Futbolcuların İmaj ve Yayın Hakları

Giriş: Modern Futbolda İmaj ve Yayın Haklarının Ekonomik Gücü

Modern futbol yalnızca sportif başarıdan ibaret değildir; futbolcular artık küresel ölçekte ekonomik bir değer üreten “marka kişilikleri” hâline gelmiştir. Yayın gelirleri, sponsorluk anlaşmaları, reklam faaliyetleri ve sosyal medya görünürlüğü futbolcunun imaj hakkını, hukuki korumanın en kritik alanlarından biri yapmaktadır. Futbolcunun imajı; yüzü, adı, sesi, videosu, fotoğrafı ve kişisel marka unsurlarının tümünü içerir. Bu haklar hem kulüp sözleşmelerinde hem de bireysel sponsorluk anlaşmalarında ekonomik karşılığa sahiptir.

Türk hukukunda imaj hakkı, Türk Medeni Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu kapsamındaki kişilik haklarının bir parçasıdır. Futbolcu sözleşmelerinde imaj hakkının devri veya kullanım izni, kişilik hakkının özel bir kullanımı olarak hukuki sonuca bağlanır. Bu nedenle kulüpler ile futbolcular arasındaki imaj hakkı sözleşmeleri titizlikle düzenlenmelidir; aksi hâlde uyuşmazlıklar kaçınılmaz olur.

1. İmaj Hakkının Hukuki Niteliği: Kişilik Hakkı Olarak Koruma

Futbolcuların imaj hakkı,

Kişilik hakkı,
Fikri mülkiyet hukuku unsurları,
Ticari değer
niteliğini bir arada taşır.

Türk hukukunda kişilik hakkı mutlak bir hak olduğundan:

Rıza olmadan kullanılamaz,
Ekonomik değeri olduğunda tazminat sorumluluğu doğar,
Yazılı izin olmaksızın devri veya kullanımı mümkün değildir.

Yargıtay uygulamasında da sporcuların görüntüsünün izinsiz kullanılmasının manevi tazminat, maddi tazminat veya haksız rekabet hükümlerini doğurabileceği kabul edilmektedir.

2. Kulüp–Futbolcu Sözleşmelerinde İmaj Hakkı Düzenlemeleri

Profesyonel futbolcu sözleşmeleri yalnızca sportif performansa ilişkin hükümler içermez; imaj ve yayın hakları da gelir paylaşımında belirleyici rol oynar.

A. Standart Federasyon Sözleşmeleri ve Ek Protokoller

TFF’nin standart sözleşmeleri imaj hakkına ilişkin temel hükümler içermekle birlikte, genellikle kulüp ile futbolcu arasında özel protokoller yapılır. Bu protokoller:

Kulübün toplu reklam çekimlerinde oyuncuyu kullanma hakkı,
Forma tanıtım videoları,
Sezon açılış etkinlikleri,
Taraftar organizasyonları

gibi faaliyetleri içerir.

B. Kullanım Süresi ve Kapsamı

Sözleşmede açıkça belirtilmelidir:

Futbolcunun yüzü hangi platformlarda kullanılabilir?
Süre sözleşme dönemiyle sınırlı mı?
Eski görüntülerin sözleşme sonrası kullanımı mümkün mü?
Kulüp futbolcunun sosyal medya paylaşımlarını yönlendirebilir mi?

Belirsiz hükümler hukuki risk yaratır.

C. Gelir Paylaşımı

Kulüp–futbolcu imaj geliri paylaşım modelleri:

Gelirin tamamının kulübe ait olması,
Futbolcuya belirli oranda pay verilmesi,
Futbolcuya bireysel imaj hakkı kullanma imkânı tanınması.

Büyük kulüplerde oyuncular genellikle kendi bireysel imajlarını da gelir kaynağı olarak kullanabilir.

3. Bireysel Sponsorluk Sözleşmeleri ve Sözleşme Çatışması Sorunları

Futbolcu ile kulüp arasındaki en önemli uyuşmazlıklardan biri bireysel sponsorluk ile kulüp sponsorunun çatışmasıdır.

Örneğin:

Kulübün forma sponsoru Nike iken futbolcunun Adidas ile anlaşması,
Kulübün bankacılık sponsoru ile oyuncunun kripto sponsorunun çelişmesi,
Kulübün içecek sponsoru ile oyuncunun enerji içeceği markası anlaşması

uyuşmazlık doğurabilir.

