Geçici veya Süreli Kanunların Uygulanması: Suç Tarihi ve Yürürlükte Bulundukları Süre

Giriş

Ceza hukukunda genel kural, kanunların geçmişe yürümezliğidir. Yani suç ve cezalar yalnızca yürürlükte bulundukları dönem için uygulanır. Ancak hukuk sisteminde geçici veya süreli kanunlar adı verilen özel düzenlemeler vardır. Bu tür kanunlar belirli bir süre için yürürlükte kalır ve süresi dolduğunda yürürlükten kalkar. Burada temel tartışma, bu kanunların yürürlükte olduğu dönemde işlenen suçlar hakkında, süre sona erdikten sonra da uygulanmaya devam edilip edilemeyeceğidir.

Türk Ceza Kanunu (TCK), Anayasa ve Yargıtay içtihatları, geçici ve süreli kanunların uygulanmasına ilişkin açık hükümler içermektedir. Bu makalede, geçici veya süreli kanunların uygulanma ilkeleri, Türk hukukundaki düzenlemeler, uluslararası hukuk boyutu, uygulama örnekleri ve eleştiriler ele alınacaktır.

1. Geçici ve Süreli Kanun Kavramı

1.1. Geçici Kanun

Belirli bir olay veya ihtiyaç için çıkarılan ve bu ihtiyacın sona ermesiyle yürürlükten kalkan kanunlardır.
Örnek: Deprem sonrası çıkarılan özel ceza ve infaz düzenlemeleri.

1.2. Süreli Kanun

Başlangıç ve bitiş tarihi belli olan, yürürlük süresi sonunda otomatik olarak yürürlükten kalkan kanunlardır.
Örnek: Olağanüstü hal döneminde çıkarılan kanun hükmünde kararnameler veya belirli süre için öngörülen vergi affı ve ceza artırımı düzenlemeleri.

2. Yasal Dayanak

2.1. Anayasa

Anayasa m. 38 ceza hukukunda kanunların geçmişe yürümezliğini düzenler. Ancak “lehe kanun” istisnası hariç, suç tarihinden sonra yürürlüğe giren kanun geriye uygulanmaz.

2.2. Türk Ceza Kanunu (TCK)

TCK m. 7/3:
“Geçici veya süreli kanunların yürürlükte bulundukları süre içinde işlenmiş olan suçlar hakkında, bu kanunların uygulanmasına devam olunur.”

Bu maddeye göre:

Geçici veya süreli kanunların yürürlüğü sona erse bile, bu süre içinde işlenen suçlara uygulanmaya devam edilir.
Fail lehine yeni bir düzenleme gelse dahi, geçici kanun hükümleri uygulanır.

2.3. Yargıtay Kararları

Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2011/1-87 E., 2011/135 K.: “Geçici kanunlar yürürlükte bulundukları sürede işlenen fiillere uygulanmaya devam eder.”
Yargıtay 7. Ceza Dairesi, 2016/2521 E., 2017/1563 K.: “Geçici kanunların süreleri dolduktan sonra da etkisi, suç tarihine göre devam eder.”

3. Uygulamanın Hukuki Gerekçesi

Geçici ve süreli kanunların yürürlükten kalktıktan sonra da uygulanmasının üç temel gerekçesi vardır:

Kamu düzenini sağlama: Kanun koyucu, belli bir dönemin koşullarına göre özel ceza normu getirmiştir.
Hukuk güvenliği: Fail, suç tarihinde hangi ceza normunun geçerli olduğunu bilmektedir.
Özel amaca hizmet: Geçici kanun, belli bir olay veya dönem için çıkarıldığından, o dönemde işlenen suçlara uygulanmaya devam etmesi gerekir.

