FIFA Yargılamasının Hukuki Süreci

Giriş: FIFA’nın Küresel Futbol Hukukundaki Yeri ve Yargı Yetkisinin Dayanağı

Uluslararası futbol, kendine özgü bir hukuk düzeni ve yargı mekanizmasıyla işleyen devasa bir ekosistemdir. Bu ekosistemin merkezinde, İsviçre Medeni Kanunu’na tabi bir dernek olan Fédération Internationale de Football Association (FIFA) bulunmaktadır. FIFA’nın futbol aktörleri (kulüpler, oyuncular, menajerler) üzerinde bindirici yargı yetkisini kullanabilmesinin temel dayanağı, bu aktörlerin bağlı olduğu ulusal federasyonların da FIFA Statüleri’ni kabul etmiş olmasıdır. Bu, “federatif hiyerarşi” olarak adlandırılan ve futbol hukukunun otonomisini sağlayan bir zincirdir. Bir kulüp veya oyuncu, ulusal federasyonuna kayıt olduğu anda, dolaylı olarak FIFA Statüleri’ni ve buna bağlı olarak FIFA Yargı Organları’nın (FIFA Disiplin Komitesi, FIFA Etik Komitesi, FIFA Oyuncu Statüsü ve Transferleri Dairesi – DRC) yetkisini tanımış olur.

2. FIFA Yargı Organları ve Görev Alanları

FIFA yargılaması, birbirinden farklı yetkilere sahip organlar tarafından yürütülür. Her birinin görev alanı net bir şekilde çizilmiştir:

• FIFA Oyuncu Statüsü ve Transferleri Daireleri (Players’ Status Chamber): Bu daire, futbol dünyasında en fazla başvurulan yargı organıdır. İki bölümden oluşur:

  • Düzenleme Dairesi (Regulatory Chamber): Oyuncuların uluslararası transfer sertifikaları (ITC), genç oyuncu koruması, yedek kulübesi düzenlemeleri gibi idari konularla ilgilenir.

  • Uyuşmazlık Çözüm Dairesi (Dispute Resolution Chamber – DRC): Oyuncular, kulüpler ve menajerler arasındaki mali ve sözleşmesel uyuşmazlıkları çözmekle görevlidir. Örneğin, sözleşme feshinden doğan tazminat talepleri, ödenmeyen ücret ve prim alacakları, menajerlik komisyon uyuşmazlıkları DRC’nin tipik görev alanına girer. DRC, basit uyuşmazlıklarda tek hakim, karmaşık olanlarda ise bir başkan ve eşit sayıda oyuncu/kulüp temsilcisinden oluşan bir kurul şeklinde çalışır.

• FIFA Disiplin Komitesi (Disciplinary Committee): FIFA tarafından düzenlenen müsabakalarda (Dünya Kupası, Kulüpler Dünya Kupası vb.) veya FIFA Disiplin Kodunu ihlal eden diğer durumlarda disiplin cezaları verir. Takımdan men, stat kapalı oynama, para cezası ve ulusal federasyonlara yönelik cezalar bu komitenin yetki alanındadır.

• FIFA Etik Komitesi (Ethics Committee): FIFA yetkilileri, yöneticileri ve diğer futbol aktörlerinin etik ihlallerini (rüşvet, bahis skandalları, şike, görevi kötüye kullanma) soruşturur ve yargılar. Komite, soruşturma (investigatory) ve yargılama (adjudicatory) olmak üzere iki ayrı bölümden oluşur.

 FIFA Yargılamasının Temel İlkeleri ve Usul Kuralları

FIFA yargılaması, İsviçre hukukunun genel prensipleri ve kendine özgü futbol hukuku kuralları çerçevesinde şekillenir. Temel ilkeler şunlardır:

• Hukukun Gereğince Davranma (Ex Aequo Et Bono): DRC başta olmak üzere FIFA yargı organları, sıklıkla “ex aequo et bono” (hakkaniyet ve iyilik) ilkesiyle karar verir. Bu ilke, katı hukuk kurallarının yanı sıra, olayın özelliklerini, tarafların dürüstlüğünü ve futbolun genel çıkarlarını göz önünde bulundurarak esnek ve adil bir çözüme ulaşmayı amaçlar. Örneğin, bir oyuncunun haklı sebeple sözleşmesini feshettiği ancak tazminat miktarının tam olarak hesaplanamadığı durumlarda bu ilkeye başvurulur.

• Zorunlu Temyiz Yolu Olarak CAS: FIFA yargı organlarının verdiği kararlara karşı tek temyiz mercii, Lozan’da bulunan Spor Tahkim Mahkemesi’dir (Court of Arbitration for Sport – CAS). Taraflar, FIFA içinde bir itiraz yoluna başvurmaksızın doğrudan CAS’a gidebilir. CAS, FIFA kararlarını hem hukuki hem de haddi (takdir yetkisi) açısından denetler.

