Deniz Ticareti Hukukunda Taşıyanın Sorumluluğu | TTK ve Yargıtay Kararları

Deniz Ticareti Hukukunda Taşıyanın Sorumluluğu

Deniz ticareti, dünya ticaretinin en önemli taşıma yollarından biri olup, özellikle yük ve yolcu taşımacılığında büyük bir rol oynamaktadır. Bu nedenle deniz taşımacılığında taraflar arasındaki ilişkiler, haklar ve sorumluluklar ulusal ve uluslararası hukukta ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerin merkezinde ise taşıyanın sorumluluğu yer alır.

Taşıyan, yükün veya yolcunun güvenli bir şekilde taşınmasını üstlenen kişidir. Bu sorumluluk yalnızca sözleşmesel bir yükümlülük değil, aynı zamanda kamu düzenini ilgilendiren bir konudur. Türk Ticaret Kanunu (TTK), uluslararası sözleşmeler ve Yargıtay kararları, taşıyanın sorumluluğunu kapsamlı bir biçimde belirlemiştir.

1. Taşıyan Kavramı

Taşıyan (carrier), deniz taşımacılığında yük veya yolcunun taşınmasını taahhüt eden kişidir.

Yük taşımasında: Navlun sözleşmesini imzalayan kişi taşıyandır.
Yolcu taşımacılığında: Yolcunun gemi ile taşınmasını üstlenen kişi taşıyandır.
Fiilî taşıyan: Taşımanın bir kısmını veya tamamını gerçekleştiren üçüncü kişi ise fiilî taşıyıcıdır.

2. Türk Ticaret Kanunu’nda Taşıyanın Sorumluluğu

TTK m.1178 ve devamı ile TTK m.1248 ve devamı hükümleri, taşıyanın yük ve yolcu taşımalarındaki sorumluluğunu düzenler.

Yük Taşımalarında:
- Taşıyan, yükü teslim aldığı gibi teslim etmekle yükümlüdür.
- Yükün zıyaı (tam kaybı), hasarı veya geç tesliminden sorumludur.
- Taşıyan, yükün denize ve sefere elverişli gemi ile taşınmasını sağlamak zorundadır.
Yolcu Taşımalarında:
- Taşıyan, yolcunun can güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.
- Yolcunun ölümü, yaralanması veya bagajının kaybı ya da zarar görmesinden sorumludur.
- Sorumluluk, taşıma sözleşmesinin başlangıcından bitimine kadar devam eder.

3. Sorumluluğun Esası

Taşıyanın sorumluluğu, çoğunlukla kusur karinesine dayanmaktadır.

Zarar meydana geldiğinde taşıyan kusurlu kabul edilir.
Taşıyan, ancak kusursuzluğunu ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir.
Bu durum, yük ve yolcu ilgililerini koruyan adaletli bir dengedir.

4. Sorumluluk Sınırları

Taşıyanın sorumluluğu her zaman sınırsız değildir.

TTK ve uluslararası sözleşmeler, taşıyanın sorumluluğunu özel çekme hakkı (SDR) üzerinden belirlenen parasal limitlerle sınırlandırmıştır.
Ancak kasten veya ağır kusur hallerinde taşıyan bu sınırdan yararlanamaz.

4.1. Yük Taşımalarında

Konteyner veya koli başına belirlenmiş SDR limitleri vardır.

4.2.Yolcu Taşımalarında

Yolcunun ölümü veya yaralanması halinde SDR limitleri uygulanır.
Bagaj kaybı ve hasarında daha düşük limitler geçerlidir.

5. Uluslararası Düzenlemeler

Taşıyanın sorumluluğu yalnızca Türk hukukuyla değil, uluslararası sözleşmelerle de belirlenmiştir:

Lahey-Visby Kuralları (1924/1968): Yük taşımalarında taşıyanın sorumluluğunu sınırlamış, yükün zıyaı ve hasarında düzenlemeler getirmiştir.
Hamburg Kuralları (1978): Taşıyanın sorumluluğunu genişletmiş, kusur karinesi esasını güçlendirmiştir.
Rotterdam Kuralları (2008): Modern ihtiyaçlara cevap veren düzenlemelerle taşıyanın sorumluluğunu yeniden ele almıştır.
Athens Convention (1974 ve 2002 Protokolü): Yolcu taşımalarında taşıyanın sorumluluğunu düzenlemiştir.

6. Yargıtay Kararlarında Taşıyanın Sorumluluğu

Yargıtay, taşıyanın sorumluluğuna ilişkin kararlarında genellikle şu noktaları vurgulamaktadır:

Yükün kaybolması veya hasar görmesinden taşıyan sorumludur.
Kusur oranı belirlenirken bilirkişi incelemeleri yapılır.
Yolcunun gemide yaralanması veya ölümü halinde taşıyıcı kusursuzluğunu ispat etmedikçe sorumludur.
Kasıt veya ağır kusur hallerinde sınırlı sorumluluk hükümleri uygulanmaz.

Örneğin, Yargıtay bir kararında, denize elverişli olmayan gemiyi sefere çıkaran taşıyanı ağır kusurlu kabul etmiş ve sorumluluk sınırından yararlanamayacağına hükmetmiştir.

7. Sigorta Boyutu

Taşıyanın sorumluluğu çoğunlukla sigorta mekanizmaları ile desteklenmektedir:

P&I Kulüpleri (Protection & Indemnity): Yolcu ve yük zararları, çevre kirliliği ve üçüncü kişi zararlarını karşılar.
Kasko Sigortası: Geminin kendi hasarlarını kapsar.
Yük Sigortaları: Taşınan malların kaybı veya zarar görmesi için güvence sağlar.

8. Uygulamadaki Örnekler

Yük Kaybı: Konteyner gemisinde hasar gören mallardan taşıyan sorumlu tutulur.
Yolcu Yaralanması: Yolcunun gemi güvertesinde düşmesi sonucu yaralanmasında taşıyan sorumlu olur.
Geç Teslim: Yükün varış limanına zamanında ulaştırılmaması halinde taşıyan gecikme tazminatı öder.
Çevre Zararları: Tanker kazaları sonucu petrol sızıntısında taşıyan uluslararası düzenlemeler çerçevesinde sorumlu olur.

9. Sonuç

Taşıyanın sorumluluğu, deniz ticareti hukukunun en temel kurumlarından biridir.

Taşıyan, yük ve yolcuya ilişkin zararlardan kusursuzluğunu ispat edemedikçe sorumludur.
Sorumluluk SDR limitleri ile sınırlandırılmıştır; ancak kast ve ağır kusur halinde sınırsızdır.
Yargıtay kararları, taşıyanın güvenlik ve özen borcunu her durumda ön planda tutmaktadır.
Sigorta mekanizmaları, taşıyanın sorumluluklarını karşılamada önemli rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, taşıyanın sorumluluk rejimi, hem deniz taşımacılığının sürdürülebilirliğini hem de yük ve yolcu ilgililerinin korunmasını sağlamaktadır.

Single Blog Title