Dubai’de Devlet İhalelerine Katılım ve Kamu-Özel Ortaklık Modelleri

Dubai’de devlet ihalelerine katılım ve kamu-özel ortaklık (PPP) modelleri, emirlikte sürdürülebilir altyapı projeleri ve kamu hizmetleri sunumunda özel sektörün finansman, teknoloji ve uzmanlığından yararlanmayı mümkün kılar. Son yıllarda yürürlüğe giren kapsamlı düzenlemeler, şeffaflık, rekabet ve hesap verebilirlik ilkeleri çerçevesinde hem geleneksel ihale süreçlerini hem de PPP projelerini tek çatı altında ele almıştır. Bu makalede, öncelikle Dubai’deki kamu ihaleleri mevzuatı incelenecek; ardından PPP hukukî yapısı ve uygulama usulleri detaylandırılacaktır.

1. Dubai’de Kamu İhaleleri Hukuki Çerçevesi
Federal Hükûmet düzeyinde kamu ihalelerini düzenleyen Federal Decree-Law No. 11 of 2023 on Federal Government Procurement, ürün, hizmet ve yapım işlerinin temininde şeffaflık, rekabet ve kamu değerini esas alan bir çerçeve kurar. Bu kanun, tedarik süreçlerinde “en iyi kamu değeri” (Public Value) ilkesini vurgulayarak, fiyat-performans dengesini maliyet etkinliği ve stratejik hedeflerle birlikte değerlendirir. Emirlik düzeyinde ise, Law No. 12 of 2020 on Contracts and Warehouse Management within the Dubai Government, Dubai Hükûmeti’nin mal ve hizmet alımlarını, depo yönetimini ve sözleşme süreçlerini düzenler; elektronik ihale sistemi kullanımı, ihale komiteleri ve idari kontrol mekanizmaları ile uygulama ayrıntılarını belirler.

2. İhale Planlama ve Yıllık Stratejiler
Her federal birim, yıllık bütçe hazırlık süreciyle eş zamanlı olarak bir İhale Yıllık Planı oluşturur. Plan, ihtiyaç analizleri, piyasa değerlendirmeleri, risk tanımlamaları, tahmini maliyet ve zaman çizelgesi ile ihalenin hedeflediği kamu yararı kriterlerini içerir. İhale planlaması aşamasında, sürdürülebilirlik, yerel katma değer ve KOBİ’lerin güçlendirilmesi gibi stratejik öncelikler gözetilir. Yürütülen değerlendirmeler sonucunda, ihale komiteleri en uygun tedarik yöntemini (açık ihale, davet usulü, pazarlık vb.) seçer; bu yöntemler kanun ve uygulama kılavuzlarında ayrıntılı biçimde tanımlanmıştır.

3. İhale Süreçleri ve Tedarikçilerle Etkileşim
Federal Decree-Law No. 11/2023 uyarınca, tüm ihaleler e-ihale sistemi üzerinden duyurulur ve teklif toplama, açma, değerlendirme ile sözleşme imzalama aşamaları dijital ortamda gerçekleşir. İhale dokümanlarında teknik şartnameler, ödeme takvimi, garanti ve ceza hükümleri net bir şekilde belirlenir. Tedarikçiler, ön yeterlilik (prequalification) süreçlerinde mali yeterlilik, teknik kapasite ve kalite belgeleri ile değerlendirildikten sonra ihale listesine dahil edilir. Teklif değerlendirmesi, fiyat ve teknik puanlama kriterlerine göre bağımsız komitelerce yürütülür ve sonuçlar duyurulur.

4. Şeffaflık, Rekabet ve Uyum Yükümlülükleri
Kamu ihalelerinde rekabetin korunması, tekliflerin eşit şartlarda değerlendirilmesi ve çıkar çatışmalarının önlenmesi temel ilkeler arasındadır. Federal yasa, taraflar arası bilgi paylaşımını, şikâyet mekanizmalarını ve idari itiraz süreçlerini detaylandırır. Ayrıca, “public interest” (kamu menfaati) çerçevesinde sürdürülebilir mal ve hizmet alımları tercih edilir; yenilenebilir enerji, yerel üretim ve yeşil tedarik öncelikli kategoriler olarak belirlenebilir. Uygulama Kılavuzu’nda (Procurement Procedures Guide) düzenlenen delegasyon matrisi, ihale komitelerinin yetki sınırlarını ve onay süreçlerini netleştirir.

