Eziyet Suçu ve Cezası (TCK m. 94)

1) “Süreç Suçu” Olarak Eziyet

Eziyet suçu, bir kimseye insan onurunu zedeleyen, ağır ve katlanılması güç fiziksel veya psikolojik acı ve aşağılanma yaşatan süreçsel muamelelerin toplamını ifade eder. Tipiklikte öz, tek bir anlık eylemden ziyade, yinelenen veya devamlılık arz eden davranışlarla mağdurun üzerinde “eza verici bir rejim” kurulmasıdır. Bu yüzden, basit bir darbe, tekil hakaret ya da kısa süreli itip kakma gibi eylemler —başka suçların konusunu oluşturmakla birlikte— tek başına genellikle eziyet standardına yetmez; süreklilik, sistematiklik ve ağırlık eşiği aranır.

Korunan hukuki değer, kişinin bedensel ve ruhsal bütünlüğü ile insan onurudur. Uygulamada mahkemeler, eylemlerin devam aralığını, tekrarlanma sıklığını, mağdur üzerindeki etkisini ve aşağılama boyutunu birlikte tartar; böylelikle sıradan niza veya tek seferlik fiziki temas ile eziyet arasındaki çizgi belirginleştirilir.

2) İşkence (TCK m.94) – Eziyet (TCK m.96) Ayrımı

İki suç çoğu zaman karıştırılır. Ana ayraçlar:

Fail yönünden: İşkence, kural olarak kamu görevlisinin görevine bağlı yetkisini kötüye kullanarak gerçekleştirdiği sistematik kötü muameledir. Eziyet ise herkes tarafından işlenebilir.
Kapsam ve amaç: İşkencede, kamu görevinin sağladığı nüfuz ve çoğu kez bir amaç (itiraf alma, yıldırma vb.) bulunur. Eziyette ise amaç şartı aranmaz; mağdur üzerinde sistematik acı ve aşağılamanın sürdürülmesi yeterlidir.
Yoğunluk ve araçsallık: Her iki suçta da insan onurunu zedeleyen eylemler söz konusudur; ancak işkence, kamu gücünün araçsallaştırılması ve daha ağır tipiklik ile ayırt edilir.

Bu ayrım uygulamada nitelendirmeyi ve yaptırımın ağırlığını doğrudan etkiler.

3) Eziyet Suçunun Unsurları

3.1. Fail ve Mağdur

Fail: Her gerçek kişi olabilir; iştirak (azmettirme, yardım etme, birlikte faillik) mümkündür. Aile içi şiddet bağlamındaki failler (eş, ebeveyn, kardeş) uygulamada sık görülür.
Mağdur: Herkes olabilir. Çocuk, yaşlı, engelli, gebe veya kendini savunamayacak durumdakilere yönelen eylemler değerlendirilirken kırılganlık dikkate alınır.

3.2. Maddi Unsur

Davranış: Fiziksel (uyku yoksunluğu, aç bırakma, soğuğa/sıcağa maruz bırakma, sürekli darp tehdidi altında tutma, tuvalet/temizlik ihtiyacını engelleme) veya psikolojik (sistematik aşağılama, izolasyon, sürekli tehdit, iletişim kısıtı) olabilir.
Süreklilik ve Sistematiklik: Eylemler zaman içinde tekrarlanmalı veya kesintisiz bir baskı rejimi oluşturmalıdır. Tekil fiillerin zincirleme şekilde birleşerek tek bir eziyet bütünü yaratması tipiktir.
Ağırlık Eşiği: Mağdura sıradan huzursuzluk değil, katlanılması güç acı ve küçük düşürülme yaşatılmalıdır. Bu eşiğin somut olayda geçilip geçilmediği tıbbi raporlar, psikolojik değerlendirmeler ve tanık beyanları ile takdir edilir.

3.3. Manevi Unsur (Kast)

Eziyet, kastla işlenir. Fail, mağdurun acı çekmesini veya onurunun zedelenmesini bilerek ve isteyerek amaç edinir; doğrudan kast tipik, olası kast sınır vakalarda tartışılabilir. Kastın süreçsel sürekliliği de önemlidir: Failin eylemleri bilinçli bir bütün oluşturmalıdır.

