Deniz Ticareti Hukukunda İtirazın Sicile Tescili
Deniz Ticareti Hukukunda İtirazın Sicile Tescili
Giriş
Deniz ticareti, uluslararası ticaretin en dinamik ve önemli alanlarından biridir. Gemi, ekonomik değerinin büyüklüğü ve ticaretteki stratejik rolü nedeniyle özel hukuki düzenlemelere tabi tutulur. Bu bağlamda gemi sicili, gemilerin kimliğini, malikini, üzerinde bulunan aynî hakları ve milliyetini belirleyen en temel araçtır. Sicil, üçüncü kişilere güven sağlayan aleni bir kayıt sistemidir.
Ancak sicile yapılan kayıtların doğru ve kesin olması, her zaman mümkün değildir. Taraflar arasında kayıtların doğruluğu veya geçerliliği hususunda ihtilaf çıkabilir. İşte bu durumda, itirazın sicile tescili kurumu devreye girer. İtirazın sicile tescili, sicilde yer alan bir kayda karşı yapılan itirazın sicile işlenmesiyle, üçüncü kişilerin bu ihtilaftan haberdar olmasını sağlar. Böylece hem hak sahibinin menfaatleri korunur hem de sicile güven ilkesi zedelenmez.
1. İtirazın Sicile Tescilinin Hukuki Dayanağı
Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 941 ve devamı, gemi siciline ilişkin hükümleri düzenlemektedir. Sicildeki kayıtların güvenilirliği esas olmakla birlikte, hatalı veya çekişmeli kayıtların bulunması halinde ilgililerin itiraz hakkı vardır.
TTK’da açık şekilde düzenlenmese de, genel sicil hukukunun ilkeleri gereği, bir kayda karşı yapılan itirazın sicile şerh edilmesi mümkündür. Bu kurum, hem aleniyet hem de güven ilkesinin tamamlayıcısıdır.
2. İtirazın Sicile Tescilinin Amacı
İtirazın sicile tescilinin temel amaçları şunlardır:
- Üçüncü kişileri bilgilendirmek: Sicile güvenerek işlem yapmak isteyen kişi, kayıtla ilgili bir itirazın varlığını görebilir.
- Hak sahibini korumak: Yanlış kayda itiraz eden kişinin hakkı güvence altına alınır.
- Aleniyet ilkesini güçlendirmek: Sicil, yalnızca kesin hakları değil, çekişmeleri de yansıtacak şekilde güncel tutulur.
- İleride açılacak davalara hazırlık: Sicile işlenen itiraz, dava sürecinde ispat kolaylığı sağlar.
3. İtirazın Sicile Tescili Hangi Hallerde Söz Konusu Olur?
İtirazın sicile tescili, özellikle şu durumlarda gündeme gelir:
- Mülkiyet ihtilafı
- Geminin malikinin yanlış kaydedilmesi.
- Birden fazla kişinin malik olduğunu iddia etmesi.
- İpotek ve rehin ihtilafları
- İpotek kaydının hukuka aykırı olduğu iddiası.
- Rehnin sona erdiği halde sicilden terkin edilmemesi.
- Şerh edilen haklara ilişkin ihtilaflar
- Uzun vadeli kira veya bareboat charter sözleşmesinin geçersiz olduğu iddiası.
- Mahkeme sürecinde uyuşmazlık
- Açılan davanın sonucu beklenirken ilgili kayda karşı yapılan itirazın sicile işlenmesi.
4. İtirazın Sicile Tescil Usulü
İtirazın sicile tescili şu şekilde gerçekleşir:
- Başvuru: İlgili kişi, sicil müdürlüğüne yazılı olarak başvurur.
- Belgelerin sunulması: İtiraz gerekçesini gösteren belgeler ibraz edilir (örneğin dava dilekçesi, noter ihtarı).
- Sicil müdürlüğü incelemesi: Başvuruyu değerlendirir, gerekli görürse itirazı sicile şerh eder.
