Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Yakalanma Sonucu Hukuki Boyut ve Cezai Süreç

1. Giriş

Göçmen kaçakçılığı suçu, uluslararası göç hareketlerinin artmasıyla birlikte Türk hukuk sisteminde en çok yargılanan suç tiplerinden biri haline gelmiştir. Özellikle yakalanma anı ve sonrasında işleyen süreç, sanık bakımından hem usuli hakların hem de ceza sorumluluğunun en kritik noktasıdır. Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesi, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) ve uluslararası sözleşmeler birlikte değerlendirilmelidir.

---

2. Hukuki Dayanak

• TCK m.79: Göçmen kaçakçılığı suçunun tanımı ve cezası,

• TCK m.220: Örgütlü suç kapsamında nitelikli hal,

• TCK m.54–55: Müsadere hükümleri,

• CMK m.90–108: Yakalama, gözaltı ve tutuklama prosedürleri,

• Palermo Sözleşmesi Göçmen Kaçakçılığı Protokolü: Uluslararası iş birliği.

---

3. Suçun Unsurları

3.1. Maddi Unsur

• Failin fiili: Yasa dışı yollardan göçmenlerin ülkeye sokulması veya ülkede kalmasına imkân sağlanması.

• Eylem biçimleri: Sahte pasaport düzenlemek, tekneyle yasa dışı geçiş sağlamak, sahte ikamet izni temin etmek.

• Sonuç: Göçmenin hukuka aykırı şekilde sınırdan geçmesi veya ikamet etmesi.

3.2. Manevi Unsur

• Failde doğrudan kast bulunmalıdır.

• Failin amacı mutlaka maddi menfaat elde etmektir. (Yargıtay 8. CD., 2020/4821 K.)

• Menfaat çok düşük miktarda olsa bile suçun oluşumu için yeterlidir.

3.3. Nitelikli Haller

• Örgütlü işlenme → ceza artırılır.

• Göçmenlerin hayatı/sağlığının tehlikeye atılması → üst sınırdan ceza.

• Çok sayıda göçmenin taşınması → zincirleme suç hükümleri.

---

4. Yakalanma Anında İşleyen Usul

4.1. Yakalama ve Gözaltı

• CMK m.90 gereği yakalama yapılır.

• Şüpheliye derhal hakları bildirilir (susma hakkı, müdafi isteme hakkı).

• Ağır ceza gerektiren suç olduğu için gözaltı süresi en fazla 4 gündür.

4.2. Savcılık Sorgusu

• Cumhuriyet Savcısı, göçmen beyanları, kolluk raporları ve deliller doğrultusunda sorgu yapar.

• Suçun ağırlığı ve kaçma ihtimali varsa tutuklama talep edebilir.

4.3. Sulh Ceza Hakimliği Kararı

• Hakim, tutuklama veya adli kontrol kararı verir.

• CMK m.101’e göre, tutuklamada kuvvetli suç şüphesi ve kaçma/delil karartma tehlikesi aranır.

---

5. Yakalanma Sonucu Doğabilecek Cezalar

5.1. Hapis ve Para Cezaları

• 3 yıldan 8 yıla kadar hapis,

• 10.000 güne kadar adli para cezası.

5.2. Müsadere

• Suçta kullanılan araçlara (tekne, minibüs, sahte pasaport) TCK m.54–55 gereği el konulabilir.

5.3. Yabancı Uyruklu Failin Durumu

• Yabancı uyruklu sanık, cezanın infazından sonra sınır dışı edilebilir.

---

6. Delil Rejimi ve İspat Sorunları

• Göçmen beyanları: Çelişkili olabiliyor; mahkemeler menfaat unsuru için bu beyanlara dayanıyor.

• Telefon kayıtları ve dinlemeler: CMK m.135 çerçevesinde alınmış olmalı. Hukuka aykırı dinlemeler hükme esas alınamaz (Yargıtay 18. CD, 2019/11752 K.).

• Tekne/araç yakalanması: Maddi delil olarak güçlüdür.

• Sahte belgeler: Genellikle resmî belgede sahtecilik (TCK m.204) ile birlikte değerlendirilir.

---

7. Yargıtay Uygulamaları

• Yargıtay 18. CD., 2019/11752 K.: Menfaat unsuru olmadan yapılan eylemler suç oluşturmaz.

• Yargıtay 8. CD., 2018/9023 E., 2019/11752 K.: Havasız ortamda taşınan göçmenlerin hayatı tehlikeye sokulduğu için ceza üst sınırdan verilmelidir.

• Yargıtay 9. CD., 2021/4532 K.: Sahte pasaportla yakalanan sanık hakkında hem TCK 79 hem TCK 204 uygulanır; fikri içtima gereği en ağır ceza esas alınır.

---

8. Savunma Stratejileri

8.1. Menfaat Unsurunun Yokluğu

Sanığın herhangi bir maddi kazanç sağlamadığı ispat edilirse beraat kararı verilebilir.

8.2. Kastın Bulunmaması

Sanığın göçmenlerin yasa dışı geçiş yaptığını bilmediği veya sahte belgelerin gerçek olduğuna inandığı savunulabilir.

8.3. İnsani Yardım Kastı

Sanığın, göçmenlerin hayatını kurtarma veya insani sebeplerle hareket ettiği ileri sürülebilir.

8.4. Hukuka Aykırı Delillerin Dışlanması

CMK m.217’ye göre, hukuka aykırı elde edilen deliller (hukuksuz telefon dinlemesi, zorla alınan beyan) hükme esas alınamaz.

8.5. Tutuklamaya İtiraz

CMK m.101 ve m.108’e göre tutuklamaya itiraz edilerek adli kontrol talep edilebilir.

---

9. Uluslararası Hukuki Çerçeve

• Palermo Sözleşmesi ve Ek Protokol → Organize suçla mücadelede iş birliği,

• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) → Göçmenlerin geri itilmesi (push-back) AİHS m.3 (işkence yasağı) ve m.5 (özgürlük hakkı) ihlali sayılmaktadır,

• AB–Türkiye Geri Kabul Anlaşması → Yakalanan göçmenlerin iade süreçlerini düzenler.

---

10. Sonuç

Göçmen kaçakçılığı suçunda yakalanma, şüpheli için çok ciddi sonuçlar doğurmaktadır. Yakalanma anında başlayan süreç:

• Gözaltı ve tutuklama prosedürleriyle başlar,

• 3–8 yıl hapis + 10.000 güne kadar adli para cezası ile sonuçlanabilir,

• Araçlara müsadere kararı verilebilir,

• Yabancı sanıklar bakımından sınır dışı işlemleri gündeme gelir.

Sanık müdafileri bakımından ise en kritik nokta, maddi menfaat unsuru, kast ve delil rejimi üzerinden savunma yapmak ve müvekkil lehine hukuka aykırılıkları tespit ederek itirazlarda bulunmaktır.