Fikri Mülkiyet Hakları Devralmada Nasıl İncelenir? Hukuken Geçersiz Marka Devri Mümkün mü?

1. Giriş: Değerin Sessiz Taşıyıcısı – Fikri Mülkiyet

Bir şirket satın alındığında veya birleşme işlemi yapıldığında, ilk bakışta dikkat çeken unsurlar taşınmazlar, makineler, stoklar ve finansal tablolar olabilir. Oysa modern ekonomi çağında bir şirketin asıl değeri çoğu zaman gözle görünmeyen bir unsurda yatar: Fikri mülkiyet. Marka, patent, tasarım, yazılım ve ticari sırlar gibi fikri haklar, şirketin pazardaki kimliğini ve rekabet gücünü belirler. Ancak bu haklar düzgün devredilmez veya hukuken geçersiz şekilde aktarılırsa, satın alınan şirketin en değerli varlıkları kullanılamaz hâle gelir. Bu yazıda, fikri mülkiyet haklarının devralma sürecinde nasıl incelenmesi gerektiğini, hukuken geçersiz marka devri risklerini, sorumluluk dağılımını ve kurgusal bir örnek olayla doğabilecek sonuçları detaylı biçimde ele alacağız.

2. Fikri Mülkiyet Haklarının Tanımı ve Önemi

Fikri Mülkiyet Hakları Nelerdir?

Fikri mülkiyet; insan zihninden doğan yaratımlar üzerindeki hakları ifade eder. Devralma süreçlerinde en sık karşılaşılanlar:

Markalar: Şirketin ürün/hizmetlerini tanımlayan işaretler.
Patentler: Teknik buluşlar ve yenilikler.
Tasarım Tescilleri: Ürünlerin dış görünüşüne ilişkin haklar.
Yazılım Lisansları: Bilgisayar programları ve kod hakları.
Alan Adları (Domain): Web varlığının dijital adı.
Telif Hakları: Eser sahibi tarafından yaratılan özgün içerikler.

Fikri Hakların İşlemdeki Rolü

Satın alınan şirketin markası yoksa, pazarlama gücü de yoktur.
Yazılım lisansları geçersizse, dijital sistemler risk altındadır.
Patent hakkı başkasına aitse, üretim hakkı kaybedilir.

3. Fikri Mülkiyetin Devralınması Nasıl İncelenir?

1. Tescil Durumu Kontrolü

Marka, patent ve tasarım gibi sınai hakların Türk Patent ve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) nezdinde tescilli olup olmadığı kontrol edilmelidir.

2. Sahiplik Analizi

Tescil sahibinin, gerçekten devreden şirket olup olmadığı incelenmelidir. Bazı durumlarda marka, şirket kurucusuna veya üçüncü bir kişiye ait olabilir.

3. Devir Sözleşmelerinin Denetimi

Fikri mülkiyet hakları yazılı sözleşmeyle devredilmelidir. Bu sözleşme;

Açık,
Taraflar arasında imzalanmış,
Tescile uygun şekilde düzenlenmiş olmalıdır.

4. Kullandırma ve Lisans Sözleşmeleri

Devralınacak markanın başka firmalara lisanslanıp lisanslanmadığı, kullanım hakkı verilmişse süresi ve kapsamı araştırılmalıdır.

5. Tescil Harici Kullanımlar

Tescil olmaksızın kullanılan markalar, işaretler veya yazılımlar varsa; bunların koruma düzeyi, fiilî kullanım süresi ve sektördeki tanınırlığı incelenmelidir.

6. Alan Adı Sahipliği

Şirketin kullandığı web domainlerinin kime ait olduğu, devredilip devredilmediği kontrol edilmelidir.

4. Hukuken Geçersiz Marka Devri Mümkün mü?

Evet. Aşağıdaki durumlarda marka devri hukuken geçersiz sayılabilir:

1. Yazılı Sözleşme Yoksa

Marka devri ancak yazılı şekilde yapılabilir. Sözlü anlaşmalar geçersizdir.

2. Sahiplik Başkasına Aitse

Şirketin pazarladığı markanın tescili bir başka kişiye aitse, şirket bu markayı kullanma hakkına sahip olsa bile, alıcı bu hakkı devralmaz.

3. Tescil Kurumuna Bildirilmemişse

Marka devri TÜRKPATENT nezdinde tescil edilmemişse, devir üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.

4. Rehin, Haciz veya Tedbir Varsa

Marka üzerinde hukuki takyidat varsa, bu kısıtlama devrin geçerliliğini ortadan kaldırabilir.

5. Kurgu Olay: “O Yazılım A.Ş. – D Teknoloji Satın Alması”

Olay Özeti:

O Yazılım, dijital güvenlik çözümleri geliştiren D Teknoloji Ltd. Şti.’yi satın alır. Satın alma sürecinde şirketin kullandığı “S” adlı markanın popülerliği işlem değerinin %40’ını oluşturur.

İşlem Sonrası Gelişmeler:

Tescil Başkasına Ait:
“S” markası D’nin değil, kurucunun kardeşi Erkan T. adına tescillidir. Şirketin bu markayı kullanma hakkı sadece gayriresmî olarak tanınmıştır.
Devir Sözleşmesi Yok:
Marka devri için yazılı bir sözleşme yapılmamıştır. Satın alma sözleşmesinde sadece “marka dahil tüm varlıklar devredilmiştir” ifadesi vardır.
Marka Devir Edilemez:
Erkan T., devir talebini reddeder. O, satın aldığı şirketin ana markasını kullanamaz hâle gelir.
Yeni Marka Süreci ve Zarar:
O yeni bir marka oluşturmak zorunda kalır, eski müşteri kitlesinin büyük bölümü kaybedilir. Marka değeri üzerinden ödenen 6 milyon TL yatırım karşılıksız kalır.

6. Alıcı Açısından Hukuki Sorumluluk ve Zarar

O, basiretli tacir gibi davranmadığı için gerekli incelemeyi yapmadan işlem gerçekleştirmiştir.
Sözleşmede marka devri için özel madde bulunmadığı, yazılı devir belgesi olmadığı için hukuki korumadan yoksundur.
Marka üçüncü kişiye ait olduğundan, fiilî kullanım hakkı geçmemiştir. Bu nedenle alıcının zararı, kendi inceleme eksikliğinden kaynaklanmaktadır.

7. Fikri Hakların Devri İçin Sözleşmeye Eklenecek Kritik Maddeler

1. Tescil Belgesi Eki

Devredilen tüm marka, patent, tasarım belgeleri sözleşmeye eklenmelidir.

2. Yazılı Devir Beyanı

Marka sahibinden, açıkça “devir ve tescil hakkını” tanıyan imzalı belge alınmalıdır.

3. Tescil Taahhüdü

Satıcı, markanın tescilinin devralan adına yapılacağını taahhüt etmelidir.

4. Escrow Koruması

Tescil süreci tamamlanana kadar satış bedelinin bir kısmı escrow hesapta tutulabilir.

8. Sonuç: Tescilsiz Değer, Sahipsiz Kalabilir

Fikri mülkiyet hakları, şirketin yalnızca bir parçası değil, pazardaki varoluşunun temel taşıdır. Ancak bu haklar görünmediği için çoğu zaman ihmal edilir. Tescilsiz veya geçersiz devredilen marka, alıcının yatırımını değersizleştirebilir. Marka veya patent sadece logodan ya da teknik çizimden ibaret değildir; doğru kayıt, geçerli sözleşme ve açık mülkiyet beyanı gerektirir.

Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut

Single Blog Title