Dilencilik Suçunun Hukuki Boyutu
1. Giriş
Dilencilik, toplumun ekonomik ve sosyal yapısını doğrudan ilgilendiren, aynı zamanda bireylerin onuru, kamu düzeni ve güvenliği ile ilgili sonuçlar doğuran bir olgudur. Hukuk sistemimizde dilencilik, durumun niteliğine göre hem Kabahatler Kanunu hem de Türk Ceza Kanunu kapsamında değerlendirilebilmektedir.
Toplumda yardıma muhtaç kişilere destek olmak bir erdem olarak görülse de, dilenciliğin örgütlü hâle gelmesi, çocukların kullanılması veya dolandırıcılık amaçlı uygulanması hem hukuki hem etik açıdan ciddi sorunlar doğurur.
2. Hukuki Dayanaklar
2.1. Kabahatler Kanunu m.33 – Dilencilik
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 33. maddesi şöyle der:
“Dilencilik yapan kişiye idari para cezası verilir. Elde edilen gelir, mülkiyetin kamuya geçirilmesine karar verilir.”
Unsurlar:
-
Fiil: Sokakta, kamuya açık alanlarda veya kapı kapı gezerek dilenme.
-
Yaptırım: İdari para cezası.
-
Elde edilen paraya el konulması.
2.2. Türk Ceza Kanunu – Nitelikli Durumlar
-
TCK m.229 – “Çocuğu dilencilikte kullanma” suçu.
-
TCK m.227/2 – Fuhuş dışında çocukların suça konu fiillerde kullanılması.
-
TCK m.80 – İnsan ticareti kapsamında çocukların veya engellilerin dilenciliğe zorlanması.
Bu durumlarda cezai yaptırım, hapis ve adlî para cezası şeklinde uygulanır.
3. Korunan Hukuki Değer
-
Kamu düzeni: Kamuya açık alanların huzur içinde kullanılması.
-
Toplumsal güven: Dilencilik kisvesi altında yapılan dolandırıcılıkların önlenmesi.
-
Çocukların korunması: Çocukların ve engellilerin sömürülmesinin önüne geçilmesi.
-
İnsan onuru: Yoksullukla mücadelede bireylerin insan onuruna yakışır biçimde desteklenmesi.
4. AİHM Perspektifi
AİHM doğrudan “dilencilik” suçu hakkında birkaç önemli karar vermiştir.
4.1. Lăcătuş / İsviçre (2021)
-
Olay: Romanya vatandaşı olan başvurucu, Cenevre’de pasif dilencilik yaptığı için para cezasına çarptırıldı. Ödeyemeyince 5 gün hapis yattı.
-
Karar: AİHM, AİHS m.8 (özel hayata saygı) kapsamında ihlal kararı verdi.
-
Gerekçe: Pasif dilenciliğin tamamen yasaklanması, özellikle sosyal yardım imkânlarından mahrum kişilerin yaşamlarını sürdürme imkânını ortadan kaldırır.
4.2. Ayrımcılık Yasağı Bağlamında
AİHM, yoksulların veya göçmenlerin orantısız şekilde hedef alınmasının, AİHS m.14 (ayrımcılık yasağı) ihlaline yol açabileceğini de belirtmiştir.
Sonuç: AİHM, kamu düzeni gerekçesiyle dilenciliğin kısıtlanabileceğini, ancak bunun ölçülü ve meşru amaçlı olması gerektiğini vurgulamaktadır.
5. Yargıtay Kararları
5.1. İlahi Söyleyerek Dilencilik Yaptırtma Suçu
Daire / Karar No: Yargıtay 14. Ceza Dairesi – 2014/10702
Olay: Sanık, akıl hastası mağduru tekerlekli sandalye ile gezdirerek ilahi söyletmiş ve yoldan geçenlerden para istemiştir.
Karar: Bu fiil, dilencilik suçunu oluşturur. Mahkûmiyet yerine beraat verilmesi hatalıdır, bozma nedenidir.
5.2. Dilencilik Suçu ile Kötü Muamele Suçu
Daire / Karar No: Yargıtay 14. Ceza Dairesi – 2014/10613
Olay: Sanık, öz çocukları olan 10 ve 11 yaşındaki mağdurlara mendil sattırmıştır.
Karar: Eylem, TCK m.232/1 kapsamında “kötü muamele” suçunu oluşturur. Mağdur sayısınca hüküm kurulmalıydı. Ayrıca TCK m.53/5 uygulanmamış; bu da bozma sebebidir.
5.3. Çocukların Dilencilikte Araç Olarak Kullanılması – Şikâyet Hakkı
Daire / Karar No: Yargıtay 8. Ceza Dairesi – 2017/2701
Olay: Çocukların dilencilikte araç olarak kullanılması suçunda, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı davadan haberdar edilmemiştir.