• Zamanaşımı: FIFA yargılamasında da belirli zamanaşımı süreleri vardır. Örneğin, bir kulübe karşı ücret alacağı talebiyle başvuruda bulunacak bir oyuncunun, iddia konusu alacağın muaccel olduğu tarihten itibaren 2 yıl içinde başvuru yapması gerekir.

Somut Örnekler I: Dilekçe Taslakları ve Karar Analizleri

Örnek 1: Oyuncunun Ücret Alacağı Talebi (DRC Önünde)

Dava Konusu: (X) Kulübü, (Y) Oyuncusuna, 2022-2023 sezonuna ait 4 aylık maaşını ve birikmiş primlerini ödememiştir. Oyuncu, kulübe ihtarname çekmiş ancak sonuç alamamıştır.

Taraflar:

• Davacı: (Y) Oyuncu (Temsilci: Av. [Avukatın Adı])

• Davalı: (X) Kulübü

Talep Edilenler:

1. Ödenmeyen 4 aylık maaş tutarı: 400.000 Euro.

2. Ödenmeyen performans primleri: 100.000 Euro.

3. Kanuni faiz (İsviçre Kanunu uyarınca %5).

4. Sürecin gerektirdiği tüm masraf ve avukatlık giderlerinin davalıdan tahsili.

Dilekçe Taslağı (Özet):

“Sayın FIFA Oyuncu Statüsü ve Transferleri Dairesi Başkanlığı’na,

Konu: (Y) Oyuncusu ile (X) Kulübü arasında ödenmeyen ücret ve prim alacağına ilişkin uyuşmazlık.

1. Açıklamalar:
Davacı (Y) oyuncusu, 01.07.2021 tarihinde davalı (X) kulübü ile 3 yıllık profesyonel futbolcu sözleşmesi imzalamıştır. Sözleşmenin 5. maddesi uyarınca aylık net maaşı 100.000 Euro’dur. Ayrıca, sözleşmenin 7. maddesi uyarınca, takımın ligdeki her galibiyeti için 25.000 Euro prim ödenecektir.

Ancak, davalı kulüp, 01.09.2022 – 31.12.2022 tarihleri arasındaki 4 aylık maaşını (toplam 400.000 Euro) ve bu dönemde alınan 4 galibiyete ait primleri (toplam 100.000 Euro) ödememiştir.

Davacı, 15.01.2023 tarihinde davalı kulübe ihtarname göndererek 30 gün içinde borçlarını ödemesini talep etmiştir. İhtarnameye rağmen ödeme yapılmamıştır.

2. Hukuki Sebepler:

• FIFA Oyuncu Statüsü ve Transferleri Yönetmeliği Madde 12: Kulüpler, oyunculara sözleşmeden doğan ücretlerini zamanında ödemekle yükümlüdür.

• FIFA Oyuncu Statüsü ve Transferleri Yönetmeliği Madde 14: Kulübün ücret ödememesi, oyuncunun sözleşmeyi haklı nedenle feshetmesi için geçerli bir sebep teşkil eder. (Bu davada oyuncu fesih yapmamış, sadece alacağını talep etmektedir).

• İsviçre Borçlar Kanunu Madde 102: Alacaklı, temerrüt halindeki borçludan kanuni faiz talep edebilir.

3. Deliller:

• Ek-1: Profesyonel Futbolcu Sözleşmesi (İngilizce tercümesi ile birlikte).

• Ek-2: 15.01.2023 tarihli ihtarname ve alındı belgesi.

• Ek-3: Kulübün lig maç sonuçları ve galibiyetleri gösterir resmi belgeler.

• Ek-4: Oyuncunun kulüpteki son maçına ilişkin belge (ödemelerin kesildiği tarihi kanıtlamak için).

4. Sonuç ve Talep:
Yukarıda açıklanan sebeplerle, FIFA DRC’nin davalı (X) kulübünü;

a) 400.000 Euro maaş alacağını,
b) 100.000 Euro prim alacağını,
c) Bu tutarlara 15.01.2023 tarihinden itibaren işleyecek %5 kanuni faizi ödemeye,
d) Davacının 5.000 CHF tutarındaki avukatlık ve tercüme masraflarını karşılamaya,
e) 2.500 CHF tutarındaki FIFA yargılama harcını ödemeye,

mahkum etmesini saygılarımızla talep ederiz. …”

Karar Analizi (Tahmini):
DRC, böyle bir davayı incelediğinde, delillerin sunulduğu gibi sağlam olması halinde genellikle oyuncunun lehine karar verir. Kararda;

• Sözleşmenin geçerliliği ve borçların varlığı teyit edilir.

• İhtarnamenin usulüne uygun olduğu belirtilir.

• Talep edilen ana alacak tutarları kabul edilir.

• Faiz, genellikle ihtarname tarihinden veya dava tarihinden itibaren işletilir.

• Avukatlık ve yargılama giderlerinin bir kısmı veya tamamı, genellikle yenilen davalıya yükletilir.