4) Nitelikli Hâller ve Aile İçi Şiddet Bağlamı

Kanun ve uygulama, bazı hâllerde cezai yaptırımın ağırlaştırılmasını veya değerlendirmede mağdur lehine hassasiyeti öngörür:

Mağdurun kırılganlığı: Çocuğa, beden veya ruh bakımından savunmasız kişiye yahut gebe kadına yönelen eylemler.
Yakınlık ilişkisi: Eş, eski eş, birlikte yaşama ilişkisi, ebeveyn-çocuk ilişkisi gibi hiyerarşik ve duygusal bağımlılık yaratan ilişkiler.
Toplu veya araçlı işlenme: Birden çok fail tarafından, hürriyeti kısıtlayarak yahut teknolojik araçlarla izole ederek işlenmesi.
Israrlı takip ve izolasyon: Özellikle dijital iletişim vasıtalarıyla sürekli baskı ve kontrol; mağdurun sosyal çevreden sistematik soyutlanması.

Uygulamada aile içi şiddet dosyalarında eziyet değerlendirmesi, tekil yaralama/tehdit/hakaret suçlarının toplamından doğan ağırlaştırılmış bir yaşam koşulu yaratılıp yaratılmadığı ekseninde yapılır.

5) İspat Dinamikleri ve Delil Stratejisi

Eziyet, çoğu kez kapalı alan suçudur; bu nedenle ispat, doğrudan gözlem yerine dolaylı göstergeler ve tutarlı anlatılar üzerinden inşa edilir. Pratikte:

Tıbbi deliller: Adli muayene raporları, psikiyatri/psikoloji değerlendirmeleri, post-travmatik bulgular; eski/yeni lezyon ilişkisi ve süreklilik göstergesi.
Dijital deliller: Mesajlar, e-postalar, konum verileri, arama kayıtları, ev içi kamera/ses kayıtları (hukuka uygunluk denetimi şartıyla).
Tanık ve çevresel deliller: Komşular, akrabalar, iş arkadaşları; mağdurun davranış değişikliği, kaçınma, çekinme, sosyal izolasyon.
Çocuk anlatısı: Çocuk mağdurlarda uzman eşliğinde beyan; ikincil mağduriyetin önlenmesi ve tek seferde kayıt altına alınması.
Süreklilik haritası: Kronoloji çizelgesi; tarih–olay–delil üçlemesiyle “sistematiklik” gösterilir.

Savunma açısından ise vardiyalı tutanaklar, tanık beyanlarının çelişkileri, zaman çizelgesindeki boşluklar ve raporlar arası uyumsuzluk titizlikle didiklenir.

6) Benzer Suç Tipleriyle Sınır: Yaralama, Tehdit, Hakaret, Hürriyeti Tahdit

Kasten yaralama ile eziyet ilişkisi çoğunlukla fikri içtima düzleminde tartışılır: Tekil yaralamalar, eziyetin parçasıysa ayrıca cezalandırma yerine eziyet bütünlüğünde değerlendirme mümkündür.
Tehdit ve hakaret, tek tek cezalandırılabilir; fakat süreklilik ve aşağılayıcı rejim yaratıyorsa eziyet tipikliğini güçlendirir.
Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma ile sınırda, mağdurun fiziki hareket serbestisinin ortadan kaldırılıp kaldırılmadığına bakılır; süreklilik baskı rejimi söz konusuysa her iki suçun şartları birlikte tartılabilir.

Somut olayda ne bis in idem ve fikri içtima ilkeleri gözetilerek en doğru nitelendirme yapılmalıdır.

7) Cezai Yaptırım ve Güvenlik Tedbirleri

Eziyet suçunda ceza, kanundaki alt–üst sınırlar arasında belirlenir; nitelikli hâller cezayı artırıcı rol oynar. Ayrıca:

TCK m.62 takdiri indirim şartları ancak samimi pişmanlık ve kişiselleştirmeyi haklı kılan özellikler varsa uygulanmalıdır.
TCK m.53 uyarınca belli hakları kullanmaktan yoksunluk (kamu hizmetinden yasaklılık vb.) gündeme gelebilir.
6284 sayılı Kanun çerçevesinde koruyucu/önleyici tedbirler (konuttan uzaklaştırma, iletişim yasağı, yaklaşmama, barınma desteği) eş zamanlı işletilmelidir.
Mağdur odaklı tedbirler: Gizlilik, kimlik değişikliği, tek taraflı iletişim kesme, elektronik kelepçe uygulaması dosyaya göre talep edilebilir.

