Faturasız veya Belgesiz Akaryakıt Bulundurmak Kaçakçılık Sayılır mı? 5607 Sayılı Kanun Kapsamında Ruhsatsız Depolama, Taşıma ve Satış Eylemlerinin Ceza Hukuku Açısından Değerlendirilmesi

1. Giriş

Akaryakıt, gerek stratejik önemi gerekse yüksek vergi yükü nedeniyle kaçakçılığın en yoğun biçimde görüldüğü emtialardan biridir. Türkiye’de 1990’lı yıllardan itibaren artan akaryakıt kaçakçılığı; gümrük, vergi ve tüketici güvenliği boyutlarıyla birlikte ceza hukuku bakımından da ciddi sonuçlar doğurmuştur. Özellikle vergilendirilmemiş, kalitesiz ya da menşei belirsiz akaryakıtın yurt içinde satışa sunulması hem kamu zararına hem de teknik, çevresel ve ekonomik risklere yol açmaktadır.

Bu bağlamda 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, akaryakıt kaçakçılığı fiillerine ilişkin temel normatif çerçeveyi sunmaktadır. Makalemizde bu suç tipi, mevzuat hükümleri, yargı kararları ve uygulamada karşılaşılan sorunlar ışığında kapsamlı olarak incelenecektir.

---

2. Akaryakıt Kaçakçılığı Nedir?

2.1. Tanım ve Unsurlar

5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’na göre, ülkeye yasal gümrük prosedürleri dışında sokulan veya Türkiye’de yasal olmayan yollarla üretilen ya da piyasaya arz edilen akaryakıt ürünleri kaçak eşya niteliğindedir. Bunların;

• Ruhsatsız olarak bulundurulması,

• Satılması veya satışa arz edilmesi,

• Belgesiz şekilde taşınması kaçakçılık suçunu oluşturur.

2.2. İlgili Mevzuat

• 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu

• Petrol Piyasası Kanunu

• Türk Ceza Kanunu (özellikle TCK m.204 – resmi belgede sahtecilik)

• VUK m.359 – Vergi kaçırmaya yönelik belge düzenlemeleri

---

3. Suçun Maddi Unsurları

3.1. Kaçak Akaryakıt Kavramı

Kaçak akaryakıt, çoğu zaman;

• Gümrük vergisi ödenmemiş olarak yurda sokulan,

• Petrol Ofisi dışında kaynaklardan yasa dışı yollarla getirilen,

• Menşei belirsiz ve denetim dışı akaryakıt olarak ortaya çıkmaktadır.

3.2. Eylem Türleri

• Sahte fatura ile akaryakıt satışı: Gerçekte olmayan bir alım-satım ilişkisinin fatura üzerinden düzenlenmesiyle kaçak akaryakıt akışı sağlanır.

• Depolarda kaçak akaryakıt bulundurma: Ruhsatsız tanklar veya lisanssız depolarda yakalanan ürünler.

• Taşıma sırasında belgesiz sevk: EPDK tarafından belirlenen taşıma belgelerinin olmaması hâlinde kaçakçılık varsayılır.

---

4. Suçun Manevi Unsuru ve Fail Profili

4.1. Kast Unsuru

Akaryakıt kaçakçılığı genel kastla işlenebilen bir suçtur. Failin ürünün kaçak olduğunu bilmesi veya bilmesi gerektiği hâllerde sorumluluğu doğar. Örneğin, litre başına alış fiyatı piyasanın çok altında olan bir ürünü alan kişi, ürünün menşei konusunda şüphe duymak zorundadır.

4.2. Suçun Örgütlü Yapısı

Uygulamada bu suç, genellikle birden fazla kişinin birlikte hareket ettiği örgütsel yapılanmalarla işlenmektedir. Dolayısıyla TCK m.220 uyarınca suç örgütü kurma, yönetme veya üye olma suçlarıyla birlikte değerlendirilebilir.

---

5. Yargıtay Uygulaması ve Önemli Kararlar

Yargıtay 7. Ceza Dairesi,

“Sanığın işyerinde EPDK lisansı olmaksızın 8.300 litre motorin bulundurması, 5607 sayılı Kanun kapsamında kaçakçılık suçu teşkil etmektedir.”

Yargıtay 11. Ceza Dairesi, 

“Kaçak akaryakıtın taşınmasında kullanılan tanker üzerinde sahte EPDK belgesi bulunması, hem 5607 sayılı Kanun hem de TCK m.204 kapsamında ayrı ayrı cezalandırılmayı gerektirir.”

Yargıtay 7. Ceza Dairesi,

“EPDK lisansı bulunmayan firmadan düşük fiyata akaryakıt temin eden bayi sahibi, ürünün kaynağını araştırmaksızın satışa devam ettiği için doğrudan kastla hareket etmiş sayılır.”

