Eser Sahibi Olunduğunu İspat Etmek İçin Hangi Belgeler Hukuken Geçerlidir?
Giriş
Fikri ve Sınai Haklar Hukuku’nda en temel konulardan biri, bir eserin kime ait olduğunun ispatıdır. Bir roman, senaryo, beste, fotoğraf, tablo, yazılım ya da tasarım… Her biri, ortaya çıktığı andan itibaren hukuken koruma altına girer. Ancak bir ihlal durumunda, “Bu eser bana ait” diyebilmek yetmez; bunu hukuken geçerli belgelerle ispatlamak gerekir. Bu makalede, eser sahipliğini ispatlamada geçerli belgeler, ispat yükü, delil çeşitleri, örnek olaylar ve pratik öneriler ele alınacaktır.
1. Eser Sahibinin Hukuki Statüsü ve İspat Yükü
1.1. Eser Sahibinin Tanımı
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK)’e göre eser sahibi, eseri meydana getiren kişidir. Birden fazla kişinin katkısı varsa, bu kişiler birlikte eser sahibi olabilir.
1.2. İspat Yükü Kime Aittir?
Bir ihlal iddiasında, eserin sahibi olduğunu iddia eden kişi, bu iddiasını ispat etmekle yükümlüdür.
İspat yükü, özellikle intihal davalarında ve telif hakkı ihlali davalarında büyük önem taşır.
2. Eser Sahipliğini İspat Etmenin Hukuki Önemi
Eser sahipliğinin ispatı:
-
Mali hakların (çoğaltma, yayma, işleme, temsil) korunması,
-
Manevi hakların (adın belirtilmesi, eserin bütünlüğünü koruma) korunması,
-
Tazminat taleplerinin haklılığının ortaya konması,
-
Ceza davalarında suçun unsurlarının oluşup oluşmadığının belirlenmesi açısından hayati önem taşır.
3. Hukuken Geçerli Belgeler
Aşağıda yer alan belgeler, eser sahipliğini ispatta en sık kullanılan hukuki araçlardır:
3.1. Noter Onaylı Belgeler
Eserin metin, görsel veya dijital halinin noter huzurunda tasdik ettirilmesi, güçlü bir delil niteliği taşır.
Örnek Olay: “R.Y.” isimli bir yazar, roman taslağını noterde onaylattı. İki yıl sonra aynı hikâye başka bir kitapta yayınlandı. Noter onaylı belge, R.Y.’nin davasında kesin delil olarak kabul edildi.
3.2. Zaman Damgası ile Kayıt
Elektronik ortamda oluşturulan eserler için zaman damgası, dosyanın oluşturulduğu tarih ve saati hukuken tespit eder.
-
Elektronik imza ile birlikte kullanıldığında, dijital belgelerin değiştirilmediğini ve belirli tarihte var olduğunu kanıtlar.
Örnek Olay: “A.L.” isimli bir yazılım geliştirici, kodlarını zaman damgası ile kayıt altına aldı. Kodların izinsiz kullanıldığı dava sürecinde, bu kayıt eserin ilk halini kanıtladı.
3.3. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü Kaydı
Türkiye’de eserler, isteğe bağlı olarak Telif Hakları Genel Müdürlüğü’ne kayıt ettirilebilir.
Bu kayıt, ispat kolaylığı sağlar; ancak telif hakkının doğması için zorunlu değildir.
3.4. Meslek Birlikleri Kayıtları
Müzik, edebiyat, sinema, görsel sanatlar gibi alanlarda faaliyet gösteren meslek birlikleri, eser kayıt sistemi sunar.
Örnek: MÜYORBİR, MESAM, MSG gibi kuruluşlara kayıt.
3.5. Eserin Yayınlandığı İlk Basım veya Yayın
Bir eserin ilk yayımlandığı kitap, dergi, gazete veya dijital platform çıktıları, eserin varlığını ve sahibini kanıtlar.
3.6. Dijital Yayın Platformu Kayıtları
YouTube, Spotify, Instagram gibi platformlar, yüklenen içeriklerin tarih ve sahibini gösterir.
-
Ancak bu kayıtlar tek başına kesin delil olmayabilir; noter tespiti ile güçlendirilmelidir.
3.7. Ham Dosyalar ve Çalışma Süreci Belgeleri
Fotoğrafın orijinal RAW dosyası, bir tablonun eskizleri, yazılımın ilk kod dosyaları gibi üretim sürecini gösteren belgeler, eserin size ait olduğunu kanıtlar.
Örnek Olay: “N.K.” isimli fotoğrafçı, çektiği fotoğrafın izinsiz kullanıldığı davada, RAW dosyayı ve çekim tarihini gösteren metadata bilgilerini sundu.
3.8. Tanık Beyanları
Eserin oluşturulma sürecine tanık olmuş kişilerin ifadeleri, yardımcı delil niteliği taşır.
Tek başına güçlü bir ispat aracı olmasa da, diğer belgelerle birlikte kullanıldığında etkili olur.
4. Delil Toplama Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
-
Delillerin orijinal formatta saklanması.
-
Dijital belgelerde metadata bilgilerinin korunması.
-
Belgelerin değiştirilmemiş olması.
-
Noter tespiti veya zaman damgası gibi yöntemlerle resmi nitelik kazandırılması.
5. Örnek Olaylarla Uygulama
Olay 1 – Senaryo İntihali
“S.M.” isimli senarist, yazdığı senaryonun diyaloglarının bir dizide kullanıldığını fark etti.
-
Noter onaylı senaryo metni,
-
E-posta gönderim kayıtları,
-
Taslakların bilgisayar kayıtları,
dava sürecinde S.M.’nin lehine güçlü deliller oldu.
Olay 2 – Müzik Bestesi İhlali
“T.K.” isimli besteci, bestesinin izinsiz olarak reklam filminde kullanıldığını öğrendi.
-
MESAM kayıt belgesi,
-
Dijital platform yükleme kayıtları,
-
Zaman damgalı ses dosyası,
bestecinin haklılığını kanıtladı.
Olay 3 – Yazılım Kodu Çalınması
“O.P.” isimli yazılımcı, kodlarının başka bir projede kullanıldığını fark etti.
-
Zaman damgası ile kayıt altına alınmış kodlar,
-
GitHub commit geçmişi,
davada güçlü delil olarak sunuldu.
6. İspat Sürecinde Hukuki Yollar
-
Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’ne Dava Açma: Maddi ve manevi tazminat, tecavüzün men’i ve ref’i talepleri.
-
Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi’ne Şikâyet: FSEK m.71 gereği hapis veya para cezası talebi.
-
İhtiyati Tedbir: İhlalin devamını durdurmak için mahkemeden geçici önlem talebi.
7. Önleyici Hukuki Tedbirler
-
Eseri tamamladığınız anda noter onayı veya zaman damgası almak.
-
Eseri güvenilir bir dijital depoda saklamak.
-
Yayın öncesi lisans sözleşmeleri düzenlemek.
-
Eser üzerinde telif ibaresi kullanmak.
-
Meslek birliklerine üye olarak kayıt sistemi kullanmak.
Sonuç
Eser sahibi olduğunu ispat etmek, fikri mülkiyet hakkının korunmasında ilk adımdır. Noter kayıtları, zaman damgası, meslek birliği kayıtları, ham dosyalar ve yayın çıktıları, hukuken geçerli ve güçlü delil niteliği taşır. Haklarınızı korumak için önleyici tedbirler almak, olası bir ihlal durumunda hızlı ve etkili hukuki çözüm sağlar.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
