Gemi Satışında Zilyetlik ve Tescil: Kısa, Net ve Güvenli Yol Haritası
Gemi Satışında Zilyetlik ve Tescil: Kısa, Net ve Güvenli Yol Haritası
Bu makale, gemi satışında zilyetlik devri ile sicil tescilinin hukuki önemini; mülkiyetin ne zaman geçtiğini, tescilin (TGS/Bağlama Kütüğü/TUGS) hangi hâllerde kurucu, hangi hâllerde açıklayıcı rol gördüğünü ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilirlik–öncelik etkilerini TTK Beşinci Kitap çerçevesinde açıklar
1) Neden iki kavramı birlikte düşünmeliyiz?
6102 sayılı TTK’nın Beşinci Kitabı (m. 931 vd.) gereğince gemi kendine özgü (sui generis) bir maldır.
-
Zilyetlik = Geminin fiilen alıcıya geçmesi (teslim).
-
Tescil = Sicile kaydedilerek hakların görünür ve güvenli hâle gelmesi.
Basit formül:
Doğru teslim (zilyetlik) + eksiksiz tescil = güvenli mülkiyet devri.
2) Zilyetlik (Teslim) Nedir? Neden Önemli?
Zilyetlik, gemi üzerinde fiili hâkimiyetin alıcıya geçmesidir. Çoğu satışta mülkiyet, sözleşme + teslim ile taraflar arasında geçer.
Teslim tipleri (pratik):
-
Fiilî teslim: Geminin köprüüstü/anahtarları devredilir; PODA (Protocol of Delivery and Acceptance) imzalanır.
-
Hükmen teslim: Gemiyi elinde tutan kişi/işleten, artık alıcı hesabına tutar (kısa elden teslim).
-
Belgeyle teslimi destekleme: Bill of Sale ve kapanış belgeleri (closing set) teslimi hukuken güçlendirir.
Zilyetliğin etkileri:
-
Risk geçişi (hasar/sigorta/P&I bildirimleri) o andan itibaren alıcıya döner.
-
Masraf ve sorumluluk sınırı (liman, terminal, gecikme) teslim anına göre belirlenir.
-
İspat kolaylığı için PODA’ya tarih-saat, yakıt/yağ seviyeleri, klas sertifikaları eklenir.
İpucu: Kapanıştan hemen önce survey raporu alın ve PODA’ya ekleyin.
3) Tescil Nedir? Hangi Sonucu Doğurur?
Tescil; geminin Türk Gemi Sicili (TGS), Bağlama Kütüğü (BK) veya Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS)’na kaydıdır.
Tescilin üç ana fonksiyonu:
-
Aleniyet: “Malik kim? İpotek/haciz var mı?” sorularına açık cevap.
-
Öncelik: İpotek ve şerhlerde sıra, tescil tarihine göre belirlenir.
-
İcra/Koruma: İhtiyati haciz/tutuklama gibi işlemlerde doğru gemi ve malik/işleten tespiti.
Kurucu mu, açıklayıcı mı?
-
Mülkiyet: Çoğunlukla teslimle (zilyetlik) taraflar arasında geçer; tescil açıklayıcı/kanıtlayıcı rol görür.
-
İpotek vb. sınırlı ayni haklar: Tescille kurulur (kurucu tescil). Tescil yoksa hak da yoktur.
Bayrak/milliyet:
Tescil, geminin bayrağını belirler. Bayrak değişimi; finansman sözleşmelerinde çoğunlukla teminat ihlali sayılır, bu nedenle prosedürler önceden planlanmalıdır.
4) İkisi Nasıl Senkron Çalışır?
-
Ödeme & belge teatisi (escrow/closing memorandum, bill of sale),
-
Zilyetliğin devri (PODA ile fiilî/hükmen teslim),
-
Sicil işlemleri (terkin–yeniden tescil; ipotek fekki/tesisi).
Kural: “Ödeme yoksa teslim yok; teslim yoksa tescil yok.”
Bu, çifte satış ve belirsiz bayrak riskini büyük ölçüde engeller.
5) Uygulamadaki Tipik Riskler
1) Çifte satış / geciken tescil
-
Risk: Satıcı başka alıcıyla temasa geçebilir; alıcı tescili geciktirirse üçüncü kişiye karşı zayıflar.
-
Çözüm: Escrow kullanın; no encumbrance yazıları olmadan ödeme yapmayın; aynı gün anlık tescil randevusu planlayın.
2) Malik–işleten karışıklığı (bareboat/time charter)
-
Risk: Haciz/koruma talepleri yanlış tarafa yönelir.
-
Çözüm: Sözleşmede işleten tanımını net yazın; P&I bildirimlerini güncelleyin; sicil çıktısı ile charter metnini birlikte inceleyin.
3) İpotek sırası ve fek unutulması
-
Risk: Eski ipotek fekki yapılmadan yeni finansman kurulmak istenirse sıra çatışması çıkar.
-
Çözüm: Fek/onay yazıları + sicil teyidi alın; gerekiyorsa intercreditor anlaşması hazırlayın.
4) Bayrak değişimi hataları
-
Risk: Eski sicilden terkin yapılmadan yeni sicile başvurulursa çifte kayıt sorunu doğar.
-
Çözüm: Terkin belgesi ve encumbrance search tamamlanmadan başlatmayın; finansör onayını alın.
5) E-belgelerle teslim senkron sorunu
-
Risk: e-konşimento/teslim talimatı/sicil işlemleri farklı zamanlara yayılırsa ispat zorlaşır.
-
Çözüm: Tek kapanış kontrol listesi ile (PODA–acente talimatı–eB/L kuralları) zaman damgalı ilerleyin.
6) Kısa Kontrol Listesi (Satıcı–Alıcı–Finansör)
-
Hukuk ve yer seçimi / tahkim: ISTAC–LMAA–ICC seçeneklerini sözleşmeye yazın.
-
Ödeme–teslim–tescil senkronu: Escrow/closing memorandum ile dakika bazlı plan.
-
Sicil taraması: TGS/BK/TUGS’ta güncel kayıt özeti, haciz/tedbir/şerh kontrolü.
-
İpotek: Fek belgesi ve yeni ipotek sırası net; limitler açık.
-
Sigorta: P&I ve gövde-makine poliçeleri, notice of assignment/subrogation klozları.
-
Survey & PODA: Yakıt/yağ, klas ve sertifikalar ekli; foto–video kayıt hazır.
-
Bayrak & klas: Değişim şartları ve teminat hükümleri açık.
7) Sonuç: Kısa Cümle, Büyük Güvence
Gemi satışında mülkiyetin kalbi zilyetlik, pazarda güvenin anahtarı tescildir. Teslimi düzgün yapıp sicili eksiksiz tamamladığınızda; üçüncü kişilere karşı kuvvetli koruma, icrada hızlı hareket ve finansmanda sağlam teminat elde edersiniz.
Özet: Doğru teslim + temiz tescil = güvenli mülkiyet.
About Post Author
