Giriş: Altyapı Futbolcularının Hakları Neden Bu Kadar Önemli?

Profesyonel futbolun temeli altyapıdır. Ancak altyapı futbolcuları çoğu zaman:

• Haklarını bilmedikleri,

• Ailelerin yanlış yönlendirildiği,

• Kulüplerin mevzuata aykırı taleplerde bulunduğu,

• Menajerlerin erken müdahale ettiği

• Eğitimin ihmal edildiği

bir sistem içinde yer almaktadır.

Türk futbolunun en tartışmalı konularından biri de altyapı oyuncularının hukuki statüsü, yetiştirme tazminatı, eğitim gideri, ilk profesyonel sözleşme, transfer serbestisi ve kulüplerin yükümlülükleridir.

Bu makalede altyapı futbolcusunun tüm hakları Türkiye mevzuatı, FIFA kuralları ve TFF düzenlemeleri çerçevesinde detaylı incelenmektedir.

---

I. Altyapı Oyuncularının Hukuki Statüsü

Altyapı oyuncuları üç kategori altında incelenir:

1. Amatör Futbolcu

18 yaş altı oyuncuların tamamı amatördür.
Sözleşme “lisans” niteliğindedir, TBK anlamında bir iş akdi değildir.

2. Geçici Lisanslı Oyuncu

Sezonluk veya kısa süreli amatör tescildir.

3. İlk Profesyonel Sözleşme İmzalamaya Hak Kazanan Genç Oyuncu

15 yaşını tamamlayan oyuncular profesyonel sözleşme imzalayabilir.

TFF’ye göre profesyonel sözleşme süresi:

• 18 yaş altı: en fazla 3 yıl

• 18 yaş üstü: en fazla 5 yıl

---

II. Altyapı Oyuncularının Temel Hakları

Altyapı oyuncularının hakları sadece sportif değildir:

1. Eğitim Hakkı

Kulüp, oyuncunun okula devamını sağlamak zorundadır.
Okul–antrenman saatleri birbiriyle çakışamaz.

2. Sağlık Hakkı

Kulüp:

• Periyodik sağlık raporu,

• Sakatlık sigortası,

• Doktor gözetimi

sağlamakla yükümlüdür.

3. Kötü Muamele Yasağı

Futbolcuya bağırmak, aşağılama, ağır idman yüklemek disiplin ihlalidir.

4. Ücretsiz Temel Hizmet Alma Hakkı

Lisanslı altyapı oyuncusundan ek para talep edilemez:

• Forma parası

• Saha aidatı

• Tesis ücreti

TFF’ye göre açıkça yasaktır.

---

III. İlk Profesyonel Sözleşme Süreci

Altyapı oyuncuları için kulüplerin en kritik süreci “ilk profesyonel sözleşme”dir.

1. Sözleşme Süresi

TFF talimatına göre:

• 15–18 yaş arasında maksimum 3 yıl

• 18 yaşından sonra 5 yıl

2. Aile Onayı Zorunlu

18 yaş altı oyuncular için:

• Anne + baba
  veya

• Velayet sahibi kişi

imza atmak zorundadır.

3. Ücret Düzenlemesi

Genç oyunculara:

• Makul maaş

• Prim

• Eğitim desteği

• Barınma desteği

verilebilir.

Aşırı düşük ücret hileli sözleşme olarak değerlendirilir.

---

IV. Yetiştirme Tazminatı (FIFA Training Compensation)

Altyapı futbolcusunun en önemli haklarından biri yetiştirme tazminatıdır.

Tanım

Bir futbolcu 12–23 yaş arasında başka bir kulübe transfer olduğunda, onu yetiştiren kulübe eğitim maliyeti ödenir.

Ödeme Şartları

Yetiştirme tazminatı doğar:

• İlk profesyonel sözleşme imzalanırsa

• Oyuncu 23 yaşından önce transfer olursa

Hesaplama

FIFA kategorilerine göre yıllık eğitim maliyeti:

• Kategori 1: En yüksek

• Kategori 2

• Kategori 3

• Kategori 4: En düşük (amatör kulüpler)

Örnek:
Bir amatör kulüp yetiştirdiği oyuncu Süper Lig’e transfer olursa yıllar bazında hesaplama yapılır.