Bu nedenle sözleşmelere stok fotoğraf, ürün yerleştirme, rekabet yasağı ve uyum hükümleri eklenmelidir.

4. Yayın Hakları: Fotoğraf, Video, Yayın Klipleri ve Sosyal Medya Kullanımı

Futbolcuların yayın hakları, geniş kapsamlı bir dizi içerik barındırır:

1. Kulübün Yayın Hakları

Maç görüntüleri,
Antrenman videoları,
Resmî fotoğraf çekimleri,
Kulüp belgeselleri.

Bu görüntülerin ticari kullanım yetkisi çoğu zaman kulübe aittir.

2. Futbolcunun Sosyal Medya Hakları

Oyuncunun Instagram, YouTube veya TikTok hesabından elde ettiği gelir kişisel imaj geliridir. Kulüp müdahalesi ancak açık sözleşme hükmü varsa mümkündür.

3. Yayıncı Kuruluş Hakları

Yayıncı kuruluşun çektiği görüntüleri kulüpler ve futbolcular kullanamaz; telif hakkı yayıncıya aittir. Kulüp–yayıncı anlaşması bu çerçeveyi belirler.

5. Kişilik Hakkının İhlali ve Tazminat Sorumluluğu

İmaj hakkının izinsiz kullanılması, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu kapsamında ciddi hukuki sonuçlar doğurur.

A. Maddi Tazminat

Futbolcunun imaj değerinin ekonomik karşılığı hesaplanarak belirlenir.

B. Manevi Tazminat

Kişilik hakkının ihlali nedeniyle futbolcunun zarar görmesi hâlinde talep edilebilir.

C. Haksız Rekabet

Futbolcunun imajını haksız biçimde kullanan şirket veya kulüp hakkında haksız rekabet davası açılabilir.

D. Üçüncü Kişilerin Sorumluluğu

Kulüpten bağımsız olarak görseli kullanan medya kuruluşları, reklam firmaları veya sponsor şirketler de sorumludur.

6. İmaj Hakkının Devri, Sözleşme Sınırları ve Hukuki Riskler

Kişilik hakkı niteliği gereği tamamen devredilemez; yalnızca kullanım izni verilebilir. Bu nedenle:

Sözleşmede kapsam, süre, coğrafi alan ve kullanım şekli açık olmalıdır.
Futbolcunun rızası dışında yeni mecralarda kullanım yapılamaz.
Eski görüntülerin sözleşme bitince kullanımı tartışmalıdır; sözleşme hükmüne bağlıdır.

Kulüplerin en çok yanıldığı nokta imaj hakkının sınırsız devredildiği düşüncesidir. Yargı uygulaması bunu kabul etmez.

7. CAS ve Uluslararası Uygulamada İmaj Hakları

FIFA ve CAS kararlarında kabul edilen temel ilkeler:

Futbolcunun imajı üzerinde esas hak sahibi kendisidir,
Devredilen hak yalnızca belirli kapsamda kullanım izni niteliğindedir,
Kulübün imaj hakkını ticari amaçla kullanması ancak açık rıza ile mümkündür,
Sponsorluk çatışmalarında “denge testi” uygulanır; futbolcunun temel hakları üstün gelir.

Bu nedenle uluslararası standartlar futbolcuyu koruyucu niteliktedir.

Sonuç

Futbolcuların imaj ve yayın hakları modern sporun en değerli varlıklarından biri hâline gelmiştir. Kulüpler açısından gelir kaynağı, futbolcular açısından ise kişilik hakkı niteliği taşıyan ekonomik bir değerdir. Sözleşmelerde imaj hakkının kapsamı, kullanım alanı, gelir paylaşımı ve bireysel sponsorluk ilişkilerinin çatışmaması için ayrıntılı düzenleme yapılması zorunludur. Aksi hâlde yüksek tazminat riskleri ve haksız rekabet davaları gündeme gelir. Hem kulüpler hem futbolcular açısından profesyonel, şeffaf ve hukuka uygun imaj hakkı sözleşmeleri spor ekonomisinin sürdürülebilirliği için şarttır.

Single Blog Title