Dubai Aile Hukuku: Şeriat ve Medeni Sistem Karşılaştırması

Giriş
Dubai’de aile hukuku, nüfusun önemli bir bölümünü oluşturan Müslümanlar için Şeriat kurallarına dayanan kişisel statü yasaları ile gayrimüslimler için 1 Şubat 2023’te yürürlüğe giren “Sivil Kişisel Statü” rejimini düzenleyen Federal Decree-Law No. 41 of 2022 arasında ikili bir sistem oluşturur. Bu ayrım, farklı dinî ve kültürel kökenlerden gelen tarafların evlilik, boşanma, velayet ve miras gibi temel konularda hem Şeriat hem de medeni hukuk çerçevesinde hak ve yükümlülüklerini netleştirir.

---

1. Hukuki Kaynaklar ve Yetki Alanları

• Müslümler bakımından Şeriat: Dubai Mahkemeleri’nde aile hukuku uygulamaları, İslam fıkhı prensiplerine dayanır; evlilik, boşanma, miras ve velayet meseleleri geleneksel Şeriat hükümlerine göre karara bağlanır.

• Gayrimüslimler için Medeni Rejim: Federal Decree-Law No. 41 of 2022, gayrimüslim vatandaş ve yabancıların aile hukukuna konu işlemlerini “yabancı kanun seçeneği” veya yeni medeni düzenlemeler çerçevesinde yürütür. Taraflar isterlerse kendi uyruğundaki aile hukukunu da uygulayabilirler.

---

2. Evlilik Usulleri ve Geçerlilik Şartları

• Şeriat Rejimi: Müslüman çiftlerde evlilik, “nikâh akdi” ve bir erkek velinin rızasıyla gerçekleşir. Taraflar arasında mehir, şahitler ve kadı onayı zorunludur. Nikâh dairesine kaydetme Şeriat hakimi tarafından yürütülür.

• Medeni Rejim: Gayrimüslimler için asgari 21 yaş, karşılıklı irade beyanı ve resmi kiraıza dayalı nikâh meclisinde hakim huzurunda sözleşme imzalanması şarttır. Medeni evlilikler, nikâh senedi düzenlenerek DLD’de tescil edilir.

---

3. Boşanma Süreçleri ve Uygulanan Prosedürler

• Şeriat Rejimi: Boşanma davaları, fesih (talaq) veya anlaşmalı ya da ihtilaflı boşanma olarak açılır; aile yönlendirme komitelerinde ilk uzlaşı denemesi zorunludur. Kadı, Şeriat hükümlerine göre nafaka, iddet (bekleme) süresi ve tazminata hükmeder.

• Medeni Rejim: Federal Decree-Law No. 41/2022, “kusursuz (no-fault)” boşanma başvurusuna imkân verir; aile komisyonu aşaması atlanarak doğrudan aile mahkemesinin ilk celsede karar vermesi sağlanır. Bu sistem, taraflarca kusur ispatı zorunluluğunu ortadan kaldırır.

---

4. Çocuk Velayeti ve Nafaka Düzenlemeleri

• Şeriat Rejimi: Geleneksel olarak anne, erkek çocukta 11, kız çocukta 13 yaşına kadar velayet hakkına sahiptir; bu yaşlardan sonra babaya geçer. Nafaka miktarı Şeriat hukukuna göre hesaplanır.

• Medeni Rejim: Yeni yasa, her iki ebeveyne 18 yaşına kadar eşit velayet hakkı tanır; çocuklar 18’den sonra ebeveyn seçimi yapabilir. Nafaka, mahkemenin takdirine bağlı olup, gelir düzeyi ve bakım yükümlülüğüne göre objektif kriterlerle belirlenir.

---

5. Miras Hukuku ve Miras Paylaşımı

• Şeriat Rejimi: İslam miras hükümlerine göre erkek evlat, kız evladın iki katı pay alır; eş ve diğer mirasçılar da Şeriat paylaşımlarına göre mirasa katılır. Mirasın üçte biri kadar vasiyet hakkı bulunur.

• Medeni Rejim: Gayrimüslim mirasçılar için eşit pay normu geçerlidir; erkek-kadın ayrımı yapılmaz. Vasiyet hakkı, miras payının tamamını kapsayacak şekilde kullanılabilir. Miras payları ve vasiyeti düzenleme, Federal Decree-Law No. 41/2022 uyarınca yapılır.

---

6. Vesayet, Vasiyet ve Koruyucu Düzeltmeler

• Şeriat Rejimi: Küçükler ve ehliyetsizler için Şeriat hukukuna göre vasi ataması yapılır; vasi, mirasçıların mal varlığını idare eder.

• Medeni Rejim: Gayrimüslimler, vasiyetname düzenleyerek malvarlığını istedikleri kişiye bırakabilir; mahkemeye tescil şartıyla ve kamu düzenine aykırı olmamak kaydıyla geçerli sayılır.

---

7. Arabuluculuk ve Zorunlu Uzlaşma Hükümleri

• Şeriat Rejimi: Aile şikâyetleri öncelikle Aile Rehberlik Komisyonları’na sevk edilir; zorunlu arabuluculuk seanslarından sonra mahkemeye geçilir.

• Medeni Rejim: Federal Decree-Law No. 41/2022’de boşanma davaları doğrudan aile mahkemesine gider; arabuluculuk zorunlu tutulmamıştır.

---

8. Yabancı Kanunun Seçimi ve Kamu Düzeni

Gayrimüslim yabancı çiftler, Federal Decree-Law No. 41/2022’nin aksine, evlilik, boşanma, miras ve velayet konularında kendi uyruğundaki kanunu tercih edebilirler; ancak bu tercih, UAE kamu düzenine aykırı olamaz.

---

Sonuç

Dubai’de aile hukuku, Müslüman ve gayrimüslim nüfusu ayrık şekilde koruyan iki rejimle ifade edilir. Şeriat hükümleri, İslamî ölçülerle inanç esaslı düzen sağlar; medeni sistem ise küresel uygulamalarla uyumlu, din veya milliyete bakılmaksızın taraflara eşitlik temelli haklar sunar. Yabancı kullanıcılar için “kendi kanununu seçme” imkânı ve no-fault boşanma mekanizması gibi yenilikler, Dubai’yi çok kültürlü bir aile hukuku ortamına dönüştürmüştür. Tarafların, dinî bağlılıkları ve kültürel tercihleri doğrultusunda hangi rejimden yararlanacaklarına karar vermeleri, kişisel statülerini uzun vadede güvence altına alacak en kritik adımı oluşturur.