Evliliğin Butlanı Sebepleri Nelerdir? – Türk Medeni Hukukunda Geçersiz Evlilik Halleri
Evlilik, sadece iki bireyin bir araya gelmesi değil; aynı zamanda toplumun temel yapı taşı olan ailenin hukuken kurulmasıdır. Ancak bazı hallerde yapılan evlilik, hukuki sonuç doğurmayacak şekilde geçersiz olabilir. Türk Medeni Hukuku bu geçersizlik hallerini mutlak butlan (kesin hükümsüzlük) ve nispi butlan (iptal edilebilirlik) olarak ikiye ayırmıştır. Bu makalede, evliliğin butlanı sebepleri, Türk Medeni Kanunu hükümleri, Yargıtay içtihatları ve uygulamadaki örneklerle açıklanacaktır.
🧾 Evliliğin Geçersizliği (Butlan) Ne Demektir?
Butlan, evliliğin kurucu unsurlarının eksikliği veya hukuka aykırılık nedeniyle baştan itibaren geçersiz sayılmasıdır. Hukuken butlan kararı verilmedikçe evlilik geçerli gibi sonuç doğurur; ancak mahkeme kararı ile birlikte evlilik hiç yapılmamış gibi hüküm doğurur.
⚖️ Türk Medeni Kanunu’nda Butlan Sebepleri
Türk Medeni Kanunu (TMK) madde 145-160 arasında mutlak ve nispi butlan hallerini düzenlemiştir.
🔴 1. Mutlak Butlan Sebepleri (TMK m.145)
Mutlak butlan hallerinde evlilik baştan itibaren geçersiz kabul edilir ve bu geçersizliği herkes ileri sürebilir. Mahkeme kararı ile tescil edilmeden de sonuç doğurabilir. TMK m.145’e göre bu haller:
a) Eşlerden birinin evlenme sırasında evli olması (m.145/1)
-
Aynı anda birden fazla evlilik Türk Hukuku’na aykırıdır. Mevcut evlilik sona ermeden yeni bir evlilik yapılamaz.
b) Eşlerden birinin sürekli ayırt etme gücünden yoksun olması (m.145/2)
-
Zihinsel engelli, ileri düzey psikoz veya demans gibi durumlardaki kişilerin evlenme iradesi geçersizdir.
c) Eşlerden birinin evlenmeye engel olacak derecede akıl hastası olması (m.145/3)
-
Akıl hastalığı, evlenmeye engel olacak boyutta ve raporla sabitse butlan sebebidir.
d) Eşler arasında yakın hısımlık bulunması (m.145/4)
-
Altsoy-üstsoy (anne-baba-çocuk), kardeş, amca-yeğen gibi evlilikler mutlak butlan sebebidir.
-
Evlat edinen ve evlatlık arasındaki evlilik de bu kapsamdadır.
🟠 2. Nispi Butlan Sebepleri (TMK m.148)
Nispi butlan, evlenmenin geçici hukuka aykırılıklarla yapıldığı durumları kapsar. Bu hallerde evlilik, iptal edilinceye kadar geçerlidir. Yalnızca ilgili kişi tarafından dava edilebilir. TMK m.148’e göre:
a) Ayırt etme gücünden yoksunluk
-
Evlenme anında geçici şuur kaybı, sarhoşluk, ilaç etkisi altında olma gibi durumlarda irade sakatlığı olabilir.
b) Geçici evlenme engeli
-
Örneğin nişanlı olduğu kişiyi başkasıyla evlendirmek için kandırma.
c) Hile, korkutma veya hata ile evlilik (TMK m.150)
-
Kişinin evlenme iradesi baskı altındaysa (zorla evlendirme),
-
Evleneceği kişi hakkında kandırılmışsa (önemli bir hastalık, sabıka kaydı vs. gizlenmişse),
-
Kendisinin evleneceği kişiden başka biri olduğu düşüncesiyle evlenmişse (örneğin ikiz kardeşiyle karıştırma),
bu durumda evlenme iptal edilebilir.
📋 Evliliğin Butlanı Davasında Yetki ve Görev
-
Görevli Mahkeme: Aile Mahkemesi
-
Yetkili Mahkeme: Evliliğin yapıldığı yerdeki veya taraflardan birinin yerleşim yeri mahkemesi
-
Taraflar: Mutlak butlanda herkes dava açabilir. Nispi butlanda yalnızca mağdur eş.
⏱️ Süreler
-
Mutlak butlan için her zaman dava açılabilir.
-
Nispi butlan için genelde 1 yıllık hak düşürücü süre öngörülmüştür (TMK m.152).
👶 Evliliğin Butlanında Çocukların Durumu
TMK m.153 gereğince:
-
Evlilik geçersiz sayılmış olsa dahi, iyi niyetle evlenen eş ile olan çocuklar evlilik içinde doğmuş sayılır.
-
Velayet, hâkim tarafından belirlenir.
🧠 Uygulamada Sık Karşılaşılan Örnekler
✅ Geçerli Butlan Örnekleri
-
Bir kişinin cezaevinde evli iken, boşanma kararı kesinleşmeden ikinci bir evlilik yapması.
-
-
dereceden akrabalar arasında yapılan nikah.
-
-
Akıl hastalığı nedeniyle evlenme yetisi olmayan birinin evlenmesi.
❌ Reddedilen Örnekler
-
Eşin ekonomik durumunun sonradan kötü çıkması.
-
Görünüşte evlilik yapıp fiilen ayrı yaşamak (hile varsa ancak değerlendirilir).
📚 Yargıtay Kararları
Yargıtay 2. HD, 2016/7156 E., 2016/9721 K.:
“Evlenme anında gelinin geçici olarak ayırt etme gücünü yitirdiği, bilincinin yerinde olmadığı anlaşılmakta olup; bu durumda evliliğin nispi butlanla iptali gerekir.”
Yargıtay 2. HD, 2013/15269 E., 2014/3763 K.:
“Eşler arasında kardeşlik bağı bulunduğu anlaşılmakta olup; evlenmenin mutlak butlanla hükümsüzlüğüne karar verilmesi gerekir.”
✅ Sonuç
Evlilik gibi kutsal bir kurumun, hukuken geçerli olabilmesi için belirli koşulları taşıması gerekir. Türk Medeni Kanunu, hem kamu düzenini hem de bireysel hakları korumak amacıyla evliliğin geçersiz sayılabileceği butlan sebeplerini açıkça düzenlemiştir. Velayet, miras, mal rejimi gibi birçok alanda ciddi sonuçlar doğurabilecek bu haller, hem eşler hem de çocuklar açısından büyük önem taşır.
Bu sebeple, evliliğin iptali veya geçersizliği gibi bir durum söz konusuysa, süreci mutlaka bir aile hukuku avukatı aracılığıyla yürütmek gerekir.
STAJYER HUKUK FAKÜLTESİ ÖĞRENCİSİ
YAĞMUR YORULMAZ
About Post Author