Örnek 2: Kulübün Oyuncuya Karşı Tazminat Talebi (Sözleşmesel Olmayan Fesih Nedeniyle)

Dava Konusu: (A) Oyuncusu, (B) Kulübü ile olan sözleşmesini, sportif başarısızlık veya teknik direktörle anlaşmazlık gibi haklı olmayan bir gerekçeyle feshedip, (C) Kulübü’ne transfer olmuştur. (B) Kulübü, oyuncudan ve yeni kulübünden (C) tazminat talep etmektedir.

Taraflar:

• Davacı: (B) Kulübü

• Davalılar: (A) Oyuncu ve (C) Kulübü (Müteselsilen Sorumlu)

Talep Edilenler:

1. Sözleşmesel olmayan fesih nedeniyle tazminat (FIFA’nin hesaplama kriterlerine göre).

2. Geçici ve daimi men cezası talebi (oyuncu ve kulüp için).

3. Masraflar ve faiz.

Dilekçe Taslağı:

“… Açıklamalar:
Davacı kulüp, (A) oyuncusu ile 5 yıllık sözleşme imzalamış ve oyuncuya 5 Milyon Euro bonservis bedeli ödemiştir. Sözleşmenin 2. yılında, oyuncu herhangi bir haklı fesih sebebi göstermeden, kulübü haberdar etmeksizin antrenmanlara çıkmamış ve bir hafta sonra (C) kulübüne transfer olduğu açıklanmıştır. Bu durum, FIFA Oyuncu Statüsü ve Transferleri Yönetmeliği Madde 17 uyarınca ‘sözleşmesel olmayan fesih’ (termination without just cause) teşkil etmektedir.

Hukuki Sebepler:

• FIFA Oyuncu Statüsü ve Transferleri Yönetmeliği Madde 17: Haklı sebep olmaksızın sözleşmeyi fesheden taraf, tazminat ödemekle yükümlüdür. Yeni işveren kulüp de (C) kulübü, bu sorumluluğa müteselsilen iştirak eder.

• Tazminat Hesaplaması: Tazminat, sözleşmede kalan süre, oyuncunun yaşı, fesih sebebi ve kulübün oyuncuya yaptığı yatırım (bonservis, maaş vb.) dikkate alınarak “ex aequo et bono” ilkesiyle belirlenecektir. Kalan 3 yıllık sözleşme süresi, ödenen bonservis ve kaybedilen oyuncu değeri dikkate alınarak 8 Milyon Euro tazminat talep edilmektedir.

• Sportif Yaptırım: FIFA Disiplin Koduna göre, oyuncuya 4 ay, yeni kulübüne (C) ise iki transfer dönemi boyunca transfer yasağı (men) uygulanması talep edilmektedir.

… Sonuç ve Talep:
DRC’nin, davalılardan müteselsilen 8 Milyon Euro tazminat tahsiline, (A) oyuncusuna 4 ay, (C) kulübüne iki tam ve kesintisiz transfer dönemi men cezası verilmesine karar vermesi talep olunur.”

Karar Analizi:
DRC, bu tür davalarda oldukça titiz davranır. Öncelikle oyuncunun fesih için “haklı sebep” (just cause) gösterip gösteremediğini inceler. Kulübün ücret ödememesi, oyuncuya ciddi şekilde mobbing uygulaması gibi durumlar haklı sebep olabilir. Bu örnekte böyle bir sebep olmadığı varsayılmıştır.

• Tazminat: DRC, 8 Milyon Euro’luk talebin tamamını onaylamayabilir. Kriterleri değerlendirip 4-6 Milyon Euro gibi bir tutara hükmedebilir. Tazminat hesaplamasında FIFA’nın kendi içinde oluşturduğu objektif kriterler de giderek daha fazla kullanılmaktadır.

• Men Cezası: Men cezaları genellikle talep edildiği şekilde verilmez. DRC, olayın ağırlığına göre oyuncuya 2-3 ay, yeni kulübe ise 1 transfer dönemi men cezası verebilir. Yeni kulübün, oyuncunun durumundan “habersiz” (in good faith) olup olmadığı bu kararı etkiler.

• Sonuç: FIFA Yargılamasının Etkinliği ve CAS Denetimi

FIFA yargı organları, küresel futbolun istikrarı ve öngörülebilirliği için hayati bir rol oynamaktadır. Süreç, genellikle devlet mahkemelerine kıyasla daha hızlı ve düşük maliyetlidir. Ancak, kararların taraflar için bağlayıcı olması ve uygulanmaması halinde ağır sportif yaptırımlar (örneğin, uluslararası transfer yasağı) öngörülmesi, bu sistemin etkinliğini sağlamaktadır. CAS’ın üst yargı mercii olarak varlığı, FIFA kararlarının keyfiliğe kaçmasını engelleyen ve hukuki güvenceleri güçlendiren bir denetim mekanizmasıdır. Sonuç olarak, FIFA yargılaması, kendine özgü kuralları, ilkeleri ve yaptırımlarıyla, uluslararası spor hukukunun en dinamik ve işlerlikte olan dallarından birini oluşturmaktadır.