Deniz Ticareti Hukukunda Yolculuk Başladıktan Sonra

Deniz ticaretinde taşıma ilişkisi, navlun sözleşmesinin kurulmasıyla başlar, ancak en kritik aşaması yolculuk başladıktan sonraki dönemtir. Bu dönem, geminin yükleme limanından hareket etmesiyle başlar ve varış limanında yükün teslim edilmesine kadar devam eder. Hem taşıyan hem de taşıtan açısından ciddi hak ve yükümlülüklerin doğduğu bu aşamada, sorumluluk alanları, fesih imkânları, tazminat ve sigorta ilişkileri daha farklı bir boyut kazanır.

---

1. Yolculuk Başladıktan Sonra Kavramı

“Yolculuk başladıktan sonra” ifadesi, geminin yükleme limanından hareket etmesiyle başlar. Bu aşama:

• Yükün taşınması,
• Geminin seyrüsefer güvenliği,
• Yükün korunması,
• Taşıyanın ve taşıtanın karşılıklı borçlarının şekillenmesi
  gibi birçok unsuru kapsar.

Özellikle bu dönemde ortaya çıkan sorunlar, doğrudan taşıyanın sorumluluğunu gündeme getirir.

---

2. Taşıyanın Borçları Yolculuk Başladıktan Sonra

a) Yükü Güvenle Taşıma Borcu

• Taşıyan, yükü sözleşmede kararlaştırılan varış limanına güvenle götürmek zorundadır.
• Denize elverişsiz gemiyle sefer yapılması, taşıyanın ağır kusuru sayılır.

b) Yükü Koruma ve Zararları Önleme Borcu

• Yük gemideyken taşıyanın gözetimindedir.
• Hasar veya ziya halinde taşıyan kural olarak kusurlu kabul edilir.

c) Yolcuların Can Güvenliği (Yolcu Taşımalarında)

• Taşıyan, yolcuların sağ ve salim olarak taşınmasından sorumludur.
• Bu sorumluluk, Athens Convention ve TTK ile açıkça düzenlenmiştir.

---

3. Taşıtanın Borçları Yolculuk Başladıktan Sonra

a) Navlun Ödeme Borcu

• Yolculuk başladıktan sonra taşıtanın navlun ödeme borcu kesinleşir.
• Yük zayi olsa dahi, navlun ödenmek zorunda kalınabilir (istisna: taşıyanın ağır kusuru).

b) Gecikme ve Masraf Karşılama Borcu

• Yolculuk sırasında yükle ilgili ortaya çıkan ek masraflar (örneğin gümrük işlemleri, liman giderleri) taşıtana yüklenebilir.

c) Talimat Verme Borcu

• Yolculuk sırasında taşıtan, taşıyana hukuka uygun ve seyrüseferi engellemeyen talimatlar verebilir.

---

4. Yolculuk Başladıktan Sonra Fesih İmkânı

Yolculuk başladıktan sonra tarafların fesih hakkı çok sınırlıdır.

• Taşıtanın Feshi: Yolculuk başladıktan sonra taşıtanın sözleşmeyi tek taraflı feshetmesi mümkün değildir. Yükünü geri almak isterse tam navlun ödemek zorundadır.
• Taşıyanın Feshi: Ancak taşıtan yükle ilgili ciddi sözleşme ihlali yapmışsa (örneğin tehlikeli maddeyi gizlemişse) taşıyan sözleşmeyi feshedebilir.
• Mücbir Sebep: Savaş, ambargo veya doğal afet nedeniyle yolculuk imkânsız hale gelirse, sözleşme hükümden düşer.

---

5. Tazminat İlişkisi

Yolculuk başladıktan sonra tazminat ilişkileri farklılaşır:

• Yükün Zayi Olması veya Hasarı: Taşıyan, kusur karinesi uyarınca sorumludur.
• Geç Teslim: Yük zamanında teslim edilmezse taşıtan tazminat talep edebilir.
• Kast veya Ağır Kusur: Taşıyanın ağır kusuru halinde sorumluluk sınırları ortadan kalkar ve sınırsız tazminat gündeme gelir.

---

6. Sigorta Boyutu

Yolculuk başladıktan sonra sigorta koruması daha kritik hale gelir:

• Yük Sigortası: Taşıtanın yükünü güvence altına alır.
• Kasko Sigortası: Geminin zarar görmesi halinde taşıyanı korur.
• P&I Kulüpleri: Taşıyanın yolcu, yük ilgilisi veya üçüncü kişilere karşı sorumluluklarını güvence altına alır.
• Navlun Sigortası: Yolculuk sırasında navlun kaybını teminat altına alabilir.

---

7. Yargıtay Kararlarında Yolculuk Başladıktan Sonra

Yargıtay içtihatlarında özellikle şu prensipler öne çıkmıştır:

• Geç Teslim: Taşıyanın yükü zamanında teslim etmemesi halinde uğranılan zararı tazmin etmesi gerektiği kabul edilmiştir.
• Denize Elverişsizlik: Geminin teknik yetersizlikleri nedeniyle yükün zayi olması durumunda taşıyan sınırsız sorumlu tutulmuştur.
• Kısmi Ziya: Eşyanın bir kısmı zarar görmüşse, taşıtanın navlunda indirim ve zararının tazmini hakkı olduğuna hükmedilmiştir.

---

8. Uygulamadaki Önemi

Yolculuk başladıktan sonra tarafların yükümlülükleri en somut şekilde ortaya çıkar.

• Özellikle uluslararası konteyner taşımacılığı ve dökme yük taşımacılığında bu süreçteki sorumluluklar büyük önem taşır.
• Taşıyanın yükümlülükleri ağırlaştırılmış olup, taşıtanın hakları korunmaktadır.
• Sigorta sistemleri, bu aşamada ortaya çıkan zararların telafisinde kritik rol oynar.

---

Sonuç

Yolculuk başladıktan sonra, deniz ticareti hukukunda tarafların sorumluluklarının en yoğun şekilde uygulandığı dönemdir.

• Taşıyan, yükün güvenle taşınmasından ve zamanında tesliminden sorumludur.
• Taşıtan, navlun ödeme ve ek masrafları karşılama yükümlülüğündedir.
• Fesih hakkı sınırlı, tazminat sorumluluğu ise daha geniştir.
• Sigorta mekanizmaları bu aşamada tarafların mali güvenliği için vazgeçilmezdir.
• Yargıtay kararları, taşıyanın dikkat ve özen borcunu titizlikle yorumlayarak taşıtanı korumaktadır.

Sonuç olarak, yolculuk başladıktan sonraki dönem, deniz taşımacılığında ticari güvenliğin sağlanması ve taraflar arasındaki dengenin korunması için en kritik hukuki süreçlerden biridir.