Gemilerin Sicilden Silinmesi ve Talep Üzerine Silinmesi: Hukuki Rehber

Gemi sicili, geminin hukuki kimliğini, mülkiyetini ve üzerindeki ayni hakları gösteren resmi kayıttır.
Bu sicil, geminin Türk Bayrağı çekme hakkını, ticari seferlere çıkabilmesini ve ipotek gibi hakların üçüncü kişilere karşı ileri sürülmesini sağlar.
Ancak her sicil kaydı gibi gemi sicili de belirli şartlar gerçekleştiğinde veya talep üzerine silinebilir.

Türk hukukunda gemilerin sicilden silinmesi, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili yönetmeliklerde düzenlenmiştir.
Silinme, hem kendiliğinden (re’sen) hem de malik veya yetkili kişiler tarafından talep edilerek yapılabilir.

---

1. Sicilden Silinme Nedir?

Geminin sicilden silinmesi, gemiye ait sicil kaydının kapatılması ve geminin artık gemi sicilinde yer almaması işlemidir.
Silinme ile birlikte gemi:

• Türk Bayrağı çekme hakkını kaybeder.

• Sicilde kayıtlı hak ve yükümlülükleri sona erer (ancak geçmişe dönük borçlar devam edebilir).

• Ulusal ve uluslararası sefer yetkisi ortadan kalkar.

---

2. Sicilden Silinme Sebepleri

Sicilden silinme iki ana şekilde gerçekleşir:

2.1. Kendiliğinden (Re’sen) Silinme

Bazı durumlarda, sicil müdürlüğü gemi malikinin başvurusu olmasa dahi gemiyi sicilden siler.
Bunlara örnek:

• Tam ziya (total loss): Gemi batarsa, tamamen yanarsa veya onarılamayacak derecede hasar görürse.

• Gemi vasfının kaybı: Gemi, artık seyre elverişli olmayacak şekilde kalıcı değişime uğramışsa.

• Yabancı bayrak çekilmesi: Geminin kalıcı olarak yabancı bayrak altına geçirilmesi.

• Hurdaya ayrılma: Geminin parçalanmak veya malzeme olarak satılmak üzere sökülmesi.

2.2. Talep Üzerine Silinme

Gemi maliki veya yetkili temsilcisi, belirli nedenlerle geminin sicilden silinmesini isteyebilir.
Bu nedenler:

• Gemi satışının yurtdışına yapılması: Gemi yabancı ülkeye satıldığında, yeni malik gemiyi kendi ülkesinde tescil ettirecektir.

• Faaliyetin durdurulması: Malik, gemiyi ticari faaliyetten çekmek isteyebilir.

• Bayrak değişikliği: Geminin yabancı bayrak altında işletilmesi planlanıyorsa, Türk sicilinden silinmesi gerekir.

---

3. Sicilden Silinme İşlemleri Nerede Yapılır?

Tescil işlemleri gibi, sicilden silinme işlemleri de geminin kayıtlı olduğu liman başkanlığı veya tescil sicil müdürlüğünde yapılır.
Türkiye’de bu işlemler, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Liman Başkanlıkları tarafından yürütülür.

Örnek sicil yerleri:

• İstanbul Liman Başkanlığı

• İzmir Liman Başkanlığı

• Mersin Liman Başkanlığı

• Samsun Liman Başkanlığı

• Bodrum, Marmaris, Fethiye gibi bölgesel liman başkanlıkları

---

4. Talep Üzerine Sicilden Silinme Usulü

Talep üzerine sicilden silinme, gemi malikinin veya yetkili temsilcisinin yazılı başvurusu ile başlar.

4.1. Gerekli Belgeler

• Silme talep dilekçesi

• Gemiye ait sicil tasdiknamesi

• Mülkiyet belgeleri (satış sözleşmesi, hurda satışı belgesi vb.)

• Varsa ipotek veya haciz şerhlerinin kaldırıldığına dair belgeler

• Bayrak çekme belgesinin iadesi

4.2. İşlem Süreci

1. Başvuru liman başkanlığına yapılır.

2. Belgeler incelenir, gemi üzerinde devam eden ipotek, haciz veya rehin olup olmadığı kontrol edilir.

3. Tüm hukuki engeller kalkmışsa sicil kaydı kapatılır.

4. Gemiye ait tüm resmi belgeler geri alınır.

5. Sicil defterinde “terkin” kaydı düşülür.

---

5. Sicilden Silinmenin Hukuki Sonuçları

• Bayrak hakkı sona erer: Gemi artık Türk Bayrağı çekemez.

• Kabotaj hakkı kaybolur: Türkiye içindeki ticari taşımacılık faaliyetlerine katılamaz.

• Ayni haklar hükümsüzleşir: İpotek veya rehin şerhleri, sicil ile birlikte ortadan kalkar.

• Sigorta poliçeleri etkilenir: Gemi sicilden silinince, Türk siciline bağlı sigorta poliçeleri sona erebilir.

• Uluslararası kayıtlara bildirim yapılır: IMO veri tabanı ve ilgili uluslararası siciller güncellenir.

---

6. Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Gemi üzerinde haciz, ihtiyati tedbir veya ipotek varsa, sicilden silinme ancak bu şerhler kaldırıldıktan sonra yapılabilir.

• Yabancı bayrağa geçecek gemilerde, yeni tescil yapılmadan önce Türk sicilinden terkin zorunludur.

• Silinme işlemi sonrası, gemi artık Türk mevzuatına tabi olmaz; ancak geçmişten gelen borçlar için malik yine sorumlu olabilir.

---

7. Sonuç

Gemilerin sicilden silinmesi, hem hukuki hem de ticari açıdan dikkatle yönetilmesi gereken bir süreçtir.
İster re’sen ister talep üzerine olsun, bu işlem geminin ticari hayatındaki en kritik aşamalardan biridir.
Gemi maliklerinin, silme başvurusu yapmadan önce tüm hukuki engelleri kaldırması, belgelerini eksiksiz sunması ve işlemi yetkili liman başkanlıklarında yürütmesi gerekir.