Deniz Ticareti Hukukunda Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS)
Deniz Ticareti Hukukunda Türk Uluslararası Gemi Sicili
Giriş
Deniz ticareti, uluslararası ekonomik ilişkilerin en önemli taşıyıcı kolonlarından biridir. Dünya ticaret hacminin yaklaşık %85’i deniz yolu ile taşınmakta, bu da gemilerin ve gemi sicil sistemlerinin stratejik önemini artırmaktadır. Türkiye, coğrafi konumu itibarıyla üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke olarak, deniz taşımacılığı ve gemi işletmeciliğinde güçlü bir potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin değerlendirilmesi ve rekabet gücünün artırılması amacıyla, 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile “Türk Uluslararası Gemi Sicili” (TUGS) oluşturulmuştur.
Türk Uluslararası Gemi Sicili, klasik gemi sicilinden farklı olarak uluslararası rekabet koşullarına uyum sağlamayı, gemi işletmeciliğini teşvik etmeyi ve Türk deniz ticaret filosunu güçlendirmeyi amaçlayan özel bir sicildir.
1. Türk Uluslararası Gemi Sicilinin Hukuki Dayanağı
- Türk Uluslararası Gemi Sicili, 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 1999 yılında kurulmuştur.
- Ayrıca, 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ve ilgili yönetmelikler de uygulamayı düzenler.
- Bu sicil, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı olarak işletilmekte, İstanbul ve İzmir’de müdürlükler nezdinde yürütülmektedir.
Amaç, Türk bayraklı gemilerin uluslararası sularda daha rekabetçi hale getirilmesidir.
2. Türk Uluslararası Gemi Sicilinin Kapsamı
TUGS’a kayıt edilebilecek gemiler şunlardır:
- Türk vatandaşlarına veya Türk şirketlerine ait olup yurt dışında inşa edilen gemiler,
- Yabancı ülkelerde kayıtlı gemilerin, belirli şartlarla TUGS’a geçirilmesi,
- Türkiye’de inşa edilen gemiler,
- Yat, tanker, yük gemisi gibi ticari amaçla kullanılan her türlü deniz aracı.
Bu sayede, yalnızca Türk yapımı değil, yabancı yapımı gemilerin de sicile kayıt edilmesi mümkün kılınarak, Türk bayraklı gemi sayısının artırılması hedeflenmiştir.
3. Türk Uluslararası Gemi Sicilinin Özellikleri
- Uluslararası nitelikte özel bir sicildir.
- Türk bayrağı çekme hakkı verir. TUGS’a kayıtlı gemiler Türk bayrağı taşır.
- Vergi avantajı sağlar. Gemiler ve gemi işletmeciliği üzerindeki bazı vergilerden muafiyet getirilmiştir.
- Mürettebat kolaylıkları: Gemilerde çalışacak personelin sosyal güvenlik ve gelir vergisi avantajları vardır.
- İpotek ve rehin işlemleri: Uluslararası standartlara uygun şekilde ipotek tesis edilebilir.
- Çifte sicil uygulaması: Gemi hem TUGS’a hem de klasik gemi siciline kayıtlı olabilir.
4. Türk Uluslararası Gemi Siciline Kayıt Süreci
- Başvuru: Gemi maliki veya yetkili temsilcisi TUGS müdürlüğüne başvurur.
- Belgelerin Sunulması: Gemiye ait tapu, teknik belgeler, mülkiyet belgeleri ibraz edilir.
- İnceleme: TUGS müdürlüğü belgeleri inceler.
- Kayıt: Uygun bulunan gemi TUGS’a kaydedilir ve Türk bayrağı çekme hakkı kazanır.
Kayıt işlemleri klasik gemi siciline göre daha hızlı ve kolaydır.
5. Türk Uluslararası Gemi Sicilinin Avantajları
5.1. Vergi Avantajları
- Gelir ve kurumlar vergisinden muafiyet,
- Damga vergisi ve harç muafiyeti,
- Personelin ücretlerinden gelir vergisi kesilmemesi.
5.2. İşletme Kolaylıkları
- Mürettebatın sosyal güvenlik primlerinde esneklik,
- Gemi ipoteği ve rehin işlemlerinde hız,
- Daha basit bürokratik işlemler.
