Elektronik Ürünlerde Patent İhlali Nasıl Tespit Edilir ve Dava Süreci Nasıl İşler?
1. Giriş
Elektronik ürünler sektörü, hızlı teknolojik gelişim, yoğun rekabet ve sürekli yenilik gerektiren bir alan olması nedeniyle patent haklarının en çok ihlal edildiği sektörlerden biridir. Akıllı telefonlardan bilgisayarlara, ev aletlerinden endüstriyel elektronik cihazlara kadar geniş bir yelpazede üretim yapan firmalar, patent koruması sayesinde geliştirdikleri teknolojilerin izinsiz kullanılmasını engelleyebilir. Ancak pratikte, birçok üretici rakip ürünlerde kendi geliştirdiği teknolojilerin taklit edildiğini fark eder. Bu noktada en önemli soru şudur: Patent ihlali nasıl tespit edilir ve ihlale karşı hangi hukuki yollar izlenir?
2. Patent İhlalinin Tanımı
Patent ihlali, patent sahibi tarafından tescil edilmiş bir buluşun izinsiz şekilde üretilmesi, satılması, ithal edilmesi veya ticari amaçla kullanılmasıdır. Türk hukukunda patent haklarının korunması 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) kapsamında düzenlenmiştir. Örneğin, bir elektronik devre tasarımının, patent sahibinin izni olmaksızın başka bir firmanın ürününde kullanılması patent ihlalidir.
3. Patent İhlali Nasıl Tespit Edilir?
Patent ihlalini tespit etmek çoğu zaman teknik inceleme gerektirir.
3.1. Teknik Analiz
-
Ürünün teknik özellikleri, patentin istemleri ile karşılaştırılır.
-
Patent uzmanları veya bilirkişiler tarafından teknik rapor hazırlanır.
-
Devre şeması, yazılım kodu, üretim yöntemi gibi unsurlar incelenir.
3.2. Pazar Araştırması
-
Rakip firmaların ürün katalogları, web siteleri ve fuar sunumları takip edilir.
-
Patentli teknolojiyi kullandığı şüphe edilen ürünler tespit edilir.
3.3. Gizli Satın Alma (Test Purchase)
-
Şüpheli ürünler satın alınarak laboratuvar ortamında teknik analiz yapılır.
-
Bu yöntem, delil tespiti sürecinde çok önemlidir.
4. Örnek Olay
Anonim isimler üzerinden bir senaryo:
E-Elektronik A.Ş., geliştirdiği özel bir soğutma sistemine sahip devre kartı için 2020 yılında patent almıştır. Bir yıl sonra rakip firma T-Tekno Ltd.’nin yeni ürününde aynı soğutma sistemini kullandığını fark eder. E-Elektronik, teknik analiz yaptırır ve raporda devre tasarımının birebir kopyalandığı ortaya çıkar. Bunun üzerine firma, mahkemeden delil tespiti talep eder ve dava açar.
5. Hukuki Süreç
Patent ihlali tespit edildikten sonra izlenecek hukuki yol şu şekildedir:
5.1. Delil Tespiti
SMK m. 151 uyarınca, patent sahibinin talebi üzerine mahkeme, ihlale konu ürünleri tespit ettirebilir.
-
Ürünlerin incelenmesi, fotoğraf/video ile kayıt altına alınması sağlanır.
-
Teknik bilirkişi raporu alınır.
5.2. İhtarname Gönderilmesi
-
İhlalde bulunan firmaya noter kanalıyla ihtarname gönderilerek ihlale son vermesi talep edilir.
-
İhtarname dava sürecinde iyi niyet göstergesi olarak önemlidir.
5.3. Dava Açılması
Patent ihlali davaları Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemelerinde görülür.
Talep edilebilecek başlıca haklar:
-
İhlalin durdurulması ve önlenmesi.
-
Maddi ve manevi tazminat.
-
İhlale konu ürünlerin toplatılması ve imhası.
-
Kararın ilanı.
5.4. Tazminat Hesaplaması
Tazminat miktarı üç yöntemle hesaplanabilir:
-
Patent sahibinin uğradığı gerçek zarar.
-
Patent sahibinin yoksun kaldığı kazanç.
-
Lisans bedeli esasına göre hesaplama.
6. Dava Sürecinde Bilirkişi ve Teknik İnceleme
Patent ihlali davalarında bilirkişi raporu hayati önem taşır.
Bilirkişi, patentin istemleri ile ihlale konu ürünün teknik özelliklerini karşılaştırır ve eşdeğerlik analizini yapar.
7. Patent İhlalinde Ceza Sorumluluğu
SMK m. 30 uyarınca, patent hakkına tecavüz eden kişiler hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve adli para cezası uygulanabilir.
Bu nedenle patent ihlali yalnızca hukuki tazminat konusu değil, aynı zamanda cezai yaptırımları olan bir fiildir.
8. Önleyici Stratejiler
-
Patent izleme hizmetleri ile piyasadaki yeni ürünlerin taranması.
-
Fuar ve katalog incelemeleri.
-
Rakip ürünlerin teknik testten geçirilmesi.
-
Patentlerin uluslararası tescilinin yapılması (PCT başvurusu).
9. Sonuç
Elektronik ürünlerde patent ihlali, sektördeki yenilikçi firmaların maddi kayıplarına ve rekabet gücünün zayıflamasına yol açabilir. İhlalin tespiti teknik uzmanlık gerektirir ve hukuki süreçte delillerin doğru şekilde toplanması kritik önemdedir. Patent haklarının korunması için hukuki, teknik ve ticari stratejilerin birlikte yürütülmesi gerekir.
Hukuk Fakültesi Öğrencisi Gamze Akbulut
About Post Author
