Deniz Ticareti Hukukunda Yolcu | Hakları, Yükümlülükleri ve TTK Düzenlemeleri
Deniz Ticareti Hukukunda Yolcu
Deniz ticareti, hem yüklerin hem de insanların taşınmasında önemli bir rol oynar. Yolcu taşımaları, özellikle feribot seferleri, kruvaziyer turizmi ve uluslararası deniz hatlarında yoğun olarak yapılmaktadır. Bu nedenle “yolcu” kavramı, deniz ticareti hukukunun en önemli konularından biri haline gelmiştir. Türk Ticaret Kanunu (TTK), uluslararası sözleşmeler ve Yargıtay kararları, yolcunun haklarını, yükümlülüklerini ve taşıyanla ilişkisini düzenleyen temel kaynaklardır.
Yolcu Kavramı
- TTK’ya göre yolcu, bir taşıma sözleşmesine dayanarak gemide taşınan kişidir.
- Bu kişi, taşıma ücretini ödemek suretiyle sözleşme tarafı haline gelir.
- Bilet sahibi olmak, yolcu sıfatının en önemli göstergesidir.
- Mürettebat ve görevli kişiler yolcu sayılmaz; çünkü onlar taşınan değil, taşımayı gerçekleştiren kişilerdir.
Yolcu Taşıma Sözleşmesi
1. Tanım ve Hukuki Niteliği
Yolcu taşıma sözleşmesi, taşıyanın yolcuyu gemiyle güvenli ve sağlıklı bir şekilde belirlenen varış yerine götürmeyi, yolcunun ise taşıma ücretini ödemeyi üstlendiği iki taraflı borç doğuran bir sözleşmedir.
-
Bu sözleşme adi nitelikte olup, tarafların karşılıklı edimleri üzerine kuruludur.
-
Uygulamada çoğu zaman bilet düzenlenmesiyle kurulur; bilet taşıma sözleşmesinin yazılı belgesi sayılır.
2. Sözleşmenin Unsurları
-
Taraflar: Taşıyan ve yolcu.
-
Konu: Yolcunun gemiyle taşınmasıdır.
-
Ücret: Yolcu bilet bedelini ödemek zorundadır.
-
Süre: Yolculuğun başlangıç ve bitişi sözleşmede kararlaştırılır.
3. Yolcu Bileti ve Önemi
-
Bilet, sözleşmenin kurulduğunu gösteren en önemli delildir.
-
Bilette yer alması gereken bilgiler: gemi adı, kalkış ve varış limanı, tarih, ücret, yolcunun kimliği.
-
Ancak biletin olmaması sözleşmenin kurulmadığı anlamına gelmez; fiili taşıma da sözleşmeyi doğurur.
4. Tarafların Borçları
-
Taşıyanın Borçları:
-
Yolcuyu sağ ve salim taşıma.
-
Yolculuğu vaktinde yapma.
-
Bagajı güvenle taşıma.
-
Bilgilendirme yükümlülüğü.
-
-
Yolcunun Borçları:
-
Taşıma ücretini ödeme.
-
Gemi kurallarına uyma.
-
Tehlikeli eşyaları bildirme.
-
5. Taşıyanın Sorumluluğu
-
Kusur Karinesi: Yolcu zarar görürse taşıyan kusurlu kabul edilir; kusursuzluğunu ispat etmedikçe sorumluluktan kurtulamaz.
-
Tazminat: Yolcunun ölümü, yaralanması veya bagajının zarar görmesi halinde maddi ve manevi tazminat yükümlülüğü doğar.
-
Sorumluluk Sınırları: Tazminat tutarları uluslararası düzenlemelerle SDR üzerinden sınırlanmıştır.
6. Uluslararası Düzenlemelerde Yolcu Taşıma Sözleşmesi
-
Athens Convention (1974/2002): Yolcunun ölümü, yaralanması ve bagaj zararları için taşıyanın sorumluluğunu ayrıntılı şekilde düzenler.
-
SOLAS (1974): Yolcu güvenliği bakımından teknik standartlar getirir.
-
AB Düzenlemeleri: Avrupa Birliği hukukunda da yolcu taşıma sözleşmeleri sıkı denetim altındadır.
7. Yargıtay Kararlarında Yolcu Taşıma Sözleşmesi
-
Yargıtay, biletin sözleşmenin kurulduğunu gösteren önemli bir belge olduğunu kabul etmekle birlikte, fiili taşımanın da sözleşme doğurduğunu belirtmektedir.
-
Yolcunun gemide kayarak yaralanmasında taşıyanın güvenlik önlemleri almadığı gerekçesiyle sorumlu tutulmasına karar verilmiştir.
-
Tatil amaçlı yolculuklarda yaşanan gecikmelerin yolcunun manevi tazminat talebini haklı kıldığına dair kararlar bulunmaktadır.