5.3. Rekabet Gücü
- Türk bayrağı altında uluslararası sularda daha avantajlı sefer imkânı,
- Yabancı yatırımcıların ilgisinin artırılması,
- Türk denizcilik sektörünün küresel rekabet gücünün desteklenmesi.
6. TUGS ve Klasik Gemi Sicili Arasındaki Farklar
| Özellik | Klasik Gemi Sicili | Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS) |
|---|---|---|
| Amaç | İç hukuk düzeninde gemilerin kaydı | Uluslararası rekabeti artırmak |
| Vergi | Vergi muafiyeti yok | Vergi avantajları mevcut |
| Kapsam | Türkiye’de inşa edilen veya Türk maliklere ait gemiler | Yurt dışında inşa edilen veya yabancı gemiler de dahil |
| İdari İşlem | Daha bürokratik | Daha hızlı ve esnek |
| Bayrak | Türk bayrağı | Türk bayrağı |
7. Yargıtay Kararları Işığında TUGS
Yargıtay, Türk Uluslararası Gemi Sicili’ne ilişkin uyuşmazlıklarda şu hususları vurgulamaktadır:
- Yargıtay 11. HD, 2015/4123 E., 2017/5867 K.: TUGS’a kayıtlı gemilerde ipotek işlemlerinin uluslararası sicil hükümlerine tabi olduğu belirtilmiştir.
- Yargıtay 11. HD, 2016/4891 E., 2017/4389 K.: TUGS kaydı, geminin Türk bayrağı çekme hakkı verdiğinden, yabancı sicillerdeki kayıtların Türkiye’de hüküm doğuramayacağına karar verilmiştir.
- Yargıtay 11. HD, 2018/3425 E., 2019/2220 K.: TUGS’taki vergi avantajlarının, yalnızca kayıtlı gemiler için geçerli olacağı ve bu muafiyetin diğer Türk sicillerine yayılamayacağı ifade edilmiştir.
8. Eleştiriler ve Uygulamadaki Sorunlar
- Yeterli bilinirlilik eksikliği: TUGS, uluslararası denizcilik camiasında henüz istenen düzeyde tanınmamaktadır.
- Çifte sicil sorunları: Hem TUGS hem de klasik sicile kayıt zorunluluğu bazı karmaşalara yol açabilmektedir.
- Vergi avantajlarının sınırlı yansıması: Teoride cazip olan vergi muafiyetlerinin pratikte yeterince kullanılmadığı eleştirilmektedir.
- Uluslararası rekabet: Bazı ülkelerdeki “açık sicil” uygulamaları karşısında TUGS yeterince cazip bulunmayabilir.
9. Çözüm Önerileri
- Uluslararası tanıtım artırılmalı: TUGS’un dünya denizcilik piyasasında bilinirliği sağlanmalıdır.
- Dijitalleşme: Sicil işlemleri tamamen elektronik ortama taşınmalıdır.
- Çifte sicil karmaşası giderilmeli: Uygulama birliği sağlanmalı ve çakışan kayıtlar önlenmelidir.
- Yatırımcı teşviki: Yabancı yatırımcıların ilgisini çekmek için ek teşvikler sağlanmalıdır.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda Türk Uluslararası Gemi Sicili (TUGS), klasik gemi siciline kıyasla daha esnek, daha avantajlı ve uluslararası rekabeti artırıcı bir sicil sistemidir.
- Vergi ve harç muafiyetleri,
- Mürettebat için sosyal güvenlik kolaylıkları,
- Hızlı ve esnek kayıt süreci,
- Türk bayrağı çekme hakkı
gibi özellikleri ile Türk deniz ticaret filosunun gelişmesine katkı sağlamaktadır.
Yargıtay kararları da, TUGS’un Türk bayraklı gemiler için ayrıcalıklı bir sicil sistemi olduğunu teyit etmektedir.
Sonuç olarak, TUGS’un etkin kullanımı ve uluslararası düzeyde tanıtımı, Türkiye’nin denizcilikte daha güçlü bir aktör olmasının yolunu açacaktır.
About Post Author
