Deniz Ticareti Hukukunda Zorunlu Sigorta
Deniz Ticareti Hukukunda Zorunlu Sigorta
Deniz taşımacılığı, doğası gereği riskli bir sektördür. Fırtına, korsan saldırısı, yük hasarı, çevresel kirlilik veya deniz kazaları gibi beklenmeyen durumlar, gemi sahipleri, taşıyıcılar ve yük sahipleri için ciddi maddi kayıplar doğurabilir bu nedenle riskleri minimize etmek ve tarafların haklarını güvence altına almak için zorunlu sigorta uygulamaları devreye girer. Türk Ticaret Kanunu (TTK), deniz ticaretinde bazı sigorta türlerini zorunlu kılarak hem ticaretin güvenliğini hem de çevre korumasını sağlamayı amaçlamaktadır.
Zorunlu Sigortanın Hukuki Dayanağı
Deniz taşımacılığı sırasında meydana gelebilecek zararlar, yalnızca gemi sahiplerini değil, üçüncü kişileri ve çevreyi de etkileyebilir. Bu nedenle, ulusal ve uluslararası mevzuatlar gemi sahiplerine ve taşıyıcılara bazı sigortaları yaptırma zorunluluğu getirmiştir.
TTK’nın 1278. maddesi ve ilgili yönetmelikler, zorunlu sigortaların temelini oluşturur. Ayrıca, MARPOL, CLC (Civil Liability Convention) ve Bunker Convention gibi uluslararası sözleşmeler de gemi sahiplerinin üçüncü kişilere verebileceği zararlar için sigorta yaptırmasını zorunlu kılar.
Zorunlu Sigortanın Amacı
Zorunlu sigortalar, denizcilikte üç ana hedefi güvence altına alır:
- Yolcu ve Yük Güvenliği: Gemide bulunan yolcuların ve taşınan yüklerin zarar görmesi hâlinde hızlı ve adil tazminat sağlanır.
- Üçüncü Kişi Zararları: Limanlar, diğer gemiler veya çevre üzerinde oluşabilecek zararlar karşılanır.
- Çevre Koruması: Petrol sızıntısı ve diğer deniz kirliliklerinin yol açabileceği çevresel felaketlerin mali sonuçları güvence altına alınır.
Deniz Ticaretinde Zorunlu Sigorta Türleri
a) Petrol Kirliliği Sorumluluk Sigortası (CLC Sigortası)
Petrol tankerleri ve büyük yakıt taşıyıcı gemiler için CLC 1992 Sözleşmesi uyarınca petrol sızıntısından kaynaklanan zararlar için sigorta yaptırmak zorunludur. Bu sigorta, hem çevresel kirlilik hem de tazminat taleplerini kapsar.
b) Bunker Yakıt Sigortası
Bunker Convention 2001 çerçevesinde, gemilerin taşıdığı yakıtın sızması sonucu ortaya çıkabilecek çevre zararları için sigorta yaptırılması zorunludur.
c) Yolcu Sorumluluk Sigortası
Yolcu taşıyan gemiler için Atina Konvansiyonu hükümleri gereğince, gemideki yolcuların yaralanması veya ölümü hâlinde tazminat ödenmesini sağlayan sigorta zorunludur.
d) Çevre Kirliliği ve Liman Zararı Sigortaları
Bazı limanlar, gemilerin limana girişinde çevre kirliliği riskine karşı sigorta belgeleri ibraz etmesini şart koşar. Bu sigortalar, liman tesislerine verilen zararları da kapsar.
e) Zorunlu Sorumluluk Sigortaları (P&I)
Protection & Indemnity (P&I) sigortaları, gemi sahiplerinin üçüncü kişilere karşı doğabilecek sorumluluklarını güvence altına alır. Büyük ölçekli ticari gemiler için P&I kulüplerine üye olmak genellikle zorunlu bir uygulamadır.
Tarafların Sorumlulukları
Gemi Sahibi (Armatör):
- TTK ve uluslararası konvansiyonlara uygun zorunlu sigortaları yaptırmakla yükümlüdür.
- Liman girişlerinde sigorta belgelerini ibraz etmek zorundadır.
- Sigorta primlerini düzenli ödemek ve poliçelerini yenilemekle sorumludur.
Taşıyıcı:
- Taşınan yük ve yolcular için sorumluluk sigortası yaptırmalıdır.
- Hasar veya kayıp durumunda tazmin süreçlerini başlatmakla yükümlüdür.
Sigorta Şirketleri:
- Zarar meydana geldiğinde tazminatı zamanında ödemek ve sorumluluk limitlerini net olarak belirtmek zorundadır.
Zorunlu Sigorta Belgeleri ve Denetimler
Gemi sahipleri, sigorta sertifikalarını uluslararası seyirlerde liman yetkililerine ibraz etmekle yükümlüdür. Liman devleti kontrolleri sırasında eksik sigorta belgeleri tespit edilirse, geminin sefer yapması engellenebilir ve idari yaptırımlar uygulanabilir.
Uyuşmazlıklar ve Tazminat Süreci
Zorunlu sigorta kapsamında ortaya çıkan uyuşmazlıklar, genellikle sigorta tahkim komisyonları veya ticaret mahkemeleri tarafından çözülür. Çevre zararları, gemi kazaları veya yük kaybı gibi durumlarda sigorta tazminatı hızlı bir çözüm sağlar.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda zorunlu sigorta, ticari faaliyetlerin güvenli ve sürdürülebilir bir şekilde yürütülmesini sağlayan en önemli hukuki mekanizmalardan biridir. Hem gemi sahiplerinin hem de yük ve yolcu sahiplerinin güvenliği bu sigortalar sayesinde teminat altına alınır.
Özellikle çevresel felaketlerin önlenmesi ve uluslararası ticarette güven ortamının sağlanması açısından zorunlu sigortalar, denizcilik sektörünün vazgeçilmez bir parçasıdır. Doğru sigorta poliçeleri, risklerin minimize edilmesi ve ticari devamlılığın sağlanmasında kritik rol oynar.
About Post Author
