Gemi İpoteğinde Alacak Muaccel Olmadan Önce Alacaklının Hakları

Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Alacak Muaccel Olmadan Önce

Giriş

Deniz ticareti, uluslararası ekonominin temel taşlarından biridir. Bu alanda kullanılan gemiler, yalnızca taşıma aracı değil; aynı zamanda kredi ve finansman işlemlerinde güvenilir bir teminat unsurudur. Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), gemi ipoteğini ayrıntılı şekilde düzenleyerek alacaklıların haklarını güvence altına almıştır.

Gemi ipoteği, alacaklının borçludan olan alacağını güvence altına alır. Ancak alacağın henüz muaccel olmaması, yani vadesinin gelmemesi durumunda ipotekli alacaklının hangi haklara sahip olduğu ve neleri yapabileceği önem arz eder. Zira ipotek alacaklısı, alacak henüz muaccel olmadan da bazı güvencelere ve sınırlı haklara sahiptir.

Gemi İpoteğinin Hukuki Çerçevesi

TTK m. 1013: “Bir gemi, alacak için rehin olarak gösterilebilir. Bu halde gemi üzerinde ipotek tesis edilmiş olur.”
İpotek, alacağın güvence altına alınması için kurulur.
Ancak ipoteğin doğurduğu en önemli yetki, cebri icra yoluyla geminin satılmasını istemektir. Bu yetki, ancak alacak muaccel olduğunda kullanılabilir.

Muacceliyet Kavramı

1. Tanım

Alacağın muacceliyeti, borcun ifa edilebilir hâle gelmesini, yani vadesinin gelmesini ifade eder.

2. Önemi

Borç muaccel olmadan icra takibi yapılamaz.
Gemi ipoteği, muacceliyet gerçekleşmeden satış hakkı doğurmaz.
Ancak ipotek alacaklısı, muacceliyet öncesinde bazı koruyucu haklara sahiptir.

Alacak Muaccel Olmadan Önce İpotekli Alacaklının Hakları

1. İpoteğin Devam Etmesi ve Sicil Koruması

Alacak henüz muaccel olmasa da ipotek sicile tescil edildiği andan itibaren üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir. Bu sayede borçlu gemiyi devretse bile ipotek hakkı yeni malik üzerinde devam eder.

2. Geminin Korunmasını İsteme Hakkı

Alacak muaccel olmadan önce ipotekli alacaklı, gemi malikinden gemiyi tahrip edecek veya değerini azaltacak davranışlardan kaçınmasını talep edebilir.

3. Sigorta Tazminatı ve Kamulaştırma Bedeli Üzerinde Hak

Henüz muacceliyet gerçekleşmemiş olsa bile ipotek hakkı, gemi yerine geçen değerler üzerinde doğar. Bu durumda ipotekli alacaklı, alacağı muaccel olduğunda doğrudan bu değerlere yönelebilir.

4. Öncelik Hakkının Devamı

İpoteğin tescil tarihi itibarıyla alacaklı, belirlenen derecede öncelik hakkını kazanır. Alacak muaccel olmasa bile bu öncelik hakkı korunur.

5. İhtiyati Tedbir Talebi

Bazı durumlarda ipotekli alacaklı, alacak muaccel olmadan da geminin değerini korumak için ihtiyati tedbir talep edebilir.

Muacceliyet Öncesinde Kullanılamayan Haklar

Cebri icra yoluyla satış hakkı, alacak muaccel olmadan kullanılamaz.
Alacaklı, borçluya karşı doğrudan icra takibi başlatamaz.
Yalnızca koruyucu ve hazırlayıcı haklar kullanılabilir.

Yargıtay Kararları Işığında Uygulama

Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: İpoteğin, alacak muaccel olmasa bile sicile tescil ile üçüncü kişilere karşı ileri sürülebileceğini vurgulamıştır.
Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: Alacak muaccel olmadan icra takibine gidilemeyeceğini, ancak ipotek hakkının koruyucu etkisinin devam ettiğini belirtmiştir.
Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Muacceliyet öncesinde ipotekli alacaklının yalnızca koruma tedbirlerine başvurabileceğini teyit etmiştir.

Uygulamada Önemi

Alacaklı Açısından

Alacağın vadesi gelmeden de ipoteğin sicile tescili ile güçlü bir güvence elde eder.
Geminin değerinin korunması için gerekli tedbirleri talep edebilir.

Borçlu (Gemi Maliki) Açısından

Borç muaccel olana kadar gemi üzerindeki tasarruf hakkı devam eder.
Ancak gemiyi tahrip edici veya değerini azaltıcı hareketlerden kaçınmakla yükümlüdür.

Deniz Ticareti ve Finansman Açısından

Bankalar, ipotekle kredi verirken alacağın vadesi gelmese bile güvencelerini koruma altına alır.
Bu durum, uluslararası kredi piyasasında güven ortamı sağlar.

Karşılaşılan Sorunlar

Muacceliyetin başlangıcı konusunda taraflar arasında ihtilaf çıkabilir.
Borçlu, alacak muaccel olmadan gemi üzerinde tasarruf ederek alacaklının teminatını zayıflatabilir.
Sigorta tazminatlarının alacak muaccel olmadan önce alacaklıya ödenip ödenemeyeceği tartışma konusu olabilir.

Çözüm Önerileri

İpotek sözleşmelerinde muacceliyetin açıkça tanımlanması gerekir.
Sicil kayıtları şeffaf tutulmalı ve ipotek dereceleri açıkça gösterilmelidir.
Muacceliyet öncesinde alacaklının koruyucu haklarını daha etkin kullanabilmesi için yasal düzenlemeler güçlendirilmelidir.
Yargı kararları ışığında uygulamada yeknesaklık sağlanmalıdır.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklıya güçlü bir güvence sağlar. Ancak alacak muaccel olmadan önce ipotekli alacaklının hakları sınırlıdır.

Sicile tescil sayesinde öncelik hakkı,
Gemi yerine geçen değerler üzerinde hak,
Geminın korunmasını talep etme hakkı,
İhtiyati tedbir isteme yetkisi,

alacak muaccel olmadan önce de ipotekli alacaklıya tanınmış haklardır.

Buna karşılık, cebri icra yoluyla satış ve doğrudan tahsil hakları, ancak alacak muaccel olduğunda kullanılabilir.

Sonuç olarak, alacak muaccel olmadan önce ipotekli alacaklı, teminatın değerini koruyacak sınırlı haklara sahip olup, bu haklar deniz ticaretinde finansman güvenliğini sağlamada büyük önem taşır.

Single Blog Title