ÖRNEK OLAY

Bir ilçedeki denetim noktasında, akşam saatlerinde durdurulan bir tanker aracında yapılan kontrolde, yaklaşık 9.000 litre motorin taşındığı tespit edilmiştir. Taşıyıcı firmaya ait aracın sürücüsü, ürünün yasal olduğunu ve taşıma belgelerinin daha sonra ulaştırılacağını beyan etmiştir.

Ancak yapılan incelemelerde:

• Taşıma irsaliyesi, EPDK lisansı, fatura ve menşe belgesi gibi belgelerin araçta bulunmadığı,

• Akaryakıtın üzerinde herhangi bir barkod, seri numarası ya da ürün tanımlayıcı etiket yer almadığı,

• Ürünün teslim edileceği firma bilgisi olarak verilen şirketin faaliyetinin askıya alındığı,

• Taşıyıcı şirketin daha önce de benzer bir soruşturma kapsamında incelendiği tespit edilmiştir.

Yakalanan akaryakıt, gümrük idaresine teslim edilerek numuneler alınmış, laboratuvar analizine gönderilmiştir. Numune raporunda ürünün motorin niteliği taşıdığı ancak ticari dolaşım zincirinde yasal bir iz kaydının bulunmadığı belirtilmiştir.

Yapılan tespitler neticesinde, taşıyıcı şahıs ve firma yetkilileri hakkında 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu m.3/1 kapsamında akaryakıt kaçakçılığı suçundan ceza soruşturması başlatılmıştır.

 Yapılan değerlendirmede:

• Akaryakıtın faturasız, sevk irsaliyesiz ve belgesiz taşınmasının, ürünün kaçak eşya statüsünde olduğuna karine teşkil ettiği,

• Failin ürünün menşeini açıklayamaması ve taşıma evraklarının bulunmamasının, bilinçli hareket ettiğini gösterdiği,

• EPDK lisansı olmadan ticari taşıma yapılmasının, sadece idari değil, cezai sorumluluk doğurduğu,

• Araç sürücüsünün organizasyonda yer aldığı, ancak ana sevkiyat planlamasını yapan firma yöneticilerinin de ayrıca sorumlu olduğu, kanaatine varılmıştır.

---

6. Uygulama Sorunları ve Tartışmalar

6.1. Akaryakıtın “Kaçak” Olduğu Nasıl Tespit Edilir?

• TÜBİTAK ve EPDK koordinasyonlu laboratuvar analizleriyle ürünün menşei, katkı oranı ve yoğunluğu tespit edilir.

• Ancak tespit süreci uzun sürdüğü için, uygulamada birçok dosyada ürün bozulduğu için kesin analiz yapılamamakta, bu da beraat kararlarına yol açabilmektedir.

6.2. Taşıma Belgelerindeki Eksiklik Ceza Sorumluluğu Doğurur mu?

• EPDK taşıma ve sevk irsaliyesi eksikliğini idari yaptırım sebebi olarak değerlendirirken, savcılıklar bunu 5607 kapsamına sokmaktadır.

• Yargıtay uygulaması da eğer ürünün kaçak olduğu şüphe götürüyorsa, yalnızca belge eksikliğini ceza sorumluluğuna yeterli görmemektedir.

6.3. Etkin Pişmanlık ve Uzlaşma Uygulaması

• Kamu zararının giderilmesi hâlinde fail lehine indirim mümkündür (TCK m.168).

• Ancak 5607 sayılı Kanun’daki suçlar uzlaşmaya tabi değildir.

---

7. Suçun Önlenmesi ve Politika Önerileri

• EPDK denetimlerinin sıklaştırılması ve mobil analiz araçlarının artırılması,

• Litre bazında satış yapan firmaların e-fatura sistemiyle EPDK’ya anlık veri göndermesi,

• Petrol ürünlerinin menşeiyle ilgili barkod/kodlama sisteminin geliştirilmesi,

• Bayi ve taşıyıcılara yönelik zorunlu hukuki eğitim programları oluşturulması,

• İhbarlara yönelik anonim bildirim hattı ve kamu spotları ile farkındalık artırılması önemlidir.

---

8. Sonuç

Akaryakıt kaçakçılığı, yalnızca ekonomik değil; çevresel, teknik ve güvenlik boyutlarıyla da çok yönlü bir suç tipidir. Türk hukukunda 5607 sayılı Kanun bu alandaki en temel düzenlemeyi sağlamaktadır. Ancak suçun örgütlü şekilde ve teknolojik yöntemlerle işlendiği dikkate alındığında, sadece ceza kanunlarıyla değil; idari denetim, şeffaflık ve teknolojik izleme araçlarıyla desteklenen çok yönlü bir politika gerekmektedir.

Yargıtay’ın son dönemdeki kararları da bu alanda kastın tespiti, belge sahteciliği ve taşıma zincirinin kontrolü gibi konularda istikrar sağlamaya başlamıştır.