Dolandırıcılık Suçu ve Nitelikli Halleri

GİRİŞ

Ekonomik yapının karmaşıklaşması, dijitalleşmenin yaygınlaşması ve ticaretin küreselleşmesi ile birlikte malvarlığına karşı işlenen suçlar da çeşitlenmiş ve yoğunlaşmıştır. Bu suçların başında gelen dolandırıcılık, yalnızca bireylerin değil, kamunun da ekonomik güvenliğini tehdit eden çok boyutlu bir suçtur. Gelişen teknolojilerle birlikte dijital dolandırıcılık, kripto para dolandırıcılığı, yatırım dolandırıcılığı gibi alt türler de hızla yaygınlaşmıştır.

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda malvarlığına karşı suçlar arasında yer alan dolandırıcılık suçu, basit ve nitelikli halleri ile detaylı biçimde düzenlenmiştir. Bu makalede; suçun tanımı, unsurları, nitelikli halleri, ceza yaptırımları, Yargıtay içtihatları, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri hukuki açıdan analiz edilecektir.

1. DOLANDIRICILIK SUÇUNUN TANIMI VE KANUNİ DÜZENLEME

1.1. Basit Dolandırıcılık (TCK m.157)

Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesinde dolandırıcılık suçu şöyle tanımlanmıştır:

“Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp onun veya başkasının zararına olarak, kendisine ya da başkasına yarar sağlayan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.”

1.2. Nitelikli Dolandırıcılık (TCK m.158)

TCK m.158’de suçun belli şekillerde işlenmesi durumunda cezanın artırılacağı düzenlenmiştir. Örneğin:

Dini inançların istismarıyla
Kamu görevlisi sıfatının kullanılmasıyla
Bilişim sistemleri kullanılarak
Sigorta dolandırıcılığı şeklinde
Tacir veya şirket yöneticisi sıfatıyla
Banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılmasıyla
Sermaye piyasası araçlarına ilişkin dolandırıcılık

Bu durumda ceza: 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5.000 günden az olmamak üzere adli para cezasıdır.

2. SUÇUN UNSURLARI

2.1. Maddi Unsur

Failin hileli davranışlarla mağduru kandırması
Mağdurun bu davranışlara aldanarak işlem yapması
Bu işlem sonucunda zarar doğması
Failin ya da bir başkasının haksız menfaat elde etmesi

Hile, yalan beyandan daha fazlasını ifade eder. Failin iradeyi sakatlayacak şekilde planlı, ustaca ve karmaşık davranışlarla mağduru kandırması gerekir.

🔹 Yargıtay 15. CD., 2020/3487 E., 2021/1344 K.:

“Basit bir yalan beyan dolandırıcılık suçu oluşturmaz. Ancak olayda senet üzerinde tarih ve meblağ oynanmış, imza sahteciliği yapılmış, mağdur sistematik şekilde yanıltılmıştır. Dolandırıcılık suçu oluşmuştur.”

2.2. Manevi Unsur

Dolandırıcılık suçu kasten işlenebilir. Fail, baştan itibaren mağduru kandırmak ve menfaat temin etmek amacıyla hareket etmelidir. Taksirle dolandırıcılık mümkün değildir.

3. NİTELİKLİ HALLERİN ANALİZİ

3.1. Dini İnanışların İstismarı

Kurban bağışı, umre organizasyonu gibi dini duyguların sömürülmesiyle elde edilen haksız menfaat, nitelikli dolandırıcılıktır.

3.2. Bilişim Sistemleriyle Dolandırıcılık

Sahte e-ticaret siteleri, oltalama (phishing), sahte banka uygulamaları vb. dolandırıcılık türleri bu kapsamda değerlendirilir.

🔹 Yargıtay 11. CD., 2019/6143 E., 2020/7512 K.:

“Sanık, internet üzerinden sahte emlak ilanı vermiş, mağdurlardan kapora almıştır. Bilişim sistemlerinin kullanılması nedeniyle TCK m.158 kapsamında nitelikli dolandırıcılık suçu oluşmuştur.”

