Göçmen Kaçakçılığı ve Ev Sahiplerinin Hukuki Sorumluluğu: Yer Temin Etme ve Barındırma Suçu

1. Giriş

Türkiye, göç yolları üzerinde bulunması nedeniyle göçmen kaçakçılığı suçlarının sıkça işlendiği bir ülke konumundadır. Göçmen kaçakçılığı yalnızca yabancıların sınırdan yasa dışı yollarla geçirilmesiyle sınırlı değildir. Aynı zamanda, bu kişilerin ülkede kalmalarına imkan sağlamak, onlara yer temin etmek veya barınma imkanı sunmak da suç kapsamındadır.

Özellikle ev sahipleri, farkında olarak ya da olmayarak bu suça dahil olabilirler. Bu nedenle, TCK m.79/1-a kapsamında ev sahiplerinin sorumluluğu hukuken büyük önem taşımaktadır.

---

2. Hukuki Çerçeve

Göçmen kaçakçılığı suçu Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesinde düzenlenmiştir:

• TCK m.79/1-a: Yabancının yasal olmayan yollardan ülkeye sokulması veya ülkede kalmasına imkan sağlanması,

• TCK m.79/1-b: Türk vatandaşı veya yabancının yurt dışına çıkmasına imkan sağlanması,

• TCK m.79/2: Suçun örgütlü veya kamu görevlisi tarafından işlenmesi halinde cezanın artırılması.

Buna ek olarak:

• Kimlik Bildirme Kanunu (1774 sayılı Kanun),

• TCK m.54 (müsadere hükümleri),
  ev sahipleri açısından ayrıca önem arz eder.

---

3. Yer Temin Etme ve Barındırma Fiilleri

Göçmen kaçakçılığının en yaygın işlenme biçimlerinden biri, yer temin etme ve barındırma yoluyla yabancıların ülkede kalmasına imkan sağlamaktır.

a. Yer Temin Etme

• Kaçak göçmenlere ev, işyeri, depo veya barınak sağlamak,

• Kira sözleşmesi yapmak veya fiilen kalmalarına izin vermek.

b. Barındırma

• Evinde veya başka bir mekânda göçmenlerin konaklamasına izin vermek,

• Maddi menfaat karşılığı sürekli barınma imkanı sunmak.

---

4. Ev Sahiplerinin Hukuki Sorumluluğu

Ev sahipleri, göçmen kaçakçılığına bilerek ve isteyerek aracılık ettiklerinde cezai sorumluluk altına girerler.

a. Bilme Unsuru

Ev sahibinin sorumluluğu için, kiraya verdiği kişinin yasa dışı statüsünü bilmesi gerekir.

b. Maddi Menfaat

Suçun oluşması için genellikle ev sahibinin maddi çıkar sağlaması aranır. Düzenli kira geliri veya para karşılığı barındırma, suçun unsurlarındandır.

c. Kast Unsuru

Suç ancak kasten işlenebilir. Yani ev sahibinin göçmenin kaçak olduğunu bilerek hareket etmesi gerekir.

---

5. Cezai Yaptırımlar

Ev sahipleri açısından göçmen kaçakçılığı suçunun yaptırımları ağırdır:

• 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezası,

• 10.000 güne kadar adli para cezası,

• Suçta kullanılan evin müsaderesi (TCK m.54).

Özellikle Yargıtay, suçta kullanılan evlerin müsaderesine ilişkin kararlarında oldukça katıdır.

---

6. Yargıtay Kararları

✔ Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2017/6421 E., 2018/3852 K.

Ev sahibinin, kaçak göçmenlere düzenli şekilde ev kiraladığı ve bundan maddi kazanç sağladığı sabit görülmüş, göçmen kaçakçılığı suçu oluştuğu kabul edilmiştir.

✔ Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2019/2417 E., 2020/1223 K.

Ev sahibinin, kimlik bildirimi yapmadan yabancıların evde kalmasına izin verdiği, kira aldığı tespit edilmiştir. Yargıtay, bu durumu “yer temin etme suretiyle ülkede kalmaya imkan sağlama” olarak değerlendirmiştir.

---

7. Kimlik Bildirme Kanunu’nun Ev Sahiplerine Yükümlülükleri

Ev sahiplerinin 1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu kapsamında yükümlülükleri vardır.

• Kiralanan veya barındırılan kişilerin kimlik bilgilerinin kolluğa bildirilmesi zorunludur.

• Bildirim yapılmazsa idari para cezası uygulanır.

• Ancak, kişinin kaçak olduğunu bilerek barındırma fiili varsa, bu durum doğrudan TCK m.79 kapsamında suç oluşturur.

---

8. Ev Sahibinin Karşılaşabileceği Riskler

• Cezai risk: Hapis ve adli para cezası,

• Mülkiyet riski: Evin müsadere edilmesi,

• Mali risk: 10.000 güne kadar adli para cezası,

• İdari risk: Kimlik Bildirme Kanunu uyarınca idari para cezası.

---

9. İnsani Yardım ve Suç Ayrımı

Yargıtay uygulamasında insani yardım amacıyla barındırma ile maddi menfaat karşılığı barındırma ayrımı önemlidir.

• Eğer ev sahibi göçmeni maddi çıkar gözetmeden, geçici süreliğine barındırmışsa suç oluşmayabilir.

• Ancak kira veya benzeri kazanç söz konusu olduğunda, suçun unsurları gerçekleşmiş sayılır.

---

10. Uluslararası Hukuk Perspektifi

BM Palermo Protokolü ve Avrupa Birliği düzenlemeleri, göçmen kaçakçılığını yalnızca sınırdan yasa dışı geçiş olarak değil, barınma ve yer sağlama fiillerini de kapsam içine almaktadır.

Türk hukuku da bu protokollere uyumlu şekilde, ev sahiplerinin sorumluluğunu açıkça cezai boyuta taşımıştır.

---

11. Sonuç

Göçmen kaçakçılığı, yalnızca sınır geçişleriyle sınırlı bir suç değildir. Kaçak göçmenlerin yer temin edilerek veya barındırılarak ülkede kalmalarına imkan sağlanması da suçun kapsamına girer.

Ev sahiplerinin:

• Kiracılarının statüsünü kontrol etmeleri,

• Kimlik Bildirme Kanunu’na uygun davranmaları,

• Maddi menfaat karşılığı yasa dışı barındırmadan kaçınmaları gerekir.

Aksi halde uzun süreli hapis cezası, para cezası, evin müsaderesi gibi ciddi sonuçlarla karşılaşabilirler.