Deniz Ticareti Hukukunda İntifa Hakları
Deniz Ticareti Hukukunda İntifa Hakları
Deniz ticareti, gemi sahipliği ve kullanım hakları açısından oldukça karmaşık bir hukuki düzen içerir. Gemi üzerinde tam mülkiyet hakkına sahip olmadan da bazı menfaatlerin elde edilmesi mümkündür. Bu haklardan en önemlilerinden biri de intifa hakkıdır. Türk Medeni Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenen intifa hakkı, gemi gibi değerli bir malvarlığı üzerinde kullanma ve yararlanma yetkisi tanır, ancak mülkiyet hakkını devretmez.
İntifa Hakkı Nedir?
İntifa hakkı, bir mal üzerinde sahibinin rızası veya kanun hükmüyle kurulan, o maldan tam yararlanma ve kullanma yetkisini sağlayan sınırlı ayni haktır. Mülkiyet hakkından farklı olarak, intifa hakkı kişiye yalnızca kullanma (usus) ve gelirinden yararlanma (fructus) yetkisi verir; ancak intifa sahibi malı satamaz veya üzerinde tasarrufta bulunamaz.
Deniz ticaretinde intifa hakkı, özellikle yüksek maliyetli ticari gemiler üzerinde mülkiyetten bağımsız kullanım imkanı sunduğu için yaygın bir uygulamadır.
Deniz Ticareti Hukukunda İntifa Hakkının Hukuki Dayanağı Nedir ?
Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 940 ve devamı hükümleri, gemi mülkiyeti ve sınırlı ayni haklar (ipotek, intifa vb.) hakkında özel düzenlemeler içerir. TTK, intifa hakkının gemi siciline tescil edilmesi gerektiğini belirtir. Tescil, intifa hakkının üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesini sağlar.
Türk Medeni Kanunu (TMK) hükümleri de intifa hakkının genel esaslarını düzenler. Deniz ticareti bakımından bu hükümler, TTK ile birlikte uygulanır.
Gemi Üzerinde İntifa Hakkının Kurulması
Bir gemi üzerinde intifa hakkı çeşitli yollarla kurulabilir:
-
Sözleşme Yoluyla: Gemi maliki ile intifa hakkı talep eden kişi arasında yapılan resmi sözleşme ile kurulur.
-
Vasiyet veya Kanuni Düzenleme: Miras bırakan kişinin vasiyetiyle veya yasal hükümle intifa hakkı doğabilir.
-
Mahkeme Kararı: Belli durumlarda mahkeme kararı ile intifa hakkı tesis edilebilir.
Kurulan intifa hakkı, gemi siciline tescil edildiği anda hukuken geçerlilik kazanır ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.
İntifa Hakkı Sahibinin Hak ve Yükümlülükleri
a. Haklar
-
Gemi intifa hakkı sahibi, gemiyi kendi ticari faaliyetleri için kullanabilir.
-
Gemiden elde edilen navlun gelirlerinden yararlanabilir.
-
Gemi üzerinde işletme ve yönetim hakkına sahiptir; ancak bu hak mülkiyet hakkını içermez.
b. Yükümlülükler
-
Gemiye iyi bir şekilde bakmak, bakım ve onarımlarını yapmak.
-
Geminin denize elverişliliğini sağlamak ve güvenli kullanımını sürdürmek.
-
Gemi malikinin izni olmadan gemi üzerinde hukuki tasarruflarda bulunmamak.
İntifa Hakkı İle Çarter (Kira) Arasındaki Fark
İntifa hakkı ile gemi kirası arasında bazı benzerlikler olsa da hukuki açıdan ciddi farklar vardır:
-
İntifa hakkı bir ayni hak iken, gemi kirası yalnızca kişisel bir borç ilişkisidir.
-
İntifa sahibi, gemiyi sanki malikmiş gibi işletme ve yararlanma hakkına sahiptir.
-
Gemi kirasında kiracı, yalnızca kira süresi boyunca kullanım hakkına sahiