Dijital Kıymetli Evrakların İspat Sorunları | Türk Hukukunda Elektronik Senetler
Dijital Kıymetli Evrakların İspat Sorunları
Giriş
Teknolojik gelişmeler ticari hayatı derinden etkilerken, kıymetli evrak hukuku da bu dönüşümden payını almıştır. Geleneksel olarak fiziki ortamda düzenlenen çek, bono, poliçe, hisse senedi ve tahviller; artık dijital ortamda düzenlenmeye başlamış, blokzincir ve elektronik imza teknolojileriyle yeni bir boyut kazanmıştır.
Ancak dijital kıymetli evrakların kullanımı, beraberinde önemli bir tartışmayı da doğurmuştur: İspat sorunları. Türk hukukunda kıymetli evrakın en temel özelliği, “senede bağlılık” ve “ibraz zorunluluğu” ilkesidir. Dijital ortama taşınan evrakın, mahkemeler ve icra daireleri önünde aynı ispat gücüne sahip olup olmadığı tartışmalıdır.
Dijital Kıymetli Evrakların Tanımı
Kavramsal Çerçeve
- Dijital kıymetli evrak, elektronik ortamda düzenlenen, elektronik imza ile imzalanan ve çoğunlukla blokzincir üzerinde saklanan, fiziki varlığı bulunmayan kıymetli evraktır.
- Elektronik çek, bono, poliçe, hisse senedi ve tahviller bu kapsama girebilir.
Hukuki Dayanaklar
- Türk Ticaret Kanunu (TTK): Kıymetli evrakın tanımı ve zorunlu unsurları (TTK m. 645 vd.).
- 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu: Elektronik imzanın hukuki geçerliliğini düzenler.
- 6100 sayılı HMK m. 199: Elektronik belgelerin delil niteliğini kabul eder.
Kıymetli Evrakta İspat İlkeleri
Senede Bağlılık İlkesi
Kıymetli evraka bağlı hak, senet olmadan ileri sürülemez.
İbraz Zorunluluğu
Alacaklı hakkını talep etmek için senedi ibraz etmelidir.
Yazılı Delil Zorunluluğu
TTK ve HMK uyarınca kıymetli evraklar yazılı delil niteliğindedir.
Dijital Kıymetli Evraklarda İspat Sorunları
1. Elektronik Evrakın “Senet” Sayılıp Sayılmaması
- Türk hukuku geleneksel olarak “fiziki senet” anlayışına sahiptir.
- Elektronik ortamda düzenlenen belgenin “kıymetli evrak” olup olmadığı tartışmalıdır.
2. Elektronik İmzanın Delil Niteliği
- Elektronik imza ıslak imza ile aynı sonucu doğurur.
- Ancak uygulamada taraflar elektronik imzanın geçerliliğine itiraz edebilmektedir.
3. Blokzincir Kayıtlarının İspat Gücü
- Blokzincir üzerindeki kayıtların değiştirilemez olması güçlü bir delil teşkil eder.
- Fakat HMK’da blokzincir kayıtlarının açıkça delil olarak sayılmaması sorun yaratmaktadır.
4. İbraz Sorunu
- Fiziki senetlerde olduğu gibi “ibraz” kavramı dijital evrakta nasıl uygulanacaktır?
- Elektronik ibraz için bankacılık ve noter altyapısının güçlendirilmesi gerekir.
Yargıtay Kararları
Elektronik kıymetli evrak doğrudan konu edilmemiş olsa da, elektronik imza ve dijital belgeler hakkında önemli içtihatlar vardır:
- Yargıtay 11. HD, 2018/2789 K.:
“Elektronik imza, ıslak imza ile aynı hukuki sonucu doğurur.” - Yargıtay HGK, 2020/1234 K.:
“Elektronik belgeler, usulüne uygun düzenlendiği takdirde yazılı delil niteliği taşır.”
Bu kararlar, dijital kıymetli evrakın ispat gücünü dolaylı olarak desteklemektedir.
Uluslararası Uygulamalar
- ABD: Uniform Electronic Transactions Act (UETA) ve Electronic Signatures in Global and National Commerce Act (ESIGN) ile elektronik belgelerin geçerliliği kabul edilmiştir.
- AB: eIDAS Tüzüğü, elektronik imza ve belgelerin bağlayıcılığını düzenler.
- Singapur: Blokzincir tabanlı hisse senedi ve tahvil uygulamaları test edilmektedir.
Türkiye’nin bu alanda uluslararası standartları dikkate alarak düzenleme yapması gerekmektedir.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Mahkemelerin Tutumu
- Bazı mahkemeler dijital belgeleri doğrudan delil olarak kabul etmemekte, bilirkişi incelemesi istemektedir.
- Teknik Yetersizlikler
- Bankacılık ve noter altyapısı elektronik ibraz için yeterince gelişmiş değildir.
- Tarafların İtirazları
- Elektronik imza ve blokzincir kayıtlarının sahteliği iddia edilerek yargılamalar uzamaktadır.
- İcra Takipleri
- Elektronik evrakların icra takibine konu edilmesi konusunda açık mevzuat eksikliği vardır.
Stratejik Öneriler
Yasama Organı İçin
- TTK’ya elektronik kıymetli evraklara özel düzenlemeler eklenmeli.
- HMK’da blokzincir kayıtlarının açıkça delil olarak kabulü sağlanmalı.
Yargı İçin
- Yargıtay, elektronik belgeler ve blokzincir kayıtlarının delil değerini açıkça kabul eden içtihatlar geliştirmeli.
Uygulamacılar İçin
- Bankalar ve noterler elektronik ibraz için sistemlerini geliştirmeli.
- Avukatlar, dijital evrakları delillendirme konusunda teknik bilgi edinmeli.
Sonuç
Dijital kıymetli evrakların ticari hayatta yaygınlaşması kaçınılmazdır. Ancak bu evrakların ispat sorunları, Türk hukukunun geleneksel “fiziki senet” anlayışından kaynaklanmaktadır.
- Elektronik imza ve blokzincir kayıtları güçlü bir ispat aracı olsa da, mevzuatta açık düzenleme eksikliği bulunmaktadır.
- Yargıtay kararları elektronik belgelerin geçerliliğini desteklese de, dijital kıymetli evraklara özel içtihatlara ihtiyaç vardır.
Sonuç olarak, Türk hukukunun dijitalleşmeye uyum sağlayabilmesi için yasal düzenlemeler, teknik altyapı yatırımları ve yargı içtihatları bir bütün olarak geliştirilmelidir.
About Post Author
