası.
İnsan ticareti suçunda, eylemin mağdurun rızasına dayansa bile hukuken geçerli kabul edilmemesi, suçun insan hakları boyutunu açıkça gösterir.
IV. ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER IŞIĞINDA FARKLILIKLAR
Hem göçmen kaçakçılığı hem de insan ticareti Palermo Sözleşmesi ek protokollerinde düzenlenmiştir. Ancak bu protokollerdeki yaklaşımlar farklıdır:
-
Göçmen kaçakçılığı protokolü, öncelikle devletlerin sınır güvenliği ve göç kontrolünü güçlendirmeyi hedefler.
-
İnsan ticareti protokolü ise mağdurun korunmasını ve desteklenmesini önceleyen bir yaklaşıma sahiptir.
Bu nedenle insan ticareti mağdurlarına yönelik psikolojik destek, geçici oturma izni ve barınma gibi haklar uluslararası hukukta geniş yer tutarken, göçmen kaçakçılığı mağdurlarına yönelik bu tür korumalar daha sınırlıdır.
V. YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA UYGULAMADAKİ DURUM
Yargıtay 1. Ceza Dairesi 2019/631 E. , 2021/11035 K. sayılı kararında ”otopsi raporlarına göre kapalı ortamda havasız kalmaya bağlı asfiksi sonucu hayatlarını kaybettikleri, tırdan inen mağdur göçmenlerin sanık …’ in çiftliğine doğru koştukları, bu sırada sanıklar … ve …’in çiftlikte bulundukları ve tırla getirilen göçmenlerin bir kısmının ölmüş olması nedeniyle sanık …’ nun olay yerinden kaçtığı, sanık …’in ise polisi arayarak ölenlerin olduğunu bildirdiği, kaçak göçmenleri getiren tırla birlikte sanıklar …, … ve … ‘ nin olay yerinden kaçtıkları anlaşılan olayda, Sanıklar …, … ve …’ nin, göçmen maktüllerin ölebileceklerini öngörebilir durumda bulunmaları nedeniyle, olayda olası kastla hareket ettiklerinin kabul edilmesi gerektiği gözetilmeden; maktüllere yönelik eylemlerinden dolayı ayrı ayrı (13 kez) TCK’ nın 81, 21/2. maddesi hükümlerinin uygulanması gerektiği gözetilmeksizin yazılı şekilde hüküm kurulması,” denilmiştir.
Yargıtay 14. Ceza Dairesi 2015/2192 E. , 2015/5811 K. sayılı kararında ”sanık … hakkında ise insan ticareti suçlarından verilen beraat hükümleri ile sanık … hakkında beden veya ruh sağlığını bozacak şekilde çocuğun nitelikli cinsel istismarı suçundan kurulan mahkumiyet hükmü ile sınırlı olarak yapılmasına karar verildikten sonra gereği düşünüldü:
Delillerle iddia ve savunma, duruşma göz önünde tutularak tahlil ve takdir edilmiş beraati ve sübutu kabul olunan fiillerin unsurlarına uygun şekilde tavsif ve tatbikatları yapılmış bulunduğundan, sanık … müdafii ve katılan Tevhide vekilinin yerinde görülmeyen temyiz itirazlarının reddiyle, sanık … hakkında beden veya ruh sağlığını bozacak şekilde çocuğun nitelikli cinsel istismarı, insan ticareti, sağlık için tehlikeli madde temin etme, sanık … hakkında beden veya ruh sağlığını bozacak şekilde çocuğun nitelikli cinsel istismarı, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, sanık … hakkında ise insan ticareti suçlarından verilen beraat hükümleri ile sanık … hakkında beden veya ruh sağlığını bozacak şekilde çocuğun nitelikli cinsel istismarı suçundan kurulan mahkûmiyet hükmünün ONANMASINA, 27.04.2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.” denilmiştir.
VI. SORUNLAR VE ÖNERİLER
A. Uygulamada Karışıklık
Özellikle sınır bölgelerinde, yakalanan failler hakkında hangi suçun uygulanacağına dair çelişkiler yaşanmaktadır. Göçmen kaçakçılığı ile başlayıp, insan ticaretine dönüşen eylemler hakkında bütüncül yaklaşım eksikliği vardır.
B. Mağdurların Tanınması
İnsan ticareti mağdurları çoğu zaman kendilerini mağdur olarak tanımlayamamakta, göçmen kaçakçılığı mağdurları ise koruma kapsamına alınmamaktadır. Bu nedenle kolluk ve savcılık birimlerinin eğitimle güçlendirilmesi gereklidir.
C. Hukuki Ayrımın Netleştirilmesi
Yargı mercilerinin, özellikle Cumhuriyet savcılarının iddianamelerde suç türlerini doğru teşhis edebilmesi için, standartlaştırılmış delil analiz yöntemleri geliştirilmelidir. Örneğin; kişinin özgürlüğü ne ölçüde kısıtlanmış, ne kadar süre alıkonmuş gibi kriterler daha sistematik şekilde sorgulanmalıdır.
SONUÇ
Göçmen kaçakçılığı ile insan ticareti arasındaki farklar, yalnızca hukuki metinlerle sınırlı olmayan, insan onuru ve kamu düzeni arasında giden gelen bir dengeyi ifade eder. Her iki suç tipi de ciddi mağduriyetler doğurmakla birlikte, özellikle insan ticareti mağdurlarının korunması ve faillerin etkin şekilde cezalandırılması, hem Türk Ceza Hukuku’nun hem de uluslararası yükümlülüklerin bir gereğidir.
Uygulamada bu iki suç tipi zaman zaman iç içe geçmekte, bu da hem yargı kararlarında hem de ceza siyaseti açısından karmaşaya yol açmaktadır. Dolayısıyla, daha açık tanımlar, uzman kolluk eğitimi, mağdur destek programları ve bütüncül göç yönetimi politikalarıyla bu sorunların üstesinden gelmek mümkündür.
About Post Author
