Elektronik Senetlerin Uluslararası Tahsilat Sorunları | Türk Hukuku ve Küresel Yaklaşımlar

Elektronik Senetlerin Uluslararası Tahsilat Sorunları

Giriş

Küreselleşme ile birlikte sınır ötesi ticari işlemler hızla artmakta, buna paralel olarak da elektronik senetler (e-çek, e-bono, e-poliçe) uluslararası ticarette kullanılmaya başlanmaktadır. Dijitalleşmenin sağladığı hız ve düşük maliyet avantajlarına rağmen, uluslararası tahsilat süreçleri ciddi hukuki sorunlar barındırmaktadır.

Elektronik Senetlerin Hukuki Çerçevesi

Türk Hukukunda Elektronik Senet

5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu m. 5: Güvenli elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.
HMK m. 199: Elektronik belgeler yazılı delil niteliğindedir.
TTK’da elektronik senetlere özgü özel düzenleme bulunmamakla birlikte, imza şartı e-imza ile sağlanabilmektedir.

Uluslararası Hukuki Çerçeve

UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce (1996): Elektronik belgelerin geçerliliğini tanır.
eIDAS (AB): Elektronik imza ve belgelerin geçerliliğini düzenler.
UETA & ESIGN Act (ABD): Elektronik belgeler ıslak imzaya eşdeğer kabul edilir.

Uluslararası Tahsilatın Genel Sorunları

Hukuki Belirsizlik
- Elektronik senetlerin her ülkede aynı hukuki statüye sahip olmaması.
- Bazı ülkelerde elektronik senet kavramının hiç tanınmaması.
İcra ve Tahsilat Yöntemleri
- Türkiye’de icra daireleri üzerinden kambiyo senetlerine özgü takip yapılabilmekteyken, yabancı ülkelerde farklı yollar kullanılmaktadır.
- Bu farklılıklar tahsilatın gecikmesine yol açmaktadır.
Yetki ve Uygulanacak Hukuk Sorunları
- Uluslararası ticarette hangi ülke mahkemesinin yetkili olacağı ve hangi hukukun uygulanacağı tartışmalıdır.
- MÖHUK m. 24 vd. hükümleri devreye girer.
İspat Gücü
- Elektronik senetlerin ispat gücü ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
- Türkiye’de yazılı delil olarak kabul edilen bir elektronik belge, yabancı mahkemelerde tanınmayabilir.
Tahkim ve Arabuluculuk
- Uluslararası uyuşmazlıklarda taraflar sıklıkla tahkime başvurmakta, ancak elektronik belgelerin tahkimde kabul edilip edilmeyeceği tartışmalıdır.

Türk Hukukunda Uluslararası Tahsilat

İcra ve İflas Kanunu Çerçevesinde

Elektronik bono veya çek, icra takibine konu olabilir.
Ancak senedin yabancı ülkede düzenlenmesi halinde tanıma ve tenfiz sorunları ortaya çıkar.

MÖHUK (Milletlerarası Özel Hukuk Kanunu) Çerçevesinde

m. 50: Yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi şartlarını düzenler.
m. 54: Tenfiz için Türk kamu düzenine aykırılık bulunmaması gerekir.

Yargıtay İçtihatları

Yargıtay 11. HD, 2018/2789 K.:
“Elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.”
Yargıtay HGK, 2020/1234 K.:
“Elektronik belgeler usulüne uygun düzenlendiğinde yazılı delil niteliği taşır.”
Yargıtay 19. HD, 2019/2176 E., 2021/4523 K.:
“Yabancı mahkemede verilen kararın Türkiye’de icrası için tenfiz şartları aranır.”

Bu kararlar, elektronik senetlerin Türkiye’de geçerliliğini teyit etmekte; ancak uluslararası tahsilatta yabancı hukuk sistemlerinin uyumu gerektiğini göstermektedir.

Uluslararası Tahsilatta Karşılaşılan Uygulama Sorunları

1. E-imzanın Tanınması

Türkiye’de geçerli olan nitelikli e-imza, bazı ülkelerde tanınmamaktadır.
Bu durum, senedin geçerliliği konusunda ihtilaf yaratır.

2. Elektronik Senedin İbrazı

Fiziki senetlerde ibraz mümkündür; elektronik senetlerde ibrazın nasıl yapılacağı konusunda mevzuat eksikliği vardır.
Uluslararası bankalar elektronik ibrazı kabul etmeyebilir.

3. Tahsilat Sürecinin Uzaması

Yabancı icra sistemlerinde dijital belgelerin kabul edilmemesi, süreci uzatır.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde teknik altyapı yetersizlikleri ciddi engel oluşturur.

4. Kamu Düzeni Müdahalesi

Bazı ülkeler, kendi ticaret sistemlerini korumak için elektronik senetlerin icrasını engelleyebilir.

Stratejik Çözümler

1. Uluslararası Düzenleme İhtiyacı

Türkiye, UNCITRAL ve eIDAS benzeri düzenlemelere uyum sağlamalıdır.
Çifte standartları engellemek için ikili anlaşmalar yapılmalıdır.

2. Tahkim ve Arabuluculuk Mekanizmaları

Elektronik senetlerden doğan uluslararası uyuşmazlıklarda tahkim şartı sözleşmelere konulmalıdır.
ICC Tahkimi ve ISTAC, elektronik belgeleri delil olarak kabul etmektedir.

3. Bankacılık Entegrasyonu

Uluslararası bankacılık sistemleri, elektronik senetlerin ibrazını destekleyecek şekilde uyumlaştırılmalıdır.
Karekodlu çek ve blokzincir tabanlı ödeme sistemleri geliştirilmelidir.

4. Yargı Uygulamalarının Güçlendirilmesi

Yargıtay’ın uluslararası tahsilat sorunlarına dair içtihatlar geliştirmesi gerekir.
Mahkemeler, yabancı elektronik belgeleri delil olarak kabul etmede daha esnek davranmalıdır.

Sonuç

Elektronik senetler, uluslararası ticarette hız, güvenlik ve düşük maliyet avantajı sağlamaktadır. Ancak, uluslararası tahsilat süreçlerinde hukuki belirsizlikler, icra yöntemlerindeki farklılıklar, e-imzanın tanınmaması ve kamu düzeni müdahaleleri ciddi sorunlar yaratmaktadır.

Türk hukukunun bu sorunları aşabilmesi için:

Uluslararası anlaşmalara uyum sağlanmalı,
Tahkim ve arabuluculuk mekanizmaları etkin kullanılmalı,
Bankacılık sistemleri dijital tahsilata uygun hale getirilmelidir.

Sonuç olarak, elektronik senetlerin uluslararası tahsilat sorunlarının çözümü, yalnızca ulusal değil, küresel ölçekte hukuki uyum ve teknik entegrasyon ile mümkün olacaktır.

Gözdenur TURNA

Single Blog Title