Gemi İpoteğinde Tescil Talebi İçin Süre Sınırları ve Hukuki Çerçeve

Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Tescilin Talep Edilebileceği Süre

Giriş

Deniz ticareti, hem ulusal hem de uluslararası ölçekte büyük sermaye yatırımlarının yapıldığı bir alandır. Bu yatırımların korunması ve kredi ilişkilerinin güvence altına alınması için gemi ipoteği, Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen en güçlü teminat araçlarından biridir. Gemi ipoteğinin hukuki varlık kazanabilmesi için gemi siciline tescil edilmesi zorunludur.

Burada kritik bir soru ortaya çıkmaktadır: Gemi ipoteği tescilinin talep edilebileceği süre nedir? Yani, taraflar arasında yapılan ipotek sözleşmesinin sicile tescili için hukuken tanınan zaman dilimi ne kadardır ve bu süreye uyulmadığında ne gibi sonuçlar doğar?

Gemi İpoteğinde Tescilin Önemi

Kurucu niteliktedir: Gemi ipoteği, sicile tescil edilmedikçe doğmaz.
Üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilirlik: Tescil yapılmadığı sürece ipotek, sadece taraflar arasında hüküm doğurur.
Hukuki güvenlik: Sicil kayıtları, hem alacaklı hem de borçlu bakımından hukuki öngörülebilirlik sağlar.

Tescilin Talep Edilebileceği Süre

1. Genel Kural

Türk Medeni Kanunu (“TMK”) ve Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) hükümlerine göre ipoteğin kurulması için belirli bir hak düşürücü süre öngörülmemiştir. Ancak, ipotek sözleşmesi yapıldıktan sonra tescil talebi makul süre içinde gerçekleştirilmelidir.

2. İpotek Sözleşmesinden Sonra

İpotek sözleşmesi yapıldıktan hemen sonra sicil müdürlüğüne başvurulması gerekir.
Tescil talebi geciktirildiğinde, üçüncü kişilerin aynı gemi üzerinde ipotek tesis ettirmesi halinde derece önceliği kaybolur.

3. Gelecekte Doğacak Alacaklarda

Gelecekte doğacak alacaklar için ipotek tesis edilebilir.
Bu durumda ipotek sözleşmesinin yapılması ile birlikte tescil talep edilebilir, fakat alacağın doğması beklenmez.

4. İnşa Halindeki Gemilerde

Yapı siciline kayıtlı gemiler için ipotek tescil talebi, inşa sürecinde her zaman yapılabilir.
Burada süre, inşaatın tamamlanmasına kadar geçerlidir.

5. Kanuni İpoteklerde

Tersaneci ipoteği gibi kanundan doğan ipoteklerde alacaklı, kanunda öngörülen süre içerisinde tescil talebinde bulunmalıdır.
Örneğin tersaneci, yaptığı işin bedelini alamadığı anda ipotek hakkını kullanarak tescil talep edebilir.

Hukuki Dayanak

TTK m. 1013 – 1020: Gemi ipoteği hükümlerini içerir.
TMK m. 851 – 853: İpoteğin kurulması ve tescil esaslarını düzenler.
TTK m. 1014: İnşa halindeki gemilerde ipotek tescilini düzenler.
İİK m. 45 ve devamı: İcra ve iflas hukukunda ipoteğin etkilerini açıklar.

Yargıtay Kararları Işığında

Yargıtay 11. HD, 2015/8794 E., 2017/2231 K.: Gemi ipoteğinin geçerliliği için tescilin zorunlu olduğu ve alacaklı ile malikin başvurusunun birlikte yapılması gerektiği belirtilmiştir.
Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: İpotek sözleşmesi yapıldıktan sonra derhal tescil edilmesi gerektiği, aksi halde üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyeceği vurgulanmıştır.
Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: Kanuni ipoteklerde sürenin kanunda öngörüldüğü şekilde takip edilmesi gerektiğine işaret edilmiştir.

Alacaklı Açısından Önemi

Tescil talebinin zamanında yapılması, alacaklının öncelik hakkını garanti altına alır.
Gecikme halinde, aynı gemi üzerinde başka alacaklıların ipotek tesis etmesi mümkündür.
Bu durumda alacaklının derece önceliği kaybolur ve tahsil kabiliyeti zayıflar.

Gemi Maliki Açısından Önemi

Malik, ipoteğin derhal tescil edilmesi sayesinde krediye daha hızlı erişir.
Tescil süresinin gecikmesi, finansman süreçlerini olumsuz etkileyebilir.
Ayrıca malik, ipotekli gemi üzerinde tasarruf yetkisini sınırlı biçimde kullanır.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Makul Süre Belirsizliği: Kanunda kesin süre öngörülmediği için “makul süre” kavramı uygulamada farklı yorumlara yol açmaktadır.
Sicil İşlemlerinde Gecikme: Gemi sicil müdürlüklerindeki yoğunluk nedeniyle tescil işlemleri gecikebilmektedir.
Çoklu Alacaklı Durumu: Birden fazla alacaklı aynı gemi üzerinde ipotek tescili talep ettiğinde derece sırası ihtilafları doğmaktadır.
Kanuni İpoteklerde Süre: Tersaneci ipoteği gibi kanundan doğan ipoteklerde sürelerin kaçırılması, alacaklının teminat hakkını kaybetmesine sebep olabilir.

Çözüm Önerileri

Tescil için belirli süre sınırları kanunla açıkça düzenlenmelidir.
Sicil müdürlüklerinde elektronik başvuru ve hızlı işlem sistemi kurulmalıdır.
Alacaklılar, ipotek sözleşmesini imzalar imzalamaz tescil başvurusunda bulunmalıdır.
Kanuni ipoteklerde sürelerin açıkça belirtilmesi ve taraflara hatırlatılması için sistemsel düzenlemeler yapılmalıdır.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklıya güçlü bir güvence sağlamaktadır. Ancak ipoteğin geçerlilik kazanabilmesi için sicile tescil edilmesi şarttır.

Genel kural olarak, ipotek tescili için belirlenmiş kesin bir süre yoktur.
Tescil talebi, ipotek sözleşmesinin yapılmasının ardından derhal ve makul süre içinde yapılmalıdır.
Kanuni ipoteklerde ise süre, kanunda öngörülen çerçevede sınırlıdır.
Yargıtay içtihatları da, ipoteğin geçerliliği için zamanında tescilin zorunlu olduğunu teyit etmektedir.

Sonuç olarak, gemi ipoteğinde tescilin talep edilebileceği süre, hukuken belirli bir zaman dilimiyle sınırlı olmamakla birlikte, makul süre ve öncelik sırası dikkate alınarak değerlendirilmelidir. Bu düzenleme, hem alacaklının güvenliğini hem de borçlunun finansmana erişimini teminat altına almaktadır.

Single Blog Title