Galeriye Teslim Edilen Tablo NFT’ye Dönüştürülürse: Telif, Mülkiyet ve Sözleşme Sorumluluğu

Galeriye teslim ettiğiniz tablo, bir sabah adınızı taşıyan bir NFT olarak bir pazaryerinde karşınıza çıkarsa ne olur? “Eser benim” diyen koleksiyonerin mülkiyeti, dijitalleştirip mint etme ve çevrim içi satışa sunma yetkisini gerçekten kapsar mı? Türk hukukunda yanıt nettir: fiziksel mülkiyet ≠ telif hakkı. Bir eserin NFT’ye dönüştürülmesi; çoğu durumda çoğaltma ve umuma iletim haklarına, kimi zaman da işleme ve manevi haklara (adın belirtilmesi, eserde değişiklik yasağı, kamuya arz) dokunur. Bu nedenle, FSEK’e uygun yazılı ve açık bir lisans/devri yoksa, “mint” işlemi ihlale dönüşebilir.

Bu yazı, galeri–sanatçı–koleksiyoner üçgeninde NFT sürecinin hukuki haritasını çıkarıyor: sözleşmelerde yer alması gereken dijital hak/NFT klozu, süre–ülke–mecra ve edisyon sınırları, royalty (ikincil satış payı) için on-chain/off-chain güvence, pazar yeri sözleşmeleri ve takedown/delil yönetimi. Amacımız, yaratıcı pratiği yavaşlatmadan, somut adımlarla hak kaybı ve tazmin riskini en baştan bertaraf etmek.

1) Üç ayrı kavramı ayıralım: Tablonun mülkiyeti ≠ telif hakkı ≠ NFT

Fiziksel mülkiyet: Tabloyu galeriye emanet/konsinye verirsiniz veya koleksiyoner satın alır. Mülkiyet, somut nesnenin zilyetliğini ve tasarrufunu içerir.
Telif hakkı: Eserin mali hakları (çoğaltma, umuma iletim, işleme vb.) ve manevi hakları (adın belirtilmesi, eserde değişiklik yasağı, eserin kamuya arzı) eser sahibine aittir. Bu hakların devri/lisansı yazılı ve açık olmalıdır; hangi hakkın ne süre–ülke–mecra için verildiği tek tek yazılmalıdır.
NFT (token): Blokzincirde üretilen, dijital dosya ile ilişkilendirilebilen kayıttır. NFT telif hakkının kendisi değildir; telifi kendiliğinden devretmez. Mint ve satış, telif haklarına ayrı bir kullanım getirdiğinden izin gerektirir.

Sonuç: “Tablo benim” demek, dijital çoğaltma ve blokzincirde satış yetkisini otomatik vermez.

2) Galeri–sanatçı ilişkisi: Sözleşmede yazmayan hak kullanılmaz

Galerilerin klasik sözleşmeleri çoğu kez sergileme, komisyonla satış ve tanıtım hedeflidir. Dijital çağda şu sorular net yanıtlanmalıdır:

Dijital reprodüksiyon (yüksek çözünürlüklü foto/scan) hakkı verildi mi?
Bu dijital dosyanın NFT’ye dönüştürülmesine açıkça izin var mı?
Umuma iletim (pazaryerlerinde listeleme/satış) yetkisi kimde?
Gelir paylaşımı ve ikincil satış (royalty) oranı/sistemi belirlendi mi?
Platform, cüzdan, akıllı sözleşme (contract) parametreleri kim tarafından seçilecek?
Kaldırma/takedown, uyuşmazlık ve delil prosedürleri nasıl işleyecek?

Bu sorulara sözleşmede açık cevap yoksa, galerinin eseri NFT’ye dönüştürmesi; çoğaltma ve umuma iletim haklarının izinsiz kullanımı olarak nitelendirilebilir.

3) NFT’ye dönüştürme hangi haklara dokunur?

Çoğaltma: Eserin fotoğraf/scan dosyasının üretilmesi ve platforma yüklenmesi.
Umuma iletim: NFT olarak pazaryerinde (marketplace) sergilenmesi ve satışa sunulması.
İşleme: Kolaj, filtre, tipografi ekleme, animasyon gibi değişiklikler yapılırsa.
Manevi haklar:
- Adın belirtilmesi: Sanatçı künyesinin görünür verilmesi gerekir.
- Eserde değişiklik yasağı: Dijital manipülasyonlar onaysızsa ihlal doğurabilir.
- Eserin kamuya arzı: Henüz kamuya arz edilmemiş bir eserin ilk defa “yayına çıkarılması” yetkisi tartışma konusu olabilir.