- Şerh kaydı: Sicil defterine “itiraz” şerhi düşülür ve üçüncü kişilerin incelemesine açık hale gelir.
Bazı hallerde sicil müdürlüğü, itirazın sicile işlenmesi için mahkeme kararı isteyebilir. Bu durumda Asliye Ticaret Mahkemesi’ne başvurulması gerekir.
5. İtirazın Sicile Tescilinin Hukuki Sonuçları
İtirazın sicile tescil edilmesi, tek başına hak doğurmaz. Ancak şu sonuçları doğurur:
- Üçüncü kişiler bakımından uyarı: Sicilde itiraza rağmen işlem yapan üçüncü kişi, artık kötü niyetli sayılır.
- Hak sahibine ispat kolaylığı: İtirazın sicile işlenmiş olması, ileride açılacak davada hak sahibinin lehine delil teşkil eder.
- Sicile güven ilkesinin dengelenmesi: Sicildeki kayda güvenen üçüncü kişiler korunurken, aynı zamanda itiraz edenin menfaatleri de dikkate alınmış olur.
6. Yargıtay Kararları Işığında İtirazın Sicile Tescili
Yargıtay, sicil kayıtlarına karşı yapılan itirazların hukuki sonuçlarını farklı kararlarında ele almıştır:
- Yargıtay 11. HD, 2014/6212 E., 2015/7463 K.: Bir kayda karşı yapılan itirazın sicile işlenmesiyle üçüncü kişilerin artık iyi niyet iddiasında bulunamayacağına karar verilmiştir.
- Yargıtay 11. HD, 2016/713 E., 2017/3490 K.: İtirazın sicile işlenmiş olması, davacının hakkını kaybetmemesi için yeterli görülmüş ve alacaklıların korunması gerektiği belirtilmiştir.
- Yargıtay 11. HD, 2018/3421 E., 2019/2215 K.: Sicil müdürlüğünün itirazı işlemekten kaçınamayacağı, aksi halde hak ihlali doğacağı vurgulanmıştır.
Bu kararlar, itirazın sicile tescilinin önemini ve uygulamadaki işlevini pekiştirmektedir.
7. Uygulamadaki Sorunlar
İtirazın sicile tescili uygulamasında bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır:
- Sicil müdürlükleri arasında uygulama farklılıkları.
- İtirazın hangi belgelerle ispatlanacağı konusunda belirsizlik.
- Bazı durumlarda sicil müdürlüklerinin gereksiz yere mahkeme kararı istemesi.
- Elektronik sicil sistemlerinde itirazların yeterince görünür olmaması.
Bu sorunlar, deniz ticaretinde işlem güvenliğini zedeleyebilmektedir.
8. Çözüm Önerileri
- Uygulama birliği sağlanmalı: Sicil müdürlükleri için standart kılavuzlar hazırlanmalı.
- Elektronik sicil sistemi geliştirilmelidir: İtiraz şerhleri dijital ortamda herkesin erişimine açık olmalıdır.
- Mahkeme yükü azaltılmalı: Basit itirazların sicil müdürlüğünce doğrudan işlenmesine imkân verilmelidir.
- Uluslararası uyum sağlanmalı: Diğer bayrak devletleri sicil uygulamalarıyla entegrasyon oluşturulmalıdır.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda itirazın sicile tescili, hukuki güvenliğin ve şeffaflığın korunması açısından önemli bir kurumdur.
- Sicildeki kayda karşı yapılan itiraz, sicile işlenerek üçüncü kişilere duyurulur.
- Bu işlem hak doğurmaz, ancak üçüncü kişilerin iyi niyet iddiasını bertaraf eder.
- Yargıtay kararları da göstermektedir ki, itirazın sicile tescili hem hak sahibini korur hem de ticari güvenliği artırır.
Sonuç olarak, itirazın sicile tescili, gemi sicilinin doğruluğunu, şeffaflığını ve güvenilirliğini güçlendiren tamamlayıcı bir mekanizmadır.
About Post Author
