Finansal Belgelerdeki Tutarsızlıklar ve Geriye Dönük Düzeltmeler Hangi Aşamada Uyarı Niteliği Taşır?
Giriş
Şirket birleşmeleri, satın almalar veya yatırım öncesi değerlendirme süreçlerinde yapılan due diligence çalışmalarının en kritik bileşenlerinden biri, finansal belgelerin incelenmesidir. Ancak mali tablolar her zaman objektif ve şeffaf bir görüntü sunmaz. Zaman zaman geriye dönük düzeltmeler, revizyonlar, denetim notlarındaki uyarılar veya vergi incelemeleri sonrası yapılan değişiklikler, yatırımcının dikkat etmesi gereken uyarı sinyalleri hâline gelir.
Bu makalede, finansal belgelerdeki tutarsızlıkların nasıl tespit edileceği, hangi düzeltmelerin olağan kabul edilebileceği ve hangilerinin yatırım riski doğurabileceği detaylı şekilde ele alınacaktır.
1. Finansal Tablolarda Revizyonların Niteliği
a) Olağan Revizyonlar
-
Muhasebe politikası değişikliği nedeniyle yapılan düzeltmeler
-
Yeni çıkan bir düzenlemeye uyum sağlamak amacıyla yapılan düzeltmeler
-
Bağımsız denetçi tavsiyesi doğrultusunda yapılan teknik düzeltmeler
Bu tür revizyonlar şeffaf şekilde açıklanmış, gerekçelendirilmiş ve önceki dönemle uyumlaştırılmış ise risk oluşturmaz. Ancak açıklama yapılmaksızın sadece bilanço değerlerinde değişiklik varsa bu durum şüpheli olarak değerlendirilir.
b) Geriye Dönük Düzeltmelerin Uyarı Niteliği
-
Dönem sonunda yapılan “stok şişirme” gibi işlemlerin sonradan fark edilmesi
-
Satışların geri alınması (örneğin: iade işlemlerinin ertelenmiş gösterilmesi)
-
Finansman gelirlerinin ileri çekilmesi veya ertelenmesi
Bu tür uygulamalar, şirketin mali performansını olduğundan farklı göstermek için yapılmış olabilir. Bu durumda revizyonun nedeni, etkilenen hesaplar, düzeltmenin etkisi mutlaka denetlenmelidir.
2. Denetim Notlarında Yer Alan Uyarılar Nasıl Yorumlanmalıdır?
Bağımsız denetim raporları; mali tablolara ilişkin görüş, sınırlı görüş, şartlı görüş veya olumsuz görüş gibi farklı sınıflamalar içerebilir. Bununla birlikte, denetim raporunun dipnotlarında yer alan belirli ifadeler, tek başına ciddi uyarı anlamı taşıyabilir.
Örnek Uyarı İfadeleri:
-
“Şirketin önemli bir kısmı kayıt dışı nakit akışı kullanmaktadır.”
-
“Stokların fiziksel sayımı yapılamamıştır.”
-
“İlişkili taraf işlemlerine ilişkin yeterli belge sunulamamıştır.”
-
“Şirketin devamlılığı konusunda belirsizlik bulunmaktadır.”
Bu ifadeler doğrudan raporun görüş türünden bağımsız olarak ciddi uyarı taşır ve due diligence raporuna noter gibi işlenmelidir.
3. Vergi İncelemeleri Sonrası Mali Tablolardaki Düzeltmeler
Vergi incelemeleri, şirketlerin geçmiş dönem defterlerinde yapılan hataları veya usulsüzlükleri ortaya çıkarabilir. Bu incelemeler sonunda:
-
Vergi matrahı artabilir.
-
Ek vergi ve ceza ödemeleri gerekebilir.
-
Mali tablolarda düzeltme yapılması gerekebilir.
