Geminin Milliyeti Nasıl Olur?
Deniz Ticareti Hukukunda Gemi Milliyeti: Bayrağın Hukuki Gücü
Deniz ticareti, uluslararası kurallar ve devletlerin yetki alanları arasında hassas bir dengeye dayanır bu nedenle gemi milliyeti ortaya çıkmıştır. Bir geminin hangi ülke hukukuna tabi olduğunu, hangi devlete bağlı sayıldığını belirleyen en önemli unsur gemi milliyetidir. Bir gemi, taşıdığı bayrakla milliyetini gösterir ve bu bayrak, gemiye bağlı olduğu devletin yasal korumasını ve denetimini sağlar.
Gemi Milliyeti Nedir?
Gemi milliyeti, bir geminin belirli bir devletin hukuk sistemine ve egemenliğine tabi olduğunu ifade eder. Geminin taşıdığı bayrak, geminin milliyetini simgeler ve hangi devletin himayesinde olduğunu gösterir. Bu durum, geminin liman giriş-çıkış işlemlerinden uluslararası sulardaki denetimlere kadar pek çok alanda hukuki sonuç doğurur.
Gemi milliyeti yalnızca sembolik bir bayrak çekme meselesi değildir; bayrak devleti, geminin güvenliğinden, uluslararası standartlara uyumundan ve mürettebatın haklarının korunmasından sorumludur.
Türk Hukukunda Gemi Milliyeti Nasıl ?
Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 940 ve devamı hükümleri, gemi milliyetini ve Türk bayrağı çekme hakkını düzenler. Kanuna göre:
- Türk gemisi sayılabilmek için geminin tamamının Türk vatandaşlarına veya Türk şirketlerine ait olması gerekir.
- Gemi milliyetine ilişkin kayıtlar, gemi sicili üzerinden yürütülür ve bu sicile kayıtlı her gemi, Türk bayrağı çekme hakkına sahiptir.
TTK m. 940/2’ye göre:
“Türk bayrağı çekme hakkı, Türk vatandaşlarına veya Türk kanunlarına göre kurulmuş şirketlere ait gemiler için geçerlidir.”
Gemi Milliyetinin Önemi Nedir?
Gemi milliyeti, geminin hangi ülkenin kanunlarına tabi olduğunu belirler. Bu önem şu alanlarda öne çıkar:
a) Hukuki Bağlılık ve Koruma
Türk bayrağı taşıyan bir gemi, Türk hukukuna tabidir ve Türkiye’nin diplomatik korumasından yararlanır. Uluslararası sularda Türk bayraklı gemilere yapılan saldırılar, Türk devletinin yetkisini doğrudan ilgilendirir.
b) Gemi Sicili ve İpotek İşlemleri
Gemi milliyeti, gemi sicili kayıtlarını ve ipotek işlemlerini etkiler. Türk gemileri, Türk Gemi Sicili’ne kaydedilerek resmi kimlik kazanır.
c) Liman ve Seyir Ücretleri
Bayrak devleti, geminin giriş-çıkış işlemlerini, liman ücretlerini ve denizcilik faaliyetlerini kontrol eder. Milliyeti belirsiz gemiler (bayraksız gemiler), uluslararası hukukta “sahipsiz” kabul edilir ve sıkı denetime tabidir.
Gemi Milliyeti Kazanmanın Şartları Nelerdir ?
a) Sahiplik Şartı
Bir geminin Türk bayrağı çekebilmesi için geminin mülkiyetinin tamamen Türk vatandaşlarına veya Türk sermayeli şirketlere ait olması gerekir. Ancak, bazı durumlarda milli menfaatler gereği Bakanlar Kurulu kararıyla istisna tanınabilir.
b) Sicil Kaydı
Gemi, Liman Başkanlığı nezdinde gemi siciline kaydedildiği anda Türk gemisi statüsü kazanır. Sicil kaydı sırasında geminin tonajı, tipi ve teknik özellikleri resmi kayıtlara geçirilir.
c) Bayrak Çekme Belgesi
Geminin milliyetini resmi olarak gösterebilmesi için bayrak çekme belgesi alınması gerekir. Bu belge, geminin hangi devletin korumasında olduğunu kanıtlar.
Gemi Milliyetinin Kaybı
Bir gemi, aşağıdaki durumlarda Türk bayrağı çekme hakkını kaybedebilir:
- Geminin yabancı uyruklu kişilere devri,
- Türk şirketinin ortaklık yapısının değişerek yabancı kontrolüne geçmesi,
- Gemi sicilinden terkin edilmesi.
Bu durumlarda gemi, Türk hukukunun sağladığı korumadan mahrum kalır ve yeni sahibi tarafından ilgili ülkenin bayrağına kaydedilmelidir.
Uluslararası Deniz Hukukunda Gemi Milliyeti
Uluslararası deniz hukuku, her geminin bir bayrak devletine bağlı olmasını zorunlu kılar. BM Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) madde 91’e göre:
“Her devlet, kendi milliyetini verdiği gemilere bayrak çekme hakkı tanır ve bu gemiler üzerinde etkin kontrol sağlamakla yükümlüdür.”
Bayraksız gemiler, deniz güvenliği açısından ciddi bir risk kabul edilir ve uluslararası sularda yakalanmaları hâlinde el konulabilir.
Gemi Milliyetinin Avantajları
- Diplomatik Koruma: Türk bayraklı gemiler, yurtdışında Türk devleti tarafından korunur.
- Vergi ve Teşvik Avantajları: Türk deniz ticareti filosuna dahil olan gemiler, bazı vergisel teşviklerden yararlanabilir.
- Hukuki Güvence: Türk hukuk sistemi, gemi ve mürettebatın haklarını koruma altına alır.
Sonuç
Gemi milliyeti, yalnızca bir bayrağın gemi direğine çekilmesinden ibaret değildir; aynı zamanda bir devletin himayesini, hukukunu ve egemenliğini temsil eder. Türk bayrağı taşıyan gemiler, hem Türk hukuku hem de uluslararası hukuk çerçevesinde güvence altındadır.
Denizcilik sektöründe faaliyet gösteren armatörlerin, gemi milliyeti ve bayrak devleti konularında bilinçli hareket etmesi, hem hukuki hem de ticari açıdan büyük avantaj sağlar. Türk bayrağı, bir gemi için yalnızca milliyet değil, aynı zamanda güven ve prestij simgesidir.
About Post Author
