Dubai Limanları ve Deniz Ticareti Hukuku: Navlun, Sigorta ve Taşıma Sözleşmeleri

Giriş
Dubai, coğrafî konumu ve dünya standartlarındaki liman altyapısı sayesinde bölgesel deniz ticaretinin merkezi haline gelmiştir. Jebel Ali Limanı ve DP World’ün küresel ağını, Dubai Ports, Customs and Free Zone Corporation (PCFC) ve Dubai Maritime Authority (DMA) gibi kurumlar destekleyerek, ticarette şeffaflığı ve güvenliği öncelikli hale getirir. 2024’te yürürlüğe giren Federal Decree-Law No. 43 of 2023 ile Federal Law No. 26 of 1981 tamamen yenilenmiş; böylece navlun, sigorta ve taşıma sözleşmeleri konularında uluslararası standartlarla uyumlu bir çerçeve oluşturulmuştur.

1. Düzenleyici Çerçeve ve Temel Mevzuat

Eski Federal Law No. 26 of 1981 on Maritime Commercial Law, ticari gemiciliğin genel hükümlerini belirlerken; Federal Decree-Law No. 43 of 2023 (“Yeni Denizcilik Yasası”) bu yapıyı modernize ederek, sorumluluk limitleri, zaman aşımı süresi ve alternatif sorumluluk hakemliği imkânları gibi konularda şeffaflık kazandırmıştır. Yeni Yasa, ayrıca Denizcilik Sektörünü düzenleyen tüm ikincil yönetmelikleri yürürlükten kaldırıp, üç ay içinde yenilerini yayımlamayı öngörür.

2. Liman ve Sektör Kurumları

PCFC, 2001’den beri Dubai Limanları, Gümrük ve Serbest Bölgeler’in idaresini tek çatı altında toplar; kuruluş, altyapı geliştirme ve işletme ilkelerini belirler. Öte yandan, DMA (Law No. 3 of 2023) emirlik sınırlarında seyir güvenliği, lisanslama, çevre koruma ve deniz güvenliğini denetler; transparan ücret politikaları için “Sea Container Charges Directive” gibi özel düzenlemeler yapar.

3. Navlun (Freight) ve Navlun Rehni

Navlun, gemi işletmecisinin yük taşıma karşılığında alacağı ücrettir. Federal Law No. 26/1981, taşıma sözleşmesinde navlun bedelinin vadesi, ödeme yeri ve gecikme faizi şartlarını açıkça düzenler. Denizcilik Kanunu, navlun alacakları üzerinde rehin hakkı tanıyarak; gemi işletmecisinin navlun bedelini tahsil edene dek geminin veya kargodaki malların alıkonmasına imkân verir.

4. Sorumluluk Limitleri ve Sigorta

Yeni Denizcilik Yasası, taşıyıcı sorumluluk limitlerini uluslararası konvansiyonlarla uyumlu hâle getirir; tarafların, asgari yasal limiti aşmamak kaydıyla alternatif yükümlülük sınırları kararlaştırmasına müsaade eder. Bu esneklik, marine sigortası primleri ve kapsamı üzerinde belirleyici rol oynar; sigorta poliçeleri, navlun alacakları, kargo hasarı ve çevresel sorumluluk risklerini kapsayacak şekilde yapılandırılır.

5. Taşıma Sözleşmeleri ve Zaman Aşımı Süreleri

Charterparty, Bill of Lading ve Sea Waybill gibi taşıma belgeleri, taşıyıcı ile yükleyici arasındaki hak ve yükümlülükleri yazılı hale getirir. Federal Law No. 26/1981’in Madde 287, kargo hasarı ve teslim iddialarının malın teslim tarihinden itibaren bir yıl içinde dava edilmesini zorunlu kılar; bu süre, Yeni Denizcilik Yasası’nda da muhafaza edilmiştir. Taraflar, sözleşmede daha kısa süre kararlaştırsa bile, bir yıllık asgari süreyi düşüremez.

6. Uyuşmazlık Çözümü ve Gemi Tutuklama

Deniz ticaretinden doğan ihtilaflarda öncelikle arabuluculuk ve tahkim yöntemleri teşvik edilir. DIAC (Dubai International Arbitration Centre) ve DIFC Tahkim Kuralları, uluslararası yatırımcılar tarafından yaygın tercih edilir. Ayrıca, Yeni Denizcilik Yasası, gemi tutuklamaya ilişkin usulleri netleştirir; alacaklının teminat göstererek geminin serbest bırakılması imkânını düzenler.

7. Gümrük ve Serbest Bölge Entegrasyonu

Dubai gümrük rejimi, PCFC’ye bağlı Dubai Customs tarafından yürütülür. Jebel Ali Free Zone (JAFZA) ve DMCC gibi serbest bölgeler, kargo ve navlun muafiyetlerinden yararlanarak ticaret maliyetlerini düşürür. DMA’nın “Sea Container Charges Directive”i, liman operatörlerinin gizli ücret talep etmesini yasaklayarak, şeffaf fiyatlama sağlar.

Sonuç ve Öneriler

Dubai’de liman işlemleri ve deniz taşımacılığı; güncel Federal Decree-Law No. 43 of 2023, PCFC ve DMA düzenlemeleriyle küresel standartlara uygun işleyişe kavuşturulmuştur. Yatırımcı ve deniz taşıyıcılar, navlun ve taşıma sözleşmelerini titizlikle hazırlamalı; sorumluluk limitleri, sigorta kapsamı ve zaman aşımı sürelerini netleştirmelidir. Ayrıca, DIAC/DIFC tahkim maddeleri ekleyerek, ihtilafları hızlı ve uluslararası normlara uygun şekilde çözme imkanını muhafaza etmeleri; liman, gümrük ve serbest bölge süreçlerini verimli hale getirecektir.