Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçu ve Cezası Nedir ?
1. Giriş
Kamu ihalelerinde şeffaflık, dürüstlük ve rekabet ilkesi yalnızca ihale sürecinde değil, ihale sonrası yüklenim süreci olan “edimin ifası” aşamasında da korunmalıdır. Türk Ceza Kanunu’nda, TCK m.235 ile ihaleye fesat karıştırma suçuna yer verilmişken, TCK m.236 ile ihale sonrası yüklenim sürecine ilişkin yolsuzluklar ayrı bir suç olarak tanımlanmıştır: Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçu.
Bu suç tipi, kamu hizmetinin kalitesini, kamu kaynaklarının doğru kullanılmasını ve yüklenicilerin dürüst davranmasını sağlama amacı taşımaktadır. Özellikle malzeme kalitesinin düşürülmesi, işin eksik yapılması, sahte belgeler düzenlenmesi gibi eylemler, bu suçu oluşturur.
2. Mevzuat Hükmü – TCK m.236
TCK m.236/1
“Bir kamu kurum veya kuruluşuna karşı, yüklenilen bir iş veya hizmetin ihale sözleşmesine uygun olarak yapılmasını engellemek amacıyla;
a) Hileli davranışlarla eksik, kalitesiz veya farklı mal verilmesi,
b) Gerçekte yerine getirilmeyen işlerin yapılmış gibi gösterilmesi,
c) Hak edilmediği hâlde fazla hakediş sağlanması,
fiillerinden birinin işlenmesi hâlinde, üç yıldan yedi yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.”
TCK m.236/2
“Suçun, kamu görevlisi ile yüklenici arasında anlaşma sağlanarak işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.”
3. Suçun Koruduğu Hukuki Yarar
-
Kamu hizmetinin düzgün yürütülmesi,
-
Kamu malının israf edilmesinin önlenmesi,
-
İhale sözleşmesine uygunluk,
-
Toplumun kamu hizmetlerinden güvenle yararlanması.
Bu suç tipi, kamu kaynaklarının yüklenici tarafından kötüye kullanılması riskini azaltmayı amaçlar.
4. Suçun Unsurları
A. Fail
Edimin ifasına fesat karıştırma suçu, yüklenici veya yükleniciyle birlikte hareket eden kamu görevlisi tarafından işlenebilir. Tüzel kişilerde temsil yetkisine sahip kişiler veya teknik denetçiler de fail olabilir.
B. Mağdur
Mağdur, kamu kurumlarıdır. Ancak nihai mağduriyet kamuya ve kamu hizmetinden yararlanan bireylere aittir.
C. Suçun Konusu
Kamu ihalesiyle yüklenilen mal veya hizmettir. Bu kapsamda yol yapımı, okul inşası, tıbbi malzeme alımı, yazılım temini gibi işler suçun konusunu oluşturabilir.
D. Hareket Unsuru
TCK m.236 kapsamında üç tip hareket sayılmıştır:
-
Eksik veya Kalitesiz Mal Verilmesi: Örneğin, ihale ile 100 ton çimento taahhüt edilmişken 70 ton verilmesi veya daha düşük kalite çimento kullanılması.
-
Gerçekte Yapılmayan İşin Yapılmış Gibi Gösterilmesi: İşin ifa edilmemesine rağmen tutanaklarla yapılmış gibi gösterilmesi.
-
Hak Edilmeyen Ödemenin Sağlanması: Fiilen yapılmayan işler için fazla fatura düzenlenerek ödeme alınması.
E. Kast
Suç sadece doğrudan kastla işlenebilir. Failin sözleşmeye aykırı şekilde kamu kurumunu yanıltmak amacıyla hareket etmesi gerekir.
5. Nitelikli Hal (m.236/2)
Yüklenici ile kamu görevlisi arasında önceden anlaşma sağlanarak suçun işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Bu düzenleme, kamu görevlisinin suça iştirak ettiği durumlarda cezayı ağırlaştırır.