---

V. Eğitim Gideri (Ulusal Mevzuat)

TFF’ye göre kulüpler, amatör oyuncu için:

• İzin kayıtları

• Kulüp harcamaları

• Eğitim malzemeleri

gibi giderler için sabit eğitim bedeli talep edebilir.

Bu tutarlar TFF tarafından her yıl belirlenir.

---

VI. Amatör Oyuncunun Serbest Kalma Koşulları

Altyapı futbolcusunun serbest kalması için hukuki yollar şunlardır:

1. Lisans Yenileme İtirazı

Kulüp 3 yıl üst üste lisansı yenilemezse futbolcu serbest kalır.

2. Şikâyet Yoluyla Serbest Kalma

Aşağıdaki durumlar serbest kalma sebebidir:

• Kötü muamele

• Eğitim hakkının engellenmesi

• Yetersiz antrenman

• Sağlık raporlarının verilmemesi

• Saha ücreti talebi

• Aşırı disiplin uygulamaları

3. Sözleşme İptali

Kulübün amatör futbolcudan para talep etmesi, aileye baskı yapması gibi durumlarda TFF futbolcuyu serbest bırakabilir.

---

VII. Altyapı Oyuncu Transferi

Transfer Türleri

• Veli onaylı transfer

• 18 yaş altı uluslararası transfer

• Kiralık transfer

• Sezon içi tescil değişikliği

FIFA Kuralları

18 yaş altı uluslararası transfer yasaktır.
İstisnalar:

• Aile taşınması

• AB–AET bölgesi

• Okul bursu

---

VIII. Kulüplerin Yükümlülükleri

Altyapı kulüplerinin yükümlülükleri şunlardır:

1. Eğitim Yükümlülüğü

Kulüp okul–antrenman dengesini kurmalıdır.

2. Psikolojik Destek

Genç sporcu koruma programı gereklidir.

3. Sözleşme Şeffaflığı

Aile bilgilendirilmeli, baskı yapılmamalıdır.

4. Sağlık ve Beslenme Programı

Her altyapı kulübünde uzman kontrolü olmalıdır.

5. Menajerlik Baskısından Koruma

18 yaş altı futbolcuda menajerlik sözleşmesi YASAKTIR.

---

IX. Ailelerin Hakları

Aileler:

• Sözleşmeye itiraz edebilir

• Eğitim yükümlülüğünün ihlalini şikâyet edebilir

• Çocuğunun ağır idmana maruz bırakılmasını rapor edebilir

• Sağlık kontrolleri talep edebilir

• TFF’ye başvurarak soruşturma isteyebilir

Aile izni olmadan sözleşme kesin hükümsüzdür.

---

X. Altyapı Oyuncu Uyuşmazlıklarında Hukuki Süreç

Uyuşmazlık çıkarsa başvuru yolları:

1. TFF Amatör İşler Kurulu

İlk başvuru merciidir.

2. Federasyon Etik Kurulu

Kötü muamele, mobbing vb.

3. Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (UÇK)

Profesyonelleşme aşamasında devreye girer.

4. FIFA DRC

Uluslararası transfer varsa yetkilidir.

---

XI. Avukatlar İçin Altyapı Dosyası Stratejisi

Bir avukatın altyapı oyuncusunu temsil ederken izlemesi gereken yol:

1. Oyuncu dosyasını incelemek

2. Kulüp kayıtlarını istemek

3. Antrenman–okul çakışmasını tespit etmek

4. Aile ile birlikte strateji oluşturmak

5. Yetiştirme tazminatı hesaplamak

6. TFF’ye başvuru yapmak

7. Kulübün haksız taleplerini reddetmek

---

Sonuç

Altyapı oyuncularının hakları modern spor hukukunun en önemli meselelerinden biridir.
Genç futbolcuların haklarının korunması; sağlıklı gelişim, profesyonel kariyer, eğitim başarısı ve etik bir futbol iklimi için zorunludur.
Kulüplerin yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesi, ailelerin bilinçli davranması ve hukuki süreçlerin doğru işletilmesi altyapı sistemini güçlendirecektir.