4) “Koleksiyoner mint’i” ve fotoğraf problemi

Tablo satılmış olabilir; ama telif hakkı kural olarak sanatçıda kalır. Koleksiyoner:

Eseri fotoğraflayıp kendisine ait bir NFT çıkarırsa → çoğaltma + umuma iletim. Eser sahibinden yazılı izin yoksa ihlal riski yüksektir.
Katalog/gazete/sergi fotoğraflarını kullanırsa → Fotoğrafın da ayrı telif koruması olabilir; fotoğrafçının/kurumun izni gerekir.
Esere “küçük değişiklik” yaptığını söyler → işleme hakkı tartışmasını büyütür; yine izin gerekir.

Kural: Fiziksel tabloyu satın almak, dijital hakları satın almak değildir.

5) NFT’de gelir paylaşımı, “royalty” ve yeniden satış payı

Birincil satış geliri: İlk NFT satışında galeri–sanatçı oranı sözleşmede açık yazılmalıdır (ör. %X/%Y).
İkincil satış (royalty): NFT dünyasında sık görülen “on-chain royalty” teknik bir sözleşme ayarıdır; hukuken teminat değildir. Pazar yerleri/akıllı sözleşmeler bu oranı uygulamayabilir. Bu nedenle, off-chain (sözleşmesel) düzenleme şarttır.
Yeniden satış payı (droit de suite): Güzel sanat eserlerinde yeniden satış payı ulusal hukukta düzenlenmiş olabilir; NFT satışının bu kavramla ilişkisinde somut sözleşme belirleyicidir. NFT’ye özel pay/katılım modeli yazılmadıkça, salt platform ayarı yeterli görülmeyebilir.

Öneri: NFT sözleşmesine “ikincil satışlardan şu yüzde, şu cüzdana, şu periyotlarla ödenir; platform uygulamazsa alıcı/satıcı müteselsil sorumludur” şeklinde off-chain hüküm ekleyin.

6) Sözleşmeye eklenecek “NFT ve Dijital Hak” klozu – kontrol listesi

Kapsam tablosu:

Haklar: Dijital reprodüksiyon, NFT mint, listeleme, sergileme, promosyon, video/animasyon, AR/VR versiyonları.
Süre–ülke–mecra: Dünya çapı mı? Belirli pazar yerleri mi? Süre kaç yıl?
Sayı/edisyon: Kaç adet NFT? Tekil (1/1) mi, seri mi? Burn/retire politikası?
Görsel doğruluk: Esere dokunma yasağı/izinli varyasyon listesi (animasyon, tipografi, arka plan vb.).
Dosya/metadata: Kullanılacak görselin çözünürlüğü, filigran, IPFS CID ve hash olarak kayıt.
Atıf: Sanatçı adı, eser adı, yıl, teknik, boyut, varsa envanter no; NFT sayfasında zorunlu künyelendirme.
Gelir–royalty: Birincil/ikincil satış paylaşımı; on-chain yanı sıra off-chain ödeme taahhüdü ve raporlama.
Cüzdan ve anahtar güvenliği: Mint’i kim yapar? Özel anahtar kimin kontrolünde? Transfer/çoklu imza protokolü?
Pazar yeri seçimi: Hangi platformlar? Platform değişirse bildirim/protokol.
Kaldırma/takedown: İhlal iddiasında 48 saat içinde dondurma/kaldırma; delil saklama.
İade/geri alım: Hukuka aykırılık tespitinde NFT’nin yakılması (burn) veya satışın iptali halinde geri ödeme ve sorumluluk.
Uygulanacak hukuk/uyuşmazlık: Yetkili mahkeme, hızlı ihtiyati tedbir, arabuluculuk/kayıtlı delil.

7) Yetkisiz mint tespit edildiğinde pratik yol haritası

Delil dondurma: Ekran görüntüsü/video, zaman damgası, URL, işlem hash’i, token ID ve IPFS CID kaydedin. Mümkünse noter/KEP ile delil altına alın.
İhtar: İhlal açıklanarak, eser sahibi belgesi ve künyeyle birlikte hesap sahibine ve pazar yerine yazılı ihtar gönderin; kaldırma talep edin.
Platform başvuruları: Pazar yerlerinin telif şikâyet formlarını doldurun; eser görselini ve yetki eksikliğini net anlatın.
Yargısal başvuru: İhtiyati tedbir, erişim engeli/kaldırma, delil tespiti ve tazmin talepli dava imkanını değerlendirin.
Ceza boyutu: Ticari ölçekte, yaygın ve kasıtlı ihlallerde cezai süreç ihtimali.
Basın/PR disiplini: İtibar yönetimi için kısa, gerçekçi bir açıklama; yanlış beyanlardan kaçının.