8. Sözleşmenin Feshi
-
Yolcu, taşıma başlamadan önce makul süre içinde cayma hakkını kullanabilir; ancak çoğu durumda ücretin bir kısmını ödemek zorundadır.
-
Taşıyan ise ancak yolcunun ciddi sözleşme ihlali (örneğin güvenliği tehlikeye atma, bilet bedelini ödememe) halinde sözleşmeyi feshedebilir.
Yolcunun Hakları
- Sağ ve Salim Taşınma Hakkı
- Yolcunun en temel hakkıdır.
- Yolcunun ölümü veya yaralanması halinde taşıyan sorumludur.
- Zamanında Yolculuk Hakkı
- Yolcu, yolculuğunu kararlaştırılan zamanda tamamlama hakkına sahiptir.
- Gecikmeler tazminat sebebi olabilir.
- Bagaj Hakları
- Yolcunun bagajı güvenli biçimde taşınmalıdır.
- Bagajın kaybı, hasarı veya geç tesliminde yolcunun tazminat hakkı vardır.
- Bilgilendirilme Hakkı
- Seferin iptali, gecikmesi veya güzergâh değişiklikleri konusunda yolcu bilgilendirilmelidir.
- Tazminat Talep Hakkı
- Ölüm, yaralanma veya bagaj kaybı halinde maddi ve manevi tazminat talep edilebilir.
Yolcunun Yükümlülükleri
- Taşıma Bedelini Ödeme
- Yolcu, bilet ücretini ödemekle yükümlüdür.
- Kurallara Uyma
- Gemideki güvenlik kurallarına ve personelin talimatlarına uymalıdır.
- Tehlikeli Eşyaları Bildirme
- Yanıcı, patlayıcı veya yasaklı eşyaları taşıyana bildirmelidir.
- Disipline Uygun Davranma
- Diğer yolcuların güvenliğini ve huzurunu bozacak davranışlardan kaçınmalıdır.
Taşıyanın Yolcuya Karşı Sorumluluğu
- TTK m. 1255 uyarınca taşıyan, yolcunun ölümü, yaralanması veya bagaj zararından sorumludur.
- Bu sorumluluk kusur karinesine dayanır: taşıyan kusursuz olduğunu ispat etmedikçe sorumluluktan kurtulamaz.
- Tazminat miktarları SDR (özel çekme hakkı) esasına göre sınırlandırılmıştır; ancak taşıyanın kastı veya ağır kusuru varsa sınırsızdır.
Uluslararası Düzenlemeler
- Athens Convention (1974/2002): Yolcunun ölümü, yaralanması ve bagaj zararları için taşıyanın sorumluluğunu düzenler.
- SOLAS (1974): Yolcu güvenliğini sağlamak için teknik standartlar getirir.
- Hamburg Kuralları: Yük taşımaları yanında yolcu güvenliği ile ilgili dolaylı hükümler içerir.
Yargıtay Kararlarında Yolcu
Yargıtay, yolcunun haklarını koruyan kararlar vermiştir:
- Yolcunun gemide kayarak yaralanması halinde taşıyanın güvenlik önlemlerini almadığı gerekçesiyle sorumluluğuna hükmedilmiştir.
- Bagajın kaybolmasında taşıyanın kusur karinesi gereği tazminat sorumluluğu kabul edilmiştir.
- Gecikme nedeniyle tatilini kaçıran yolcunun manevi tazminat talebi haklı bulunmuştur.
Sigorta Boyutu
- Zorunlu Sorumluluk Sigortası: Yolcu zararlarının tazminini garanti altına alır.
- P&I Kulüpleri: Yolcu ölümü, yaralanması ve bagaj zararlarını kapsar.
- Yolcu Seyahat Sigortaları: Yolcunun kendi yaptırdığı sigortalar ek güvence sağlar.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda yolcu, taşıma sözleşmesinin en önemli taraflarından biridir.
- Yolcunun hakları; sağ ve salim taşınma, zamanında yolculuk, bagaj güvenliği, bilgilendirilme ve tazminat talep etme haklarını kapsar.
- Yolcunun yükümlülükleri ise bilet bedelini ödeme, gemi kurallarına uyma, tehlikeli eşya bildirme ve disipline uygun davranmadır.
- TTK, uluslararası sözleşmeler ve Yargıtay kararları, yolcu menfaatlerini korurken aynı zamanda taşıyanın sorumluluklarını da dengelemektedir.
Sonuç olarak, deniz ticareti hukukunda yolcuya ilişkin düzenlemeler, hem yolcu güvenliğini hem de ticari istikrarı sağlayan güçlü bir hukuki çerçeve ortaya koymaktadır.
About Post Author
