Deniz Ticareti Hukukunda Milli Gemi Sicili Nedir?

Deniz Ticareti Hukukunda Milli Gemi Sicili

Giriş

Deniz ticareti hukukunda gemilerin hukuki statülerinin belirlenmesi, güvenli ticaretin en önemli unsurlarından biridir. Gemi, yalnızca bir deniz aracı değil; yüksek ekonomik değeri olan, ipotek, rehin ve finansman konusu olabilen bir malvarlığıdır. Bu nedenle gemilerin mülkiyetinin, ayni haklarının ve kimlik bilgilerinin resmî sicillere kaydedilmesi zorunlu hale getirilmiştir. İşte bu noktada Milli Gemi Sicili, Türk bayrağını taşıyan gemilerin kayıt altına alındığı temel sicil sistemi olarak karşımıza çıkar.

Milli Gemi Sicilinin Tanımı ve Hukuki Dayanağı

1. Tanım

Milli Gemi Sicili, Türk bayrağı çekme hakkına sahip olan gemilerin kaydedildiği resmî sicildir. Tıpkı taşınmazlarda tapu sicilinin işlevi gibi, milli gemi sicili de gemilerin kimliğini, mülkiyet durumunu ve ayni haklarını kayıt altına alır.

2. Hukuki Dayanak

Milli gemi sicili, Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 952-971 arasında düzenlenmiştir. Buna göre:

Her gemi, milli gemi siciline kaydedilmek zorundadır.
Sicil, Liman Başkanlıkları nezdinde tutulur.
Kaydedilen bilgiler üçüncü kişilere karşı hüküm ifade eder.

Ayrıca Gemi Sicil Tüzüğü ve ilgili yönetmelikler, milli gemi sicilinin işleyişine dair ayrıntılı hükümler içerir.

Milli Gemi Sicilinin İşlevleri

Milli gemi sicili, deniz ticaretinde birçok işlevi yerine getirir:

1. Hukuki Güvenlik Sağlar

Geminin kime ait olduğu, üzerinde ipotek veya rehin olup olmadığı sicilden anlaşılır.
Sicile güven ilkesi gereğince, sicilde görünen durum üçüncü kişiler için geçerli kabul edilir.

2. Bayrak Hakkını Belirler

Bir geminin Türk bayrağı taşıma hakkı, milli gemi siciline kayıtla kazanılır. Böylece gemi, uluslararası sularda Türkiye Cumhuriyeti’nin bayrağı altında seyreder.

3. Ayni Hakların Tesisini Sağlar

Gemi ipoteği, intifa hakkı, haciz gibi ayni haklar sicile kaydedilir.
Bu hakların üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi sicile kayda bağlıdır.

4. Kimlik Unsuru Olarak İşlev Görür

Geminin adı, bağlama limanı, çağrı işareti, IMO numarası gibi kimlik unsurları da sicile işlenir.

5. Ekonomik İşlev

Bankalar ve finans kurumları, gemi ipoteği verirken milli gemi siciline güvenerek işlem yapar. Bu yönüyle sicil, gemi finansmanında vazgeçilmezdir.

Milli Gemi Siciline Kaydedilen Bilgiler

TTK m. 954 uyarınca milli gemi siciline şu hususlar kaydedilir:

Geminin adı, bağlama limanı, çağrı işareti, IMO numarası,
Geminin türü, tonajı, yapım yılı, teknik özellikleri,
Malikin adı, soyadı veya ticaret unvanı,
Mülkiyet devirleri, satış ve bağış işlemleri,
İpotek, rehin, intifa gibi ayni haklar,
Geminin müsadere edilmesi veya haciz şerhleri.

Bu kayıtlar sayesinde geminin tüm hukuki durumu şeffaf biçimde ortaya konur.

Milli Gemi Siciline Kayıt Usulü

1. Başvuru

Donatan veya malik, gemiyi milli gemi siciline kaydettirmek için liman başkanlığına başvurur.

2. Belgeler

Gemi tescil beyannamesi,
İnşa belgesi veya satış senedi,
Tonilato belgesi,
Gemiye ait teknik belgeler,
Malikin kimlik veya ticaret sicili bilgileri.

3. Tescil

Liman başkanlığı gerekli incelemeyi yapar ve gemiyi sicile kaydeder. Kayıt tamamlandığında, gemi Türk bayrağı çekme hakkı kazanır.

