Gemi İpoteğinde Hangi Alacaklar İçin İpotek Tescili Talep Edilebilir?

Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde İpotek Tescilinin Talep Edilebileceği Alacaklar

Giriş

Deniz ticareti, yüksek maliyetli gemilerin ve karmaşık finansman ilişkilerinin söz konusu olduğu bir sektördür. Bu alanda alacaklıların haklarının korunması, finansman sağlayan kurumların güvenliği ve ticaretin istikrarı için gemi ipoteği kritik bir teminat aracı olarak düzenlenmiştir.

Gemi ipoteğinin geçerlilik kazanması için gemi siciline tescil edilmesi zorunludur. Ancak her alacak için ipotek tescili talep edilemez. Hukuk, yalnızca belirli türdeki alacakların ipotekle güvence altına alınmasına izin vermiştir. Bu noktada önemli olan soru şudur: Hangi alacaklar için ipotek tescili talep edilebilir?

Gemi İpoteğinin Hukuki Niteliği

Sınırlı ayni hak niteliğindedir.
İpoteğin doğması için gemi siciline tescil zorunludur.
İpotek, fer’î hak niteliği taşır; yani alacağa bağlıdır ve alacak sona erdiğinde ipotek de sona erer.

İpotek Tescilinin Talep Edilebileceği Alacak Türleri

1. Mevcut Alacaklar

Halihazırda doğmuş ve mevcut olan alacaklar için ipotek tescili yapılabilir.
Örneğin; kredi sözleşmesinden doğmuş borç, mal veya hizmet karşılığı ödenmesi gereken bedel.

2. Gelecekte Doğacak Alacaklar

Henüz doğmamış ancak doğması muhtemel alacaklar için de ipotek kurulabilir.
Bu durumda ipoteğin kapsamı, öngörülen alacakla sınırlıdır.
Örneğin; devam eden kredi sözleşmesi kapsamında doğacak taksitler.

3. Şarta Bağlı Alacaklar

Doğumu belirli bir şarta bağlı olan alacaklar da ipotekle güvence altına alınabilir.
Şart gerçekleşmezse ipotek de kendiliğinden hükümsüz hale gelir.

4. Kıymetli Evraka Bağlı Alacaklar

Bono, poliçe, çek gibi kıymetli evraka dayalı alacaklar ipotekle güvence altına alınabilir.
Bu durumda senet geçerli olduğu sürece ipotek de varlığını sürdürür.

5. Yabancı Para Üzerinden Alacaklar

Alacağın yabancı para üzerinden belirlenmesi, ipotek tesisine engel değildir.
TTK ve Yargıtay kararları, yabancı para alacaklarının da ipotekle teminat altına alınabileceğini kabul etmektedir.

6. Kanuni İpoteklere Konu Alacaklar

Kanundan doğan alacaklar (örneğin tersaneci ipoteği) için de ipotek tescili mümkündür.
Tersaneci, gemiyi inşa veya tamir ettiği halde ücretini alamazsa kanuni ipotek hakkına dayanarak tescil talep edebilir.

Hukuki Dayanak

TTK m. 1013 – 1020: Gemi ipoteğine ilişkin hükümler.
TMK m. 851 – 853: İpoteğin alacağa bağlı niteliğini düzenler.
TTK m. 1019: Kanuni ipotek halleri.
İİK m. 45 ve devamı: İcra takibinde ipoteğin rolü.

Yargıtay Kararları Işığında

Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Gelecekte doğacak alacaklar için ipotek tesis edilebileceğini teyit etmiştir.
Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: Kıymetli evraka bağlı alacakların ipotekle güvence altına alınabileceğini kabul etmiştir.
Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: Yabancı para alacakları için ipotek kurulmasının hukuka uygun olduğunu belirtmiştir.

Alacaklı Açısından Önemi

Alacaklı, mevcut veya doğacak alacaklarını güvence altına alır.
Alacağın ödenmemesi halinde cebri icra yoluyla geminin satışını talep edebilir.
Uluslararası finansman piyasalarında güvenilirliği artırır.

Borçlu (Gemi Maliki) Açısından Önemi

Malik, gemisini teminat göstererek krediye erişebilir.
Ancak alacağını aşan ölçüde ipotek tesis edilmesi borçlu için risk yaratabilir.
Malik açısından ipotek, sorumluluğu sınırlandırılmış bir güvence sistemidir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Belirsiz Alacaklar: Gelecekte doğacak alacakların sınırlarının net belirlenmemesi uyuşmazlıklara yol açabilir.
Sicil Kaydı Eksiklikleri: İpotek tescilinde alacağın türü ve kapsamı açıkça yazılmadığında ipotek geçersiz hale gelebilir.
Çoklu Alacaklılar: Birden fazla alacaklı aynı gemi üzerinde ipotek tesis ettirdiğinde derece sırası ihtilaflı hale gelebilir.
Döviz Riski: Yabancı para alacaklarında kur farkı sorunları ortaya çıkabilir.

Çözüm Önerileri

İpotek sözleşmesinde alacağın türü, kapsamı ve sınırları net şekilde belirtilmelidir.
Gemi sicili kayıtları düzenli ve şeffaf tutulmalıdır.
Gelecekte doğacak alacaklarda ipotek üst sınırları belirlenmelidir.
Yabancı para alacaklarında kur farkına ilişkin özel hükümler düzenlenmelidir.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklılara güçlü bir güvence sağlar. Ancak ipotek tescili, her alacak için değil, yalnızca belirli nitelikteki alacaklar için mümkündür.

Mevcut alacaklar, gelecekte doğacak alacaklar, şarta bağlı alacaklar, kıymetli evraka dayalı alacaklar, yabancı para alacakları ve kanuni ipoteklere konu alacaklar için ipotek tescili talep edilebilir.
Bu düzenleme, hem alacaklıyı korur hem de borçlu açısından öngörülebilirliği sağlar.

Sonuç olarak, ipotek tescilinin talep edilebileceği alacaklar, TTK ve TMK hükümleriyle sınırlı tutulmuş, Yargıtay kararlarıyla da uygulamada netleştirilmiştir. Bu sayede gemi ipoteği, deniz ticaretinde güvenli bir finansman aracına dönüşmüştür.

Single Blog Title