Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Nedir? Şartlar ve Hesaplama
Giriş
Destekten yoksun kalma tazminatı, bir kişinin ölümü sonucunda, hayatta iken düzenli olarak destek verdiği veya gelecekte destek olması beklenen yakınlarının uğradığı zararın tazmini amacıyla talep edilen bir tazminat türüdür. Bu tazminat, Türk hukukunda Türk Borçlar Kanunu (TBK), Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ve İş Kanunu çerçevesinde düzenlenmiş olup, özellikle trafik kazaları, iş kazaları ve haksız fiillerde gündeme gelir.
Bu makalede destekten yoksun kalma tazminatı, hukuki dayanakları, şartları, hesaplama yöntemleri, Yargıtay içtihatları ve uygulamadaki sorunlar detaylı olarak incelenecektir.
1. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Hukuki Dayanakları
Destekten yoksun kalma tazminatı, TBK m.53‘te açıkça düzenlenmiştir:
“Ölüm halinde, ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin bu nedenle uğradıkları kayıplar da tazminat olarak ödenir.”
Buna ek olarak:
-
KTK m.85 ve devamı: Trafik kazalarında sürücü, araç sahibi ve sigorta şirketinin sorumluluklarını düzenler.
-
İş Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: İş kazalarında işverenin sorumluluğu.
-
TBK m.49: Haksız fiillerde kusurlu failin sorumluluğunu ortaya koyar.
2. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Amacı
Bu tazminatın amacı, ölen kişinin yaşadığı sürede sağladığı maddi desteğin ölümle sona ermesinden dolayı mağdur olan yakınlarını korumaktır. Bu tazminat, ölenin sağladığı katkının parasal değeri üzerinden hesaplanır ve mağdurların ekonomik kayıplarını telafi etmeyi amaçlar.
3. Destekten Yoksun Kalma Tazminatına Hak Kazanabilecek Kişiler
TBK m.53‘e göre, destekten yoksun kalma tazminatını talep edebilecek kişiler şunlardır:
-
Ölenin eşi,
-
Çocukları,
-
Anne ve babası,
-
Fiilen destek sağlanan kardeşler veya yakınlar (ispat halinde).
Yargıtay`ın bir kararında, nişanlısını kaybeden kişinin de, destek ilişkisini ispatlaması halinde tazminat talep edebileceği kabul edilmiştir.
4. Destekten Yoksun Kalma Tazminatının Şartları
4.1. Ölüm Olayının Gerçekleşmesi
Tazminatın doğabilmesi için, ölüm olayı bir haksız fiil, trafik kazası, iş kazası veya benzeri hukuki sorumluluk doğuran bir olaydan kaynaklanmalıdır.
4.2. Destek İlişkisinin Bulunması
Destekten yoksun kalma tazminatı için, ölen kişinin hayatta iken talep sahibine düzenli maddi veya fiili destek sağlamış olması gerekir. Fiili destek; nafaka, yaşam masrafları, eğitim giderleri gibi katkıları kapsar.
4.3. İlliyet Bağı ve Kusur
Ölüm olayı ile zarar arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. Failin kusuru aranır, ancak tehlike sorumluluğu hallerinde (trafik kazaları gibi) kusur aranmaksızın tazminat sorumluluğu doğabilir.
5. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hesaplama Yöntemi
Tazminat, ölen kişinin yaşı, gelir durumu, destek süresi ve hak sahiplerinin yaşam beklentisi dikkate alınarak hesaplanır. Hesaplama, aktüerya bilirkişileri tarafından yapılır.
5.1. Hesaplamada Dikkate Alınan Unsurlar
-
Ölenin yaşı ve mesleği,
-
Geliri (maaş, ek kazançlar),
-
Destek süresi (emeklilik yaşı, yaşam beklentisi),
-
Hak sahiplerinin yaşı ve ihtiyaç durumu.
