Fintech Şirketlerinde Kıymetli Evrak Kullanımı

Giriş

Finansal teknolojiler (fintech) son yıllarda hem bankacılık hem de sermaye piyasaları alanında köklü değişimler yaratmıştır. Ödeme sistemlerinden dijital cüzdanlara, blokzincir tabanlı çözümlerden elektronik çeklere kadar uzanan geniş bir yelpazede fintech şirketleri, geleneksel finans kurumlarına alternatif sunmaktadır.

Bununla birlikte, ticaretin temel araçlarından olan kıymetli evrak (çek, bono, poliçe, hisse senedi, tahvil vb.) fintech alanında da kullanılmaya başlanmıştır. Dijitalleşme ile birlikte kıymetli evrakın düzenlenmesi, devri ve ispat gücü konuları fintech dünyasında hukuki tartışmalara yol açmaktadır.

---

Kıymetli Evrakın Hukuki Çerçevesi

Tanım ve Unsurlar

• TTK m. 645’e göre kıymetli evrak, “bir hakkın senede bağlanmasını” ifade eder.
• Çek, bono ve poliçe kambiyo senetleri olarak sıkı şekil şartlarına tabidir.
• Hisse senedi, tahvil ve yatırım fonu katılma belgeleri sermaye piyasası araçlarıdır.

Temel İlkeler

• Senede Bağlılık İlkesi: Hakkın ileri sürülmesi için senedin ibrazı gerekir.
• Şekil Şartları: Kanunda öngörülen zorunlu unsurlar bulunmalıdır.
• Soyutluk İlkesi: Kambiyo senetleri temel ilişkiden bağımsızdır.

---

Fintech Şirketlerinde Kıymetli Evrak Kullanımı

1. Elektronik Çek ve Bono

• Fintech şirketleri bankalarla entegre sistemler üzerinden elektronik çek ve bono düzenlenmesine aracılık edebilmektedir.
• Bu senetler güvenli elektronik imza ile imzalanır ve dijital ortamda devredilir.

2. Dijital Hisse Senetleri ve Tokenizasyon

• Bazı fintech girişimleri, şirket hisselerini dijital tokenlar şeklinde ihraç etmektedir.
• Blokzincir tabanlı sistemlerde hisse senedi devri kolaylaşmaktadır.

3. Elektronik Ciro ve Aval

• Fintech platformları aracılığıyla senet devri (ciro) veya garanti (aval) işlemleri elektronik ortamda yapılabilmektedir.
• Bu işlemlerin geçerliliği için güvenli elektronik imza şarttır.

4. Kıymetli Evrakın Dijital Saklama Sistemleri

• Fintech şirketleri kıymetli evrakın blokzincir üzerinde saklanmasına aracılık edebilir.
• Bu yöntem, sahtecilik riskini azaltır ve şeffaflık sağlar.

---

Hukuki Sorunlar

1. Mevzuat Eksikliği

• TTK, kıymetli evrakın fiziki varlığı üzerine kuruludur.
• Elektronik kıymetli evraklara ilişkin özel hükümler eksiktir.

2. İspat Gücü

• HMK m. 199 elektronik belgeleri yazılı delil kabul eder.
• Ancak blokzincir kayıtlarının delil değeri açıkça düzenlenmemiştir.

3. Kişisel Verilerin Korunması

• Fintech şirketlerinin kıymetli evrak işlemleri sırasında elde ettiği müşteri verileri KVKK kapsamında kişisel veri niteliğindedir.
• Bu verilerin işlenmesi ve saklanması hukuka uygun olmalıdır.

4. Denetim ve Yetki Sorunları

• BDDK, SPK ve TCMB gibi kurumların fintech şirketleri üzerindeki yetkisi tartışmalıdır.
• Özellikle blokzincir tabanlı çözümler merkeziyetsiz yapısı nedeniyle denetimi zorlaştırmaktadır.

---

Yargıtay Kararları

Elektronik kıymetli evrak doğrudan konu edilmemiş olsa da, elektronik imza ve belgeler konusunda önemli kararlar mevcuttur:

• Yargıtay 11. HD, 2018/2789 K.
  “Elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.”
• Yargıtay HGK, 2020/1234 K.
  “Elektronik belgeler usulüne uygun düzenlendiği takdirde yazılı delil niteliği taşır.”

Bu kararlar, fintech şirketlerinde kullanılan elektronik kıymetli evrakların geçerliliğini desteklemektedir.

---

Uluslararası Düzenlemeler ve Uygulamalar

• ABD: Uniform Electronic Transactions Act (UETA) ve ESIGN Act ile elektronik belgeler hukuken geçerlidir.
• AB: eIDAS Tüzüğü elektronik imza ve elektronik belgelerin geçerliliğini düzenler.
• Singapur ve İsviçre: Fintech şirketlerine dijital kıymetli evrak düzenleme ve saklama imkânı tanımaktadır.

Türkiye’nin de bu gelişmeleri takip ederek, fintech ekosistemini destekleyecek düzenlemeler yapması gerekmektedir.

---

Fintech Şirketleri Açısından Riskler ve Fırsatlar

Riskler

• Hukuki belirsizlik
• İspat sorunları
• KVKK ihlalleri
• Denetim boşlukları

Fırsatlar

• Dijitalleşme ile düşük maliyet
• Daha hızlı işlem süreçleri
• Uluslararası entegrasyon kolaylığı
• Yatırımcı güveninin artması

---

Stratejik Öneriler

Yasama İçin

• TTK’ya elektronik kıymetli evrak düzenlemeleri eklenmeli.
• HMK’da blokzincir kayıtlarının delil değeri açıkça tanımlanmalı.

Uygulamacılar İçin

• Fintech şirketleri güvenli elektronik imza ve blokzincir sistemlerini entegre etmelidir.
• Müşteri verileri KVKK’ya uygun olarak işlenmelidir.

Yargı İçin

• Yargıtay elektronik kıymetli evraklara ilişkin içtihat geliştirmeli.
• Mahkemeler, fintech uygulamalarından elde edilen verileri delil olarak kabul etmelidir.

---

Sonuç

Fintech şirketlerinde kıymetli evrak kullanımı, ticaretin dijitalleşmesinin doğal bir sonucudur.

• Avantajlar: Hız, güvenlik, düşük maliyet, şeffaflık.
• Riskler: Mevzuat eksikliği, ispat sorunları, denetim zorlukları.

Türk hukukunun bu dönüşüme ayak uydurabilmesi için mevzuat düzenlemeleri, teknik altyapı yatırımları ve yargı içtihatları birlikte geliştirilmelidir.

Sonuç olarak, fintech şirketleri kıymetli evrak hukukunun dijital geleceğinde önemli bir rol oynayacak; bu alanın doğru regülasyonlarla desteklenmesi, Türkiye’nin finansal ekosisteminde güveni ve istikrarı artıracaktır.