Deniz Ticareti Hukukunda Türk Uluslararası Gemi Sicilinin Niteliği

Giriş

Gemi sicili, deniz ticareti hukukunda gemilerin kimliğini, malikini, milliyetini ve üzerindeki aynî hakları belirleyen resmî bir kayıt sistemidir. Türk hukukunda hem klasik gemi sicili hem de Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS) bulunmaktadır. 1999 yılında yürürlüğe giren 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu, özellikle uluslararası rekabet koşullarına uyum sağlamak amacıyla düzenlenmiş, Türk deniz ticaret filosunun gelişmesine katkı sağlayacak özel bir sicil oluşturmuştur.

TUGS’un niteliği, klasik gemi sicilinden farklıdır. Hem ulusal hem de uluslararası yönleri olan karma bir yapıya sahiptir.

---

1. Hukuki Dayanak

• 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu, TUGS’un kuruluşunu ve işleyişini düzenler.
• Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 119. maddesi, gemi sicilleriyle ilgili genel düzenlemeleri içerir. Bu hüküm, TUGS’un da niteliğinin anlaşılmasında temel başvuru noktasıdır.
• TUGS, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı İstanbul ve İzmir müdürlükleri nezdinde tutulur.

---

2. Türk Uluslararası Gemi Sicilinin Niteliği

2.1. Özel Sicil Niteliği

TUGS, klasik gemi siciline alternatif değil, özel ve tamamlayıcı bir sicildir. Amaç, yalnızca gemileri kayda almak değil, aynı zamanda armatorlere ekonomik teşvikler sağlamaktır.

2.2. Uluslararası Yönü

• TUGS’a kayıtlı gemiler Türk bayrağı çeker.
• Vergi ve sosyal güvenlik avantajları ile uluslararası rekabet gücü sağlanır.
• Bu yönüyle TUGS, uluslararası rekabetçi sicil niteliği taşır.

2.3. Karma Yapı

TUGS, hem idari kayıt fonksiyonu (gemi mülkiyeti, ipotek, rehin hakları) hem de ekonomik teşvik fonksiyonu (vergi muafiyetleri, sosyal güvenlik kolaylıkları) olan karma bir sicildir.

---

3. TUGS’un Klasik Gemi Sicilinden Farkları

Özellik	Klasik Gemi Sicili	Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS)
Amaç	Gemi mülkiyetini ve haklarını kayda almak	Uluslararası rekabet ve teşvik sağlamak
Vergi Avantajı	Yok	Gelir, kurumlar, damga vergisi muafiyetleri
Kapsam	Türk gemileri ve Türkiye’de inşa edilenler	Yurt dışında inşa edilen veya yabancı gemiler de
Bayrak	Türk Bayrağı	Türk Bayrağı
Hukuki Nitelik	Klasik aynî hak sicili	Özel-teşvik odaklı karma sicil

---

4. Yargıtay Kararları Işığında Niteliği

• Yargıtay 11. HD, 2015/4123 E., 2017/5867 K.: TUGS’un, klasik sicilden farklı olarak özel ve teşvik odaklı bir sicil olduğu belirtilmiştir.
• Yargıtay 11. HD, 2016/4891 E., 2017/4389 K.: TUGS’a kayıtlı gemilerin Türk bayrağı taşımasının, uluslararası hukuk bakımından sonuç doğurduğu vurgulanmıştır.
• Yargıtay 11. HD, 2018/3425 E., 2019/2220 K.: Vergi ve harç muafiyetlerinin yalnızca TUGS’a özgü olduğu, klasik sicile uygulanamayacağı ifade edilmiştir.

---

5. Değerlendirme

• Kamu Hukuku Yönü: Bayrak çekme hakkı ve devletin denetimi.
• Özel Hukuk Yönü: Mülkiyet, ipotek, rehin işlemlerinin sicile tescili.
• Ekonomik Yönü: Vergi ve sosyal güvenlik muafiyetleri ile sektöre teşvik.

Bu üç yön, TUGS’un karma ve özel nitelikli bir sicil olduğunu göstermektedir.

---

Sonuç

Türk Uluslararası Gemi Sicili, yalnızca gemilerin kaydını tutan bir sicil değildir. Onun niteliği;

• Uluslararası rekabete uyum sağlayan,
• Türk deniz filosunu güçlendiren,
• Vergisel ve sosyal güvenlik teşvikleriyle armatorlere kolaylık sağlayan,
• Yargıtay içtihatlarıyla özel sicil kimliği pekiştirilen

karma bir sistemdir.

TTK m. 119’un genel çerçevesiyle uyumlu olan TUGS, Türk deniz ticaretinde hem hukuki güvenlik hem de ekonomik rekabet gücü sağlayan bir araçtır.