Deniz Ticareti Hukukunda Bağlama Kütüğüne Kaydedilecek Gemi, Deniz ve İçsu Araçları

Giriş

Deniz taşımacılığı yalnızca büyük ticaret gemilerinden ibaret değildir. Denizlerde, içsularda ve kıyı bölgelerinde kullanılan küçük tekneler, balıkçı gemileri, yatlar ve benzeri araçlar da denizcilik faaliyetlerinin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu araçların hukuki statülerinin belirlenmesi, hem güvenlik hem de ticari düzen açısından büyük önem taşır.

Bu ihtiyaca cevap olarak, Bağlama Kütüğü Sistemi geliştirilmiştir. Bağlama kütüğü; belirli boy ve nitelikteki gemilerin, deniz ve içsu araçlarının kaydedildiği, sicil niteliği taşıyan idari bir kayıt sistemidir. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili mevzuat, hangi araçların bağlama kütüğüne kaydedileceğini, bu kaydın hukuki sonuçlarını ve uygulama usullerini ayrıntılı biçimde düzenlemiştir.

---

1. Bağlama Kütüğünün Hukuki Dayanağı

• Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 941 ve devamı: Gemi sicili ve bağlama kütüğüne ilişkin temel hükümleri içerir.
• Bağlama Kütüğü Uygulama Yönetmeliği (2009): Bağlama kütüğünün işleyişi ve kayıt usullerini düzenler.
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı yetkisi: Bağlama kütüğü kayıtlarının tutulması ve denetimi Bakanlıkça yürütülmektedir.

---

2. Bağlama Kütüğünün Amacı

Bağlama kütüğü, klasik gemi siciline kaydı zorunlu olmayan ancak belirli boyut ve özellikte olan araçların kayıt altına alınması için oluşturulmuştur.

Amaçlar:

• Kayıt dışı araçların denetimini sağlamak,
• Deniz güvenliğini artırmak,
• Vergi ve harçların düzenli toplanmasını sağlamak,
• Yat turizmi ve balıkçılık faaliyetlerini hukuki zemine oturtmak.

---

3. Bağlama Kütüğüne Kaydedilecek Araçlar

3.1. Gemi Niteliği Taşımayan Küçük Deniz Araçları

• Tam boyu 18 metreden küçük olan tekneler.
• Bu araçlar gemi siciline kaydedilmez; bağlama kütüğüne kaydedilir.

3.2. Yatlar

• Ticari veya özel yatlar,
• Gezi ve spor amaçlı kullanılan tekneler.

3.3. Balıkçı Gemileri

• Küçük boyutlu balıkçı tekneleri,
• Amatör ve profesyonel balıkçılıkta kullanılan araçlar.

3.4. İçsu Araçları

• Göl, nehir ve baraj göllerinde kullanılan motorlu tekneler, feribotlar, gezi tekneleri.
• Bu araçlar da bağlama kütüğüne kaydedilerek denetim altına alınır.

3.5. Jet-Ski ve Benzeri Deniz Araçları

• Turistik faaliyetlerde kullanılan jet-ski, deniz motosikleti gibi araçlar da bağlama kütüğüne kaydedilmek zorundadır.

---

4. Kaydedilmeyecek Araçlar

• Küçük kürekli kayıklar,
• Suda şişme bot gibi motor gücü olmayan araçlar,
• Sadece sportif veya hobi amaçlı, küçük ve düşük riskli araçlar.

---

5. Bağlama Kütüğüne Kayıt Süreci

5.1. Başvuru

• Malik veya malik adına yetkili temsilci başvuru yapar.
• Başvuru, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Liman Başkanlığı’na yapılır.

5.2. Gerekli Belgeler

• Malikin kimlik bilgileri,
• Satış veya inşa belgesi,
• Teknik özellikler (boy, tonaj, motor gücü),
• Vergi numarası.

5.3. Kayıt İşlemi

• Araç, bağlama kütüğüne kaydedilir.
• Kayıt numarası verilir ve plaka tahsis edilir.

---

6. Bağlama Kütüğünün Hukuki Sonuçları

• Kimlik kazandırır: Araç resmi kimlik ve plaka sahibi olur.
• Maliklik karinesi: Sicilde malik görünen kişi malik sayılır.
• Vergi yükümlülüğü: Harç ve vergiler düzenli olarak tahsil edilir.
• Denetim kolaylığı: Kayıt dışı faaliyetlerin önüne geçilir.

---

7. Yargıtay Kararları Işığında Bağlama Kütüğü

• Yargıtay 11. HD, 2015/4321 E., 2017/5980 K.: Bağlama kütüğüne kayıtlı aracın malikinin belirlenmesinde kütük kaydının esas alınacağına hükmedilmiştir.
• Yargıtay 11. HD, 2016/712 E., 2017/3489 K.: Bağlama kütüğüne kayıtlı teknelerde mülkiyetin devri için kayıt işlemlerinin tamamlanmasının zorunlu olduğu belirtilmiştir.
• Yargıtay 11. HD, 2018/3420 E., 2019/2216 K.: Bağlama kütüğüne kayıtlı aracın üçüncü kişilere karşı malikinin kütükte görünen kişi olduğu, sicile güven ilkesinin geçerli olduğu kabul edilmiştir.

---

8. Uygulamadaki Sorunlar

• Bazı küçük teknelerin halen kayıt dışı olması,
• Liman Başkanlıkları arasında uygulama birliği eksikliği,
• Elektronik kayıt sisteminin yetersizliği,
• Vergi ve harçlarda yüksek maliyet nedeniyle kayıt dışına kaçış.

---

9. Çözüm Önerileri

• Elektronik kayıt sistemleri güçlendirilmeli, tek merkezden izleme sağlanmalı.
• Uygulama birliği için standart kılavuzlar hazırlanmalı.
• Vergi teşvikleri getirilerek kayıt dışı araçların kayıt altına alınması teşvik edilmeli.
• Denetimler artırılmalı ve bağlama kütüğü kaydı olmayan araçlara yaptırım uygulanmalı.

---

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda bağlama kütüğüne kaydedilecek gemi, deniz ve içsu araçları, klasik gemi siciline kaydı zorunlu olmayan ancak deniz güvenliği ve hukuki düzen açısından kayıt altına alınması gereken araçları kapsamaktadır.

• Yatlar, küçük tekneler, balıkçı gemileri, içsu araçları ve jet-ski türü araçlar bağlama kütüğüne kaydedilir.
• Bu sayede hem maliklik karinesi sağlanır hem de vergi ve denetim mekanizması işlerlik kazanır.
• Yargıtay kararları, bağlama kütüğü kayıtlarının üçüncü kişiler bakımından bağlayıcı olduğunu teyit etmiştir.

Gözdenur Turna