6. Teşebbüs ve İştirak
-
Teşebbüs mümkündür: Sahte evrak düzenlenmiş ancak ödeme alınmamışsa.
-
İştirak mümkündür: Denetçi kamu görevlisi ile yüklenici birlikte hareket etmişse, her ikisi de sorumlu tutulur.
7. Yargıtay İçtihatları
Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 2018/1449 Esas , 2021/2218 Karar sayılı dosyasında edimin ifasına fesat karıştırma suçunun bazı durumlarda özgü suç olduğu kabul edilmiştir :
‘‘…5237 sayılı TCK’nin 236. maddesinde edimin ifasına fesat karıştırma halleri yasa koyucu tarafından tahdidi olarak sayılmış olup, maddede sayılan seçimlik hareketlerin ya da faillik durumunun genişletilmesinin anılan Yasa’nın 2. maddesindeki kanunilik ilkesine aykırılık teşkil edeceğinde bir kuşku bulunmadığı, her ne kadar bir kısım öğretide özgü suç olarak kabul edilmese de madde metni gerekçesiyle birlikte incelendiğinde; 2. fıkranın “a” ve “b” bentlerinde yüklenici konumundaki kişiler ve temsilcileri ile edimin ifası sürecinde görev alan ilgili kamu görevlilerinin, “c”, “d” ve “e” bentlerinde ise edimin ifası sürecinde görev alan ilgili kamu görevlilerinin suçun faili olabileceği, dolayısıyla söz konusu suçun özel faillik niteliği taşıyan kimselerce işlenebileceğinde bir tereddüt bulunmadığının kabulü gerektiği…’’
8. Delil Türleri
-
Teknik bilirkişi raporları,
-
Teslim belgeleri,
-
Hakediş raporları,
-
Tanık ve kamu görevlisi ifadeleri,
-
Kamera kayıtları ve malzeme analiz sonuçları.
9. Uygulamadaki Sorunlar
A. Sözleşme Hükümlerinin Belirsizliği
Teknik şartname yorum farkları, eksikliklerin suç olup olmadığını belirlemede zorluk çıkarır.
B. İdari Sorumluluk ve Ceza Sorumluluğu Ayrımı
Her sözleşmeye aykırılık suç oluşturmaz. Kusur, kast ve hile şartları detaylı değerlendirilmelidir.
C. Bilirkişi Bağımlılığı
Bilirkişi raporları çoğu kez mahkemelerin kararında belirleyici olmaktadır. Tarafsızlık ve teknik yeterlilik tartışmalıdır.
10. Tüzel Kişilerin Sorumluluğu
TCK m.20 gereği tüzel kişiler cezai sorumluluk taşımaz; ancak TCK m.60 kapsamında güvenlik tedbirleri (faaliyetten men, kazanç müsaderesi) uygulanabilir.
Ayrıca 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu m.17 ve 58’e göre bu suçu işleyen firmalara kamu ihalelerinden yasaklama cezası verilebilir.
11. Sonuç ve Değerlendirme
Edimin ifasına fesat karıştırma suçu, kamu ihalelerinin yalnızca başlangıç değil, sonuç aşamasının da adil, şeffaf ve doğru yürütülmesini sağlama amacı taşır. TCK m.236, sözleşme sonrası yapılan eksiklikleri, sahtecilikleri ve aldatıcı işlemleri yaptırıma bağlayarak kamu zararının önlenmesi için etkin bir araçtır.
Ancak uygulamada, idari kusur ile ceza sorumluluğu arasındaki farkın iyi ayrılması, sözleşmeye aykırılıkların her zaman suç teşkil etmeyeceğinin kabulü ve bilirkişi raporlarının yargısal denetimden geçirilmesi büyük önem taşır.
Bu bağlamda, kamu görevlileri ve yükleniciler açısından özenli denetim, ihbar mekanizmalarının güçlendirilmesi ve etkin cezalandırma sistemi ile bu suçun önlenmesi sağlanabilir.
About Post Author
