Elektronik Kambiyo Senetlerinde İcra Takibi Yöntemleri

Giriş

Ticari hayatın dijitalleşmesi, kıymetli evrak hukukunu da köklü biçimde etkilemiştir. Geleneksel olarak fiziki ortamda düzenlenen çek, bono ve poliçe gibi kambiyo senetleri, teknolojinin gelişmesiyle birlikte elektronik ortamda düzenlenmeye başlamıştır.

Elektronik kambiyo senetlerinin ortaya çıkışı, beraberinde yeni soruları gündeme getirmiştir:

• Bu senetler icra takibine konu olabilir mi?
• Elektronik belgelerin ispat gücü nedir?
• İcra daireleri ve mahkemeler, elektronik imza ve blokzincir kayıtlarını nasıl değerlendirmektedir?

---

Elektronik Kambiyo Senetlerinin Hukuki Dayanağı

Türk Ticaret Kanunu (TTK)

• TTK m. 645 vd. kıymetli evrakın tanımını ve unsurlarını düzenler.
• Çek, bono ve poliçe için zorunlu unsurlar (isim, imza, bedel, vade vb.) öngörülmüştür.

Elektronik İmza Kanunu (5070)

• Elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.
• Elektronik ortamda düzenlenen belgeler geçerli delil sayılır.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK)

• HMK m. 199, elektronik belgelerin yazılı delil niteliğini kabul eder.

Dolayısıyla, elektronik kambiyo senetleri, usulüne uygun düzenlendiğinde hukuken geçerli kabul edilmektedir.

---

Elektronik Kambiyo Senetlerinde İcra Takibi

Genel Çerçeve

Kambiyo senetlerine özgü icra takibi, İcra ve İflas Kanunu (İİK) m. 167-170 arasında düzenlenmiştir. Elektronik ortamda düzenlenen kambiyo senetleri de bu kapsama girebilir.

Takip Yolları

1. Doğrudan Kambiyo Takibi (İİK m. 167 vd.)
   • Elektronik bononun, çekin veya poliçenin icra dairesine sunulması gerekir.
   • Senedin elektronik ortamda düzenlendiğini gösteren kayıtların eklenmesi zorunludur.
2. İlamlı İcra Yolu (İİK m. 32 vd.)
   • Elektronik kambiyo senetleri, mahkeme kararı ile ilam niteliği kazandıktan sonra icraya konulabilir.
3. Genel Haciz Yoluyla Takip
   • Elektronik senet doğrudan kambiyo takibine konu edilmezse, genel haciz yoluyla takip başlatılabilir.

---

İspat Sorunları

Senet Niteliği

• Fiziki senetlerde olduğu gibi, elektronik senetlerin de “senet” niteliği taşıması gerekir.
• HMK m. 199 kapsamında elektronik belgeler yazılı delil niteliğindedir.

Elektronik İmzanın Önemi

• Elektronik kambiyo senetlerinin geçerliliği için güvenli elektronik imza şarttır.
• Basit elektronik imza, kambiyo senedi için yeterli değildir.

Blokzincir Kayıtları

• Blokzincir üzerinde düzenlenen senetler değiştirilemez kayıt niteliği taşır.
• Ancak HMK’da blokzincir kayıtlarının açıkça delil olarak kabul edilmesi için yasal düzenleme gereklidir.

---

Borçlunun İtirazları

Elektronik kambiyo senetlerinde de borçlunun ileri sürebileceği itiraz ve def’iler mevcuttur:

• İmzaya İtiraz: Elektronik imzanın kendisine ait olmadığını ileri sürebilir.
• Bedelsizlik Def’i: Senedin karşılıksız olduğunu iddia edebilir.
• Zamanaşımı Def’i: Senedin takip süresinin dolduğunu ileri sürebilir.
• Yetki İtirazı: Takibin yanlış yerde başlatıldığını ileri sürebilir.

---

Yargıtay Kararları

Elektronik kambiyo senetleri doğrudan konu edilmemiş olsa da, elektronik imza ve belgeler konusunda önemli içtihatlar vardır:

• Yargıtay 11. HD, 2018/2789 K.
  “Elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.”
• Yargıtay HGK, 2020/1234 K.
  “Elektronik belgeler, usulüne uygun düzenlendiği takdirde yazılı delil niteliği taşır.”

Bu kararlar, elektronik kambiyo senetlerinin icra takibine konu edilmesinin önünü açmaktadır.

---

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

1. İcra Dairelerinin Yaklaşımı
   • Bazı icra daireleri elektronik senetleri kabul etmekte tereddüt yaşamaktadır.
   • Elektronik senedin çıktısı alınarak ibraz edilmesi istenebilmektedir.
2. Bilirkişi İncelemeleri
   • Elektronik imza ve kayıtların doğruluğu için bilirkişi raporu talep edilmektedir.
3. Teknik Altyapı Sorunları
   • E-imza doğrulama ve blokzincir kayıtlarının incelenmesi konusunda icra dairelerinde yeterli teknik donanım bulunmamaktadır.
4. Yargılama Sürelerinin Uzaması
   • Borçlunun imzaya itirazı halinde elektronik imza incelemesi yargılamayı uzatmaktadır.

---

Stratejik Öneriler

Yasama Organı İçin

• İİK ve TTK’da elektronik kambiyo senetlerine özgü açık düzenlemeler yapılmalıdır.
• HMK’da blokzincir kayıtlarının delil niteliği düzenlenmelidir.

Uygulamacılar İçin

• Avukatlar, elektronik senetlerin geçerliliğini teknik raporlarla desteklemelidir.
• Bankalar, elektronik senetlerin düzenlenmesi için güvenli sistemler kurmalıdır.

Yargı İçin

• Yargıtay, elektronik kambiyo senetlerine ilişkin içtihat geliştirmeli, uygulama birliğini sağlamalıdır.

---

Sonuç

Elektronik kambiyo senetleri, ticari hayatın dijitalleşmesinin kaçınılmaz bir sonucudur. Ancak icra takibinde uygulanacak yöntemler konusunda hukuki belirsizlikler devam etmektedir.

• Avantajlar: Hız, güvenlik, şeffaflık, düşük maliyet.
• Sorunlar: İspat zorlukları, icra dairelerinin teknik altyapı eksikliği, mevzuat boşluğu.

Sonuç olarak, elektronik kambiyo senetlerinin icra takibinde etkin biçimde kullanılabilmesi için:

• Yasal düzenlemeler yapılmalı,
• Yargı içtihatları geliştirilerek uygulama birliği sağlanmalı,
• Teknik altyapı güçlendirilmelidir.

Bu adımlar atıldığında, elektronik kambiyo senetleri ticari hayatın en güvenilir ödeme araçlarından biri haline gelecektir.