Karar: Bakanlığa usulüne uygun tebligat yapılmalı ve temyiz hakkı tanınmalıdır. Bu eksiklik bozma nedenidir.
5.4. Dilencilik Yaptırma Suçunda Zincirleme Suç
Daire / Karar No: Yargıtay 8. Ceza Dairesi – 2016/7718
Olay: Sanık, üç mağduru dilendirmiştir.
Karar: TCK m.43/1-2 gereği zincirleme suç hükümleri uygulanmalıydı; uygulanmaması bozma nedenidir.
5.5. Suça Sürüklenen Çocukta Zincirleme Suç
Daire / Karar No: Yargıtay 8. Ceza Dairesi – 2016/308
Olay: Suça sürüklenen çocuk, bir suç işleme kararının icrası kapsamında birden fazla kişiye karşı tek fiille dilencilik suçu işlemiştir.
Karar: TCK m.43 uygulanarak tek ceza verilmesi gerekirken iki ayrı ceza verilmesi bozma nedenidir.
5.6. Çocuğunu Dilendirme – Öz Çocuğa Karşı Suç
Daire / Karar No: Yargıtay 14. Ceza Dairesi – 2014/7842
Olay: Sanık, öz çocuğunu dilencilikte kullanmış ve ayrıca kasten yaralamıştır.
Karar: TCK m.229/2 (ceza artırımı) uygulanmamış. Ancak aleyhe temyiz olmadığından bozma yapılmamıştır.
5.7. Çocuklarını Dilendirme – Kan Hısımlığı Halinde Artırım
Daire / Karar No: Yargıtay 2. Ceza Dairesi – 2012/46101
Olay: Sanıklar, 1. derece kan hısımları olan çocuklarını dilencilikte araç olarak kullanmıştır.
Karar: TCK m.229/2 uyarınca ceza yarı oranında artırılmalıydı; artırma yapılmamış. Aleyhe temyiz olmadığından bozma yapılmamıştır.
5.8. Dilendirmek Suçunun İspatı
Daire / Karar No: Yargıtay 6. Ceza Dairesi – 2013/5854
Olay: Sanık, küçük yaştaki çocuğu yanında gezdirerek acındırma yoluyla para almıştır.
Karar: Çocuğun dilencilikte araç olarak kullanıldığının tereddütsüz ispatı gerekir. Bu ispat yapılmadan verilen hüküm bozma nedenidir.
6. Günümüzde Karşılaşılan Sorunlar
6.1. Örgütlü Dilencilik
-
Bazı gruplar, özellikle büyük şehirlerde dilenciliği organize biçimde yürütmekte.
-
Kişiler belli bölgelerde “çalıştırılmakta” ve kazançlar toplanmaktadır.
6.2. Çocukların Kullanılması
-
Çocukların acındırma unsuru olarak kullanılması, hem çocuk hakları hem de ceza hukuku bakımından ağır bir ihlaldir.
6.3. Turistik Bölgelerde Taciz
-
Turizm bölgelerinde ısrarcı dilencilik, hem yerel halk hem de turistler için rahatsız edici bir unsur hâline gelmekte.
6.4. Sosyal Yardım Politikaları
-
Sosyal yardımların yetersizliği, bazı kişilerin dilenciliği “tek geçim kaynağı” olarak görmesine neden olabiliyor.
-
Sorunun yalnızca cezai yaptırımla değil, sosyal politikalarla çözülmesi gerekir.
7. Ceza Yargılamasında Dikkat Edilecek Hususlar
-
Fiilin Niteliği: Pasif mi, aktif mi, örgütlü mü?
-
Mağduriyet Durumu: Çocuk veya engelli kullanımı var mı?
-
Tekerrür ve Organize Suç: Daha önce işlenmiş mi? Bir grup faaliyeti mi?
-
Sosyal Durum Analizi: Failin sosyoekonomik durumu değerlendirilerek orantılı ceza belirlenmeli.
8. Sonuç
Dilencilik, yalnızca kamu düzeni açısından değil, insan onuru ve çocuk hakları bakımından da önem taşıyan bir olgudur. Hukuki düzenlemeler, hem bireysel ihtiyaçların karşılanmasını hem de suistimallerin önlenmesini hedefler. AİHM içtihatları, cezai yaptırımların ölçülü olması gerektiğini vurgularken; Yargıtay kararları, özellikle çocukların kullanılması ve örgütlü dilencilik konularında sert bir tutum sergilemektedir.
Sorunun çözümü, cezai yaptırımın yanında sosyal devlet ilkesi çerçevesinde istihdam, sosyal yardım ve rehabilitasyon programlarının geliştirilmesi ile mümkündür.
About Post Author