4. Örnekler

OHAL Dönemi Düzenlemeleri: Olağanüstü hal süresince çıkarılan kanun hükümleri, bu dönemde işlenen suçlara, OHAL sona erdikten sonra da uygulanmaya devam eder.
Vergi Affı veya Ceza Arttırımı Kanunları: Belli süre için öngörülen cezai düzenlemeler, süresi içinde işlenen suçlara uygulanır.
Toplumsal olaylar sonrası çıkarılan geçici düzenlemeler: Terörle mücadele veya seçim güvenliği amacıyla çıkarılan geçici kanunlar, yürürlükte oldukları dönemde işlenen suçlar açısından bağlayıcıdır.

5. Lehe Kanun İlkesi ile İlişkisi

Burada önemli bir tartışma vardır:

Normalde lehe kanunun geçmişe yürümesi ilkesi geçerlidir.
Ancak TCK m. 7/3 gereğince, geçici ve süreli kanunlar bu kuralın istisnasıdır.
Yani, bu tür kanunların uygulamasında fail lehine yeni düzenleme çıksa bile, suçun işlendiği sırada yürürlükte olan geçici kanun uygulanmaya devam eder.

Yargıtay da bu hususta istikrarlı bir şekilde karar vermektedir.

6. Uluslararası Hukuk Perspektifi

Uluslararası ceza hukuku da genellikle geçici kanunların uygulanmasını kabul eder.

AİHM kararlarında, geçici kanunların belirli bir dönemin ihtiyacına binaen çıkarıldığı ve bu nedenle uygulanmaya devam edilmesinin kanunilik ilkesine aykırı olmadığı belirtilmiştir.
Ancak AİHM, bu uygulamanın keyfi olmaması, açık ve öngörülebilir olması gerektiğini vurgulamaktadır.

7. Günlük Hayata Yansımalar

Geçici kanun kapsamında işlenen suçlar, kanun yürürlükten kalksa dahi cezalandırılır.
Örneğin; seçim döneminde çıkarılan geçici bir kanun ihlal edilmişse, seçim bittikten sonra da bu suçtan yargılama devam eder.
Vergi suçları, kamu düzenine ilişkin geçici düzenlemeler de buna dahildir.

8. Eleştiriler

Lehe kanun ilkesine aykırılık: Failin lehine yeni kanun çıksa dahi uygulanmaması eleştirilmektedir.
Orantısızlık: Belli bir dönemde ağır cezalar öngören geçici kanunların daha sonra da uygulanması, adalet duygusunu zedeleyebilir.
Hukuki belirsizlik: Geçici kanunların amaç dışı kullanılması, hukuk güvenliği sorunları doğurabilir.

9. Yargıtay ve Doktrin Görüşleri

Yargıtay çoğunlukla, TCK m. 7/3 hükmünü katı şekilde uygulamakta, geçici kanunların yürürlükte bulundukları süre içindeki suçlara mutlaka uygulanması gerektiğini kabul etmektedir.
Doktrinde ise bazı yazarlar, lehe kanun ilkesinin üstün tutulması gerektiğini savunmaktadır.

Sonuç

Geçici veya süreli kanunlar, belirli bir dönemin ihtiyaçlarını karşılamak için çıkarılan, süresi sona erince yürürlükten kalkan kanunlardır. Ancak TCK m. 7/3 açıkça düzenlediği üzere, bu tür kanunlar yürürlükte oldukları süre içinde işlenen suçlara, süresi bittikten sonra da uygulanmaya devam eder.

Bu durum, kanunların geçmişe yürümezliği ve lehe kanun ilkesinin istisnası niteliğindedir. Yargıtay kararları da bu yöndedir. Uluslararası hukukta da, kanunilik ilkesine uygun olarak geçici kanunların uygulanması kabul edilmektedir.

Sonuç olarak; geçici veya süreli kanunlar, suç tarihinde yürürlükte ise, sonradan yürürlükten kalksa dahi uygulanır. Ancak bu uygulamanın orantılı ve adil olması, hukuk devleti ilkesinin korunması açısından zorunludur.

Single Blog Title