Göçmen Kaçakçılığı Suçunda Teşebbüs

1. Giriş

Göçmen kaçakçılığı, günümüzde en ciddi uluslararası organize suç tiplerinden biridir. Türkiye, hem geçiş ülkesi hem de hedef ülke konumunda olması sebebiyle bu suçla yoğun şekilde mücadele etmektedir. Türk Ceza Kanunu’nun 79. maddesi, göçmen kaçakçılığı suçunu düzenlerken; suçun tamamlanmadan engellendiği durumlarda TCK m.35 teşebbüs hükümleri devreye girmektedir.

Bu makalede, göçmen kaçakçılığı suçunun teşebbüs aşamasında kalmasının hukuki sonuçları, Yargıtay kararları ışığında uygulamalar ve uluslararası hukuk boyutu detaylı şekilde ele alınacaktır.

---

2. Göçmen Kaçakçılığı Suçunun Unsurları

• Fail: Herkes bu suçun faili olabilir. Ancak genellikle suç, örgütlü yapılar veya aracı şahıslar tarafından işlenmektedir.

• Mağdur: Yasa dışı yollarla taşınan göçmenlerdir. Aynı zamanda toplumun güvenliği ve kamu düzeni de dolaylı mağdur sayılır.

• Fiil:

  • Göçmenin ülkeye sokulması,

  • Ülkede kalmasına imkân sağlanması,

  • Yurt dışına çıkarılması.

• Amaç: Menfaat elde etme saiki çoğunlukla vardır, fakat bu bir unsur değil; cezanın ağırlaştırılmasına sebep olur (TCK m.79/3).

• Kast: Doğrudan kast gerekir; olası kast yeterli değildir.

---

3. Teşebbüs Kavramı ve TCK m.35

Teşebbüs, failin suç işlemeye elverişli hareketlere başlamasına rağmen, elinde olmayan sebeplerle suçun tamamlanamaması halidir.

Göçmen kaçakçılığında teşebbüs:

• Sınırdan geçmeden yakalanma,

• Sahte belgelerle havaalanında tespit edilme,

• Teknenin limandan çıkmadan durdurulması,

• Araçta göçmenlerin kolluk tarafından bulunması.

Bu örneklerde failin icra hareketlerine başlamış olduğu açıktır. Ancak suç tamamlanmadığından TCK m.35 hükümleri uygulanır.

---

4. Teşebbüs Halinde Cezanın Belirlenmesi

TCK m.79’a göre göçmen kaçakçılığı suçu için:

• 3 yıldan 8 yıla kadar hapis,

• 10.000 güne kadar adli para cezası öngörülmüştür.

TCK m.35/2’ye göre:

• Cezada 1/4 ile 3/4 oranında indirim yapılır.

• İndirim oranı, failin suçun tamamlanmasına ne kadar yaklaştığına göre hakim tarafından belirlenir.

Örnek:

• Fail, göçmenleri araca bindirip yola çıkarmışsa → tamamlamaya çok yaklaşmıştır → daha az indirim yapılır.

• Fail sadece hazırlık yapmışsa (evinde barındırırken yakalanma gibi) → icra hareketi başlangıç aşamasında → daha fazla indirim yapılır.

---

5. Yargıtay Kararları ve Uygulamalar

• Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2017/4531 E., 2018/2467 K.
  Sanık, göçmenleri sahte pasaportla sınırdan geçirmeye çalışırken yakalanmıştır. Mahkeme, suçun teşebbüs aşamasında kaldığını belirterek TCK m.35 uyarınca cezada indirim yapmıştır.

• Yargıtay 9. Ceza Dairesi, 2016/3254 E., 2016/7843 K.
  Göçmenleri taşıyan araç, şehir çıkışında kolluk kuvvetleri tarafından durdurulmuştur. Yargıtay, icra hareketlerine başlandığını ancak suçun tamamlanmadığını vurgulayarak teşebbüs hükümlerinin uygulanmasını onamıştır.

• Yargıtay 18. Ceza Dairesi, 2020/2132 E., 2021/4825 K.
  Göçmenlerin kapalı kasada taşınırken yakalanması olayında, hem teşebbüs hükümleri hem de mağdurların hayatını tehlikeye sokma nitelikli hali birlikte uygulanmıştır.

---

6. Teşebbüs – Gönüllü Vazgeçme Ayrımı

• Teşebbüs: Failin iradesi dışında engellenmesi (yakalanma, araç araması).

• Gönüllü Vazgeçme (TCK m.36): Failin kendi isteğiyle suçtan dönmesi (örneğin göçmenleri sınırdan çıkarmadan bırakması).

Gönüllü vazgeçme halinde fail, sadece işlenen kısımdan sorumlu olur. Teşebbüste ise tam suç cezasından indirim yapılır.

---

7. Teşebbüs Halinde Nitelikli Hallerin Etkisi

Göçmen kaçakçılığında bazı nitelikli haller vardır (TCK m.79/2-3):

• Göçmenlerin hayatını tehlikeye sokma,

• Onur kırıcı muameleye maruz bırakma,

• Örgüt faaliyeti kapsamında işlenme,

• Menfaat sağlama amacı.

Eğer bu haller mevcutsa, suç teşebbüs aşamasında kalsa dahi ceza artırılır.

Örneğin; aşırı yüklenmiş bir botun batmadan yakalanması → suç tamamlanmamış olsa da hayat tehlikesi olduğundan ağır ceza uygulanır.

---

8. Uluslararası Hukuk Boyutu

• BM Palermo Protokolü: Göçmen kaçakçılığının teşebbüsüne de yaptırım öngörülmesini şart koşar.

• Avrupa Birliği Direktifleri: Üye devletler, teşebbüs ve yardım eden fiilleri de cezalandırmak zorundadır.

• AİHM İçtihatları: Göçmenlerin güvenliğini riske atan teşebbüs fiillerinde bile, devletlerin etkin soruşturma yükümlülüğü vardır.

---

9. Uygulamada Mahkemelerin Teşebbüs Derecesini Ölçmesi

Hakimler, ceza indirimi yaparken şunlara bakar:

• Göçmenlerin sınırdan ne kadar yaklaştırıldığı,

• Araç, tekne, ev gibi barınma ve taşıma araçlarının kullanılıp kullanılmadığı,

• Failin gönüllü mü yoksa kolluk müdahalesiyle mi durdurulduğu,

• Kaç göçmen üzerinden işlem yapıldığı.

Yargıtay, bu kriterlere göre hakimin indirim oranını somut gerekçelerle açıklaması gerektiğini sürekli vurgulamaktadır.

---

10. Sonuç

Göçmen kaçakçılığı suçu, teşebbüs aşamasında kalsa bile fail cezasız kalmaz. TCK m.35 gereğince ceza indirimi yapılır, ancak mağdurların hayatı veya onuru riske atılmışsa nitelikli hal hükümleri devreye girerek ağır yaptırım uygulanır.

Bu durum, Türk hukukunun hem caydırıcılığı hem de uluslararası yükümlülüklerle uyumlu bir yaklaşımı ortaya koymaktadır.