Örnek: 35 yaşında vefat eden ve aylık 20.000 TL gelir elde eden bir babanın, eşi ve 2 çocuğuna destekten yoksun kalma tazminatı hesabı yapılırken, çalışma yaşamı boyunca sağlayacağı toplam maddi katkı dikkate alınır.
5.2. Yargıtay’ın Hesaplama Kriterleri
Yargıtay 4. HD, 2016/3987 E., 2018/2436 K. kararında, tazminat hesaplamasının, “sigortalının yaşam süresi boyunca elde edeceği gelirden, kendisi için harcayacağı miktarın çıkarılması suretiyle” yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
6. Trafik Kazalarında Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
Trafik kazaları, bu tazminat türünün en sık görüldüğü olaylardandır. Karayolları Trafik Kanunu m.85 ve zorunlu trafik sigortası çerçevesinde:
-
Araç işletenin sorumluluğu vardır,
-
Zorunlu trafik sigortası şirketi, poliçe limitleri dahilinde tazminatı ödemekle yükümlüdür.
Yargıtay kararında, trafik kazasında ölen sürücünün eşine ve çocuklarına trafik sigortasından tazminat ödenmesi gerektiği onanmıştır.
7. İş Kazalarında Destekten Yoksun Kalma Tazminatı
İş kazası sonucunda işçinin ölmesi halinde, işverenin tazminat sorumluluğu gündeme gelir.
-
TBK m.417 uyarınca işveren, işçinin güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.
-
İş kazasında ölen işçinin ailesi, işveren aleyhine hem SGK haklarına ek olarak hem de maddi-manevi tazminat davası açabilir.
Yargıtay 21. HD, 2019/2586 E., 2020/4517 K. kararında, iş kazasında ölen işçinin ailesine destekten yoksun kalma tazminatına ek olarak manevi tazminat ödenmesine hükmedilmiştir.
8. Manevi Tazminat ile Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Arasındaki Fark
-
Manevi tazminat, yaşanan acı ve ıstırabın giderilmesi için ödenir.
-
Destekten yoksun kalma tazminatı, ekonomik kaybın karşılanmasına yöneliktir.
Bir davada her iki tazminat türü birlikte talep edilebilir.
9. Zamanaşımı Süreleri
Destekten yoksun kalma tazminatı davalarında:
-
TBK m.72: Haksız fiillerde zarar ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, her halde 10 yıl.
-
Trafik kazalarında Karayolları Trafik Kanunu m.109 uyarınca, ceza zamanaşımı süreleri uygulanır (örneğin, ölümlü trafik kazalarında 15 yıl).
10. Uygulamadaki Sorunlar
-
Gelir tespitinde güçlük: Özellikle kayıt dışı çalışan kişilerin gelir hesaplaması zor olabilir.
-
Sigorta şirketlerinin düşük ödeme eğilimi: Poliçe limitleri ve tazminat hesaplama farkları mağdurların hak kaybına yol açabilir.
-
Bilirkişi raporları arasındaki tutarsızlık: Aktüerya raporlarının farklı yorumlara açık olması.
Yargıtay, bu sorunları gidermek için hesaplama standartlarını belirleyen birçok karar vermiştir.
Sonuç
Destekten yoksun kalma tazminatı, ölüm olayının yakınlar üzerinde yarattığı ekonomik kaybı telafi eden önemli bir hukuki mekanizmadır. TBK m.53 ve Yargıtay içtihatları, hem trafik kazaları hem de iş kazaları gibi durumlarda ölen kişinin ailesine güçlü bir koruma sağlar.
Hesaplama ve kusur tespiti gibi konuların uzmanlık gerektirmesi nedeniyle, bu tür davalarda profesyonel hukuki destek almak hak kayıplarını önlemek açısından kritik önemdedir. Trafik sigortası ve işveren sorumluluğuna dayalı tazminat davalarında da, hem maddi hem manevi tazminat taleplerinin birlikte değerlendirilmesi gerekir.
About Post Author