8) Soruşturma Aşaması: Proaktif Toplama ve Usul Ekonomisi

Cumhuriyet savcılığında gecikmesinde sakınca bulunan işlemler vakit geçirilmeden yapılmalı; özellikle adli tıp yönlendirmesi, psikososyal değerlendirme, dijital materyal yedekleme ve tanıkların ivedi beyanı ilk haftada tamamlanmalıdır. Eziyetin süreç suçu oluşu, delilin zamanla solma riskini büyütür. Kolluk–savcılık–adli tıp üçgeninde eşgüdüm ispatı güçlendirir.

9) Kovuşturma Aşaması: Yargısal Denetim Ölçütleri

Mahkeme, şu sorulara kanıt temelli yanıt arar:

Eylemler süreçsel bütün oluşturuyor mu?
Mağdurda katlanılması güç acı ve onur kırıcı durum yaratıldı mı?
Failin kastı, sürekliliği ve bilinci nasıl ortaya konuyor?
Benzer suç tiplerine göre tipiklikte isabet var mı? (özellikle işkence–eziyet ayrımı)
Mağdur beyanı, tıbbi–psikolojik veriler ve dijital delillerle tutarlı mı?
Alternatif açıklamalar (medikal, psikolojik, üçüncü kişi etkisi) gerekçeyle bertaraf edildi mi?

Gerekçede, yalnızca “mağdur beyanı inandırıcıdır” denilmesi tek başına yeterli görülmez; destekleyici objektif delillerle birlikte “süreç” tarif edilmelidir.

10) Yargıtay Yaklaşımının Özü (Genel İlkeler)

Süreklilik–sistematiklik: Dağınık eylemler, aralarında zaman–mekân–ilişki bağları kurularak tek bir eziyet bütünü olarak değerlendirilebilir.
Aşağılama eşiği: Basit rahatsızlık değil, onuru zedeleyen ağır muamele aranır.
Aile içi dosyalar: Tekil darp ve hakaretlerden öte, mağdurun yaşam düzeninin bozulması ve sürekli korku/çaresizlik hâlinin kanıtlanması beklenir.
Delil sentezi: Mağdur beyanı esas alınabilir; ancak tıbbi, dijital ve çevresel delillerle destek şarttır.

11) Avukatlar İçin Pratik Kontrol Listesi

Katılan vekili açısından:

Erken aşamada kronolojik çizelge hazırlayın (tarih–olay–delil).
Psikolojik değerlendirme ve adli tıp sevklerini geciktirmeyin.
Dijital izleri (mesaj, e-posta, arama kaydı, GPS, kamera) hukuka uygun biçimde muhafaza edin.
6284 tedbirlerini derhal talep edin; ihlal hâlinde zorlama hapsi süreçlerini tetikleyin.
Nitelikli hâlleri ve bağımlılık ilişkisini gerekçeye yerleştirin.

Sanık müdafii açısından:

“Süreç” anlatısındaki boşlukları ve çelişkileri vurgulayın.
Alternatif açıklamalar (psikiyatrik tablo, üçüncü kişi etkisi, provokasyon dışı tetikleyici faktörler) varsa bilimsel raporlarla destekleyin.
Her tekil eylemin zaman–mekân kesinliğini ve delil dayanağını sorgulayın.
Nitelendirmede yaralama/tehdit/hakaret ayrımını öne çıkararak eziyet eşiğinin aşılmadığını savunun.

12) Sonuç: İnsan Onuruna Yönelik Süreçsel İhlal

Eziyet suçu, insan onurunu merkeze alan ve süreçsel kötü muameleyi yaptırıma bağlayan bir düzenlemedir. Uygulama, tekil fiillerin toplamından doğan ağır yaşam koşulunu görünür kılmayı; yargılama ise süreklilik–sistematiklik–aşağılama üçlüsünü somut delillerle ispatlamayı gerektirir. Avukatlar için başarı, erken delillendirme, kronolojik örgü, doğru nitelendirme ve usul ekonomisi dengesinin hassas biçimde kurulmasından geçer.

#NitelikliHaller, eziyet suçu, eziyet suçu cezası, işkence eziyet ayrımı, kast

Single Blog Title