Milli Gemi Sicilinin Hukuki Etkileri

1. Sicile Güven İlkesi

Sicilde malik olarak görünen kişi, üçüncü kişiler açısından malik sayılır. Üçüncü kişiler, sicildeki kayıtlara güvenerek işlem yapabilir.

2. Aleniyet

Milli gemi sicili alenidir. İsteyen herkes, gemi hakkında bilgi almak için sicili inceleyebilir.

3. Kurucu Etki

Gemi mülkiyetinin devri, ancak sicile kayıtla tamamlanır. Sicile kaydedilmeyen devir, üçüncü kişilere karşı geçerli değildir.

Milli Gemi Sicilinin Türleriyle İlişkisi

Türk hukukunda farklı gemi sicilleri vardır:

Milli Gemi Sicili: Asli sicildir.
Küçük Tekne Sicili: 18 grostona kadar tekneler için tutulur.
İnşa Halindeki Gemi Sicili: Henüz yapım aşamasındaki gemiler için tutulur.

Ancak ticari ve büyük tonajlı gemiler açısından en temel ve önemli sicil, milli gemi sicilidir.

Yargıtay İçtihatlarında Milli Gemi Sicili

Yargıtay, milli gemi sicilinin önemini birçok kararında ortaya koymuştur:

Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, bir kararında, sicile kaydedilmeyen gemi ipoteğinin üçüncü kişilere karşı geçersiz olduğunu belirtmiştir.
Hukuk Genel Kurulu, gemi mülkiyetinin ancak sicile kayıtla kazanılacağını, sicile kaydedilmemiş satışın üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyeceğini vurgulamıştır.
Başka bir kararda, gemi üzerinde haciz şerhi bulunmasına rağmen bu şerhin sicile işlenmemesi halinde üçüncü kişilerin korunacağı ifade edilmiştir.

Bu içtihatlar, milli gemi sicilinin aleniyet ve güven fonksiyonunu pekiştirmektedir.

Uluslararası Hukukta Milli Gemi Sicili

Uluslararası hukuk da gemi sicilinin önemini kabul etmiştir.

1982 BM Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) m. 91, her devletin kendi gemileri için sicil tutmasını zorunlu kılar.
Milli gemi siciline kayıt, gemiye bayrak devleti uyruğu kazandırır.
Uluslararası denetimlerde, geminin hangi sicile kayıtlı olduğu ve bayrağı esas alınır.

Dolayısıyla milli gemi sicili, yalnızca ulusal hukuk açısından değil; aynı zamanda uluslararası ticaret ve deniz güvenliği bakımından da kritik bir role sahiptir.

Doktrindeki Görüşler

Öğretide milli gemi sicili konusunda farklı görüşler ileri sürülmektedir:

Bir görüş, sicilin yalnızca bildirici (açıklayıcı) nitelikte olduğunu savunur.
Diğer görüş ise, sicilin kurucu nitelikte olduğunu, yani gemi mülkiyetinin ancak sicile kayıtla kazanılabileceğini ileri sürer.

Türk hukukunda baskın görüş ve Yargıtay uygulaması, sicilin kurucu nitelikte olduğu yönündedir.

Ekonomik ve Ticari Önemi

Finansman: Bankalar gemi ipoteği verirken milli gemi siciline güvenir.
Sigorta: Sigorta poliçelerinde geminin sicil bilgileri esas alınır.
Ticari Güven: Alıcılar ve kiracılar, geminin siciline bakarak hukuki durumunu kontrol eder.
Yatırım: Milli gemi sicili, gemi yatırımlarının hukuki güvenceye kavuşmasını sağlar.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda Milli Gemi Sicili, gemilerin hukuki statülerini belirleyen ve ticari güvenliği sağlayan temel kurumdur. Türk Ticaret Kanunu, her geminin sicile kaydedilmesini zorunlu kılarak mülkiyet, ipotek ve diğer hakların üçüncü kişilere karşı şeffaf olmasını sağlamıştır.

Yargıtay kararları ve doktrindeki görüşler de milli gemi sicilinin, taşınmazlar için tapu sicili kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Uluslararası hukukta da sicil, geminin bayrak devleti uyruğunu belirleyen en önemli araçtır.

Sonuç olarak, milli gemi sicili; deniz ticaretinde hukuki güvenliğin, şeffaflığın ve ekonomik istikrarın vazgeçilmez bir unsurudur.

Single Blog Title