5. Dubai’de PPP Hukukunun Doğuşu ve Temel Yasalar
Kamu-özel ortaklık projeleri (PPP), Dubai Hükûmeti’nin altyapı yatırımlarında özel sektör kaynaklarını harekete geçirmek amacıyla 2015’te yürürlüğe giren Law No. 22 of 2015 Regulating Public Private Partnerships ile düzenlenmiştir. Bu kanun, proje tanımı, rol dağılımı, risk paylaşımı, finansman ve performans kriterlerini ayrıntılı olarak ele alır. 2023’te yürürlüğe giren Federal Law No. 12 of 2023 on Regulating the Federal Public-Private Partnerships ise tüm federasyon genelinde finansal sorumluluk, sözleşme yönetimi ve uyuşmazlık çözüm kurallarını güncellemiş, eski kılavuz ve kararları tek çatı altında toplamıştır.

6. PPP Projelerinde İhale ve Seçim Usulleri
Dubai PPP Law’ın 12–24. maddeleri, PPP projelerinde ön yeterlilik, ihale ve seçim süreçlerini tanımlar; FİFO (First In, First Out) yönteminden ziyade rekabetçi, şeffaf ve ayrımcı olmayan ihale modelleri öngörülür. Özel sektörden gelen sunulmamış (unsolicited) proje teklifleri de değerlendirilir; kamu kurumu, bu teklifleri kamu yararı ve teknik yeterlilik açısından inceleyip onaylayabilir. Seçilen konsorsiyum veya yüklenici ile Partnership Agreement imzalanır; finansman, inşaat, işletme ve devir aşamalarına ilişkin hükümler sözleşmede netleştirilir.

7. PPP Proje Yaşam Döngüsü ve Finansman Modelleri
PPP projeleri genellikle şu aşamaları içerir: proje tanımlama, fizibilite çalışmaları, ihale süreci, finansal kapanış, inşaat ve işletme dönemleri Finansman, özkaynak, proje finansmanı ve borç sermaye kombinasyonuyla sağlanır; gelir garantisi, kullanılabilirlik ödemeleri veya hizmet ücretleri gibi mekanizmalarla yatırım geri dönüşü güvence altına alınır. Proje riskleri (inşaat, gelir, işletme) taraflar arasında paylaşılır ve sözleşmede ölçeklenmiş tazminat ve ceza hükümleri yer alır.

8. Kamu İhaleleri ile PPP Arasındaki Farklılıklar
Kamu ihaleleri, genelde mal ve hizmet alımı ile yapım işlerini kapsarken, PPP projeleri uzun vadeli altyapı yatırımlarında özel sektörün tasarım-finansman-inşaat-işletme-devir zincirine girmesine imkân tanır. İhalelerde “en düşük fiyat” veya “en iyi teklif” değerlendirilirken, PPP’de yaşam döngüsü maliyeti, performans garantisi ve yatırım geri dönüşü ön plandadır. Ayrıca, PPP sözleşmeleri 20–30 yıl gibi uzun süreleri kapsayabilir; ihale sözleşmeleri ise genellikle 1–5 yıl arası kısa dönem yükümlülükler içerir.

9. Yatırımcı ve Yüklenici İçin Stratejik Öneriler

• Due Diligence: İhale dokümanları ve PPP şartnameleri titizlikle incelenmeli, teknik–hukuki eksiklikler proje başlangıcında giderilmelidir.

• Yerel Ortaklık: Mainland ihalelerde yerel iş ortakları (UAE sponsor) ile iş birliği avantaj sağlar; PPP projelerinde ise güçlü uluslararası ve yerel konsorsiyumlar rekabet gücünü artırır.

• Sözleşme Yönetimi: Performans göstergeleri, ceza hükümleri ve garanti mekanizmaları net tanımlanmalı; UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM yöntemleri (arabuluculuk, tahkim) sözleşmeye eklenmelidir.

• Uyum ve Şeffaflık: AML/CFT düzenlemelerine riayet, şeffaf raporlama ve etik kuralların takibi, ihalelerde ve PPP süreçlerinde güven oluşturur.

10. Sonuç
Dubai’de devlet ihalelerine katılım ve PPP modelleri, yenilikçi finansman teknikleri ve rekabetçi ihale usulleriyle kamu hizmetlerinin kalitesini yükseltir. Federal Decree-Law No. 11 of 2023 ve Dubai’nin yerel sözleşme mevzuatı, kamu alımlarında şeffaflık ve kamu değeri ilkelerini pekiştirirken, PPP Law No. 22 of 2015 ve Federal Law No. 12 of 2023, uzun vadeli altyapı projelerinde özel sektör katılımını düzenler. Birbirini tamamlayan bu iki mekanizma, Dubai’nin stratejik hedefleri doğrultusunda sürdürülebilir büyümeye katkıda bulunur. Başarı için, hukuki uzmanlık, kapsamlı planlama ve etkin sözleşme yönetimi kritik rol oynar.