8) Kurumlar, müzeler ve fotoğraf/çekim hakları

Tablonun müze/galeri ortamında çekilen fotoğrafı:

Fotoğrafın bağımsız telif koruması olabilir.
Kurumun kullanım politikası (web site şartları) yeniden kullanıma sınır koyabilir.
“Kamu malı eser” dahi olsa, fotoğraf kamu malı olmayabilir.
NFT’ye dönüştürülecek görsel için fotoğraf sahibi/kurum lisansı gerekip gerekmediğini kontrol edin.

9) KVKK ve kişilik hakları (portre, ad–benzerlik–ses)

Portre içeren eserlerde NFT pazarlaması kişilik hakları ve kişisel veri boyutu doğurabilir. Reklam/PR’da model/figürün rıza–aydınlatma belgeleri aranabilir. “Sanat istisnası” her zaman ticari NFT bağlamında geçerli sayılmaz; amaç–ölçü kontrolü önemlidir.

10) SSS – Kısa yanıtlar

Galerinin elinde eser var; NFT’ye çevirebilir mi?
Sözleşmede açık izin yoksa kural olarak hayır. Dijitalleştirme ve token’laştırma, çoğaltma/umuma iletim hakkı içerir.

Koleksiyoner, kendi fotoğrafını kullanıp mint ederse?
Fotoğrafı çekmiş olması, eserin telifini vermez. Mint için eser sahibinden yazılı izin gerekir; ayrıca fotoğrafın da kendi telifi olabilir.

NFT satışı telif devri midir?
Hayır. NFT satışında telif hakkı kendiliğinden devrolmaz. Devri/lisansı istiyorsanız sözleşmede açık ve yazılı düzenleme gerekir.

On-chain royalty yeter mi?
Teknik bir ayardır; pazar yeri değiştirilirse veya kapatılırsa işlemez. Off-chain (sözleşmesel) royalty hükmü ekleyin.

Katalog görseliyle mint ettim; sorun olur mu?
Katalog fotoğrafı ayrı bir eser sayılabilir; fotoğraf sahibinin/kurumun izni gerekli olabilir. En güvenlisi: asıl eser sahibinden ve fotoğraf sahibinden yazılı izin.

11) Yayın öncesi “tek sayfa” kontrol listesi

Hak sahibi kim? (eser sahibi/ortaklar, varis, ajans)
Sözleşme var mı? Dijital reprodüksiyon, NFT, umuma iletim açık mı?
Süre–ülke–mecra net mi? Edisyon sayısı ve “burn/retire” politikası belirlendi mi?
Görsel kaynağı (scan/foto) kime ait? Fotoğraf/kurum lisansı gerekli mi?
Atıf/manevi haklar nerede ve nasıl gösterilecek?
Gelir paylaşımı ve on/ off-chain royalty maddeleri tamam mı?
Cüzdan/anahtar güvenliği ve pazar yeri seçimi belirlendi mi?
Takedown ve delil prosedürleri yazıldı mı?
KVKK/kişilik onayları (portre vb.) alındı mı?
Uygulanacak hukuk–yetkili mahkeme açık mı?

12) Sonuç: Net kurallar, sakin bir pazar

NFT, galerilerin ve sanatçıların eserlerini yeni kitlelere ulaştırdığı kadar, hukuki açıdan yeni riskler de taşır. Fiziksel eser–telif–NFT üçlüsünü ayrı ayrı konumlandırıp, sözleşmeye NFT/dijital hak başlığını eklediğinizde sürprizler minimize olur. İzin, kapsam ve gelir modelini baştan yazdığınızda; ihtilaf sahnede değil, sözleşmenin satır aralarında çözülür.

Bu yazı genel bilgilendirme amaçlıdır; somut dosyalar (özellikle uluslararası pazar yerleri, ortak eser, portre/marka içeren işler) için özel hukuki değerlendirme önerilir.

#telif hakkı, çoğaltma hakkı, dijital reprodüksiyon, galeri sözleşmesi, işleme hakkı, manevi haklar, NFT, NFT mint, sanat eseri NFT, umuma iletim

Single Blog Title