Due diligence sürecinde aşağıdaki belgeler mutlaka istenmelidir:
-
Son 5 yıla ait vergi inceleme raporları
-
Uzlaşma tutanakları veya dava dosyaları
-
Vergi cezalarının etkilediği hesaplar listesi
-
Düzeltme beyannameleri ve bunlara ilişkin açıklamalar
Yatırımcı açısından bu bilgiler, şirketin geçmişte vergi riskleri yönünden nasıl yönetildiği ve gelecekte benzer risklerin doğup doğmayacağı konusunda ipucu sunar.
4. Örnek Olay: Dönemsel Kar Artışı Sonradan Revize Edildi
Bir teknoloji firması, 2022 yılı finansal tablolarında 14 milyon TL net dönem kârı açıkladı. Ancak denetim sonrası, yazılım lisans gelirlerinin 2023 dönemine ait olduğu ve yanlışlıkla 2022’ye yazıldığı belirlendi. Bu durum sonucunda 2022 kârı 9 milyon TL’ye, 2023 kârı ise 19 milyon TL’ye düzeltildi.
Yatırımcı firmaya göre, bu durum satın alma kararında %28 oranında etkili olmuştu. Şirketin kârlılığı olduğundan fazla gösterilmiş ve hisse değeri şişirilmişti. Satın alma sonrası yapılan bağımsız denetim raporu olmasaydı, bu risk ortaya çıkmayacaktı.
5. Tutarsızlık Tespiti İçin Kullanılan Teknikler
a) Dikey ve Yatay Analiz
Finansal tablolardaki yıllık değişim oranları ve kalemler arası yüzdesel dağılım analizi, tutarsızlıkları ortaya koymak için kullanılır.
Örneğin:
-
2021: Satışlar 80 milyon TL → Stok 15 milyon TL
-
2022: Satışlar 82 milyon TL → Stok 37 milyon TL
Bu fark, satış artışı ile açıklanamayacak kadar büyüktür. Stoklar şişirilmiş olabilir.
b) Rasyolarla Karşılaştırma
-
Cari oran (dönen varlık/kısa vadeli borç)
-
Borç/Özkaynak oranı
-
Net kâr marjı
Bu rasyolardaki ani değişiklikler, düzeltme ihtimaline işaret edebilir.
6. Hukuki Değerlendirme ve Yönetsel Sorumluluk
TTK’ya Göre
-
TTK m. 375 ve devamı uyarınca, yönetim kurulu şirketin mali tablolarını doğru hazırlamakla yükümlüdür.
-
Bilinçli olarak yanıltıcı mali tablo düzenlenmesi halinde sorumluluk davası ve hatta cezai sorumluluk gündeme gelebilir.
SPK’ya Tabi Şirketlerde
-
Sermaye Piyasası Kurulu, geçmiş dönemlere ait yanlış beyanlar nedeniyle idari para cezası ve faaliyet durdurma gibi yaptırımlar uygulayabilir.
7. Yatırımcı Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Belge ve Bilgiler
-
Son 3 yıla ait mali tablolar (bilançolar, gelir ve nakit akış tabloları)
-
Bağımsız denetim raporları ve dipnotlar
-
Vergi inceleme tutanakları, uzlaşma raporları, cezalı vergi beyannameleri
-
Finansal belgelerde yapılan revizyonlara ilişkin açıklamalar
Bu belgelerin tamamı due diligence raporuna dahil edilmeli ve her biri muhasebe politikası değişiklikleriyle ilişkilendirilerek değerlendirilmelidir.
8. Sonuç: Geriye Dönük Düzeltmelerin Ciddiye Alınması Gerekir
Finansal belgelerdeki revizyonlar ve tutarsızlıklar, sıradan muhasebe hataları değil, bazen kasıtlı yönlendirmelerin sonucu olabilir. Bu tür düzeltmelerin zamanlaması, gerekçesi, etkisi ve şeffaflığı, yatırımcı açısından risk teşkil eden önemli göstergelerdir.
Due diligence sürecinde bu verilerin dikkatlice incelenmesi, yalnızca satın alma kararını değil, olası bir sözleşmesel teminat talebini de şekillendirir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