3.3. Ticari ve Mesleki Faaliyetle İşlenen Dolandırıcılık

Tacir ya da şirket yetkilisinin ticari itibarından yararlanarak mağduru kandırması hâlinde ceza ağırlaşır.

4. ZARAR VE ŞİKÂYET KONUSU

Dolandırıcılık suçlarında zarar unsuru önemlidir. Failin cezalandırılması için mağdurun malvarlığında bir eksilme gerçekleşmelidir.

TCK m.157-158’de yer alan dolandırıcılık suçları şikâyete bağlı değildir. Re’sen soruşturulur. Ancak basit dolandırıcılığa teşebbüs hâlinde, zarar oluşmamışsa şikâyet aranabilir.

5. DOLANDIRICILIK VE BENZER SUÇLARIN SINIRLARI

5.1. Hileli Taksitli Satışlar

Alıcının malı peşin alıp taksitleri ödememesi her zaman dolandırıcılık sayılmaz. Baştan itibaren ödeme niyeti olmaması gerekir.

🔹 Yargıtay 15. CD., 2018/2357 E., 2019/1873 K.:

“Alıcı peşin fiyatlı sözleşme imzaladıktan sonra borçlarını ödememişse bu durum tek başına dolandırıcılık değil, borç ilişkisinin ihlali olabilir. Ancak failin baştan itibaren ödeme kastı bulunmadığı sabitse dolandırıcılık oluşur.”

5.2. Güveni Kötüye Kullanma ile Ayrımı

Dolandırıcılıkta mağdur hileyle aldatılır ve rızasıyla malı teslim eder. Güveni kötüye kullanmada ise fail, önceden kendisine bırakılmış bir malı suistimal eder.

6. ETKİN PİŞMANLIK VE CEZADAN İNDİRİM

TCK m.168’e göre, suçun tamamlanmasından önce zararın giderilmesi hâlinde cezada indirim uygulanır.

Soruşturma evresinde tazminat: Ceza üçte bire kadar indirilebilir.
Kovuşturma evresinde tazminat: Ceza altıda bire kadar indirilebilir.

Bu, özellikle mağdur açısından zararın telafisini sağladığı gibi yargılama sürecinin de kısalmasına katkı sağlar.

7. UYGULAMADA GÖRÜLEN SORUNLAR

Hilenin derecesinin belirlenmesinde mahkemeler arasında farklılıklar görülmektedir.
Ticari ilişki kaynaklı ihtilafların çoğu dolandırıcılık olarak nitelendirilmeye çalışılmakta; ceza hukukunun müdahale alanı genişletilmektedir.
Bilişim yoluyla dolandırıcılık olaylarında failin kimliğinin tespiti teknik olarak zorlaşmaktadır.
Adli süreçte zarar telafisine rağmen cezanın caydırıcılığı zayıflamakta, bazı faillere etkin pişmanlık zırhı sağlanmaktadır.

8. SONUÇ

Dolandırıcılık suçu, malvarlığı hukukunun ve ceza hukukunun kesişim noktasında yer alan, giderek dijitalleşen ve toplumsal zararı yüksek bir suçtur. Gerek kanuni düzenlemeler gerekse yüksek yargı içtihatları ile bu suçun kapsamı, sınırları ve nitelikli hâlleri netleştirilmiştir. Ancak uygulamada hâlen hile unsuru, zarar koşulu, fiilin sınırları gibi pek çok alanda yorum farkları devam etmektedir.

Ceza hukukunun “ultima ratio” ilkesi gereği, ticari ilişkilerdeki kötü niyetli davranışlarla gerçek dolandırıcılık suçları arasında ayrım yapılmalı; yargılamalarda mağdur korunurken masum ticaret ilişkileri kriminalize edilmemelidir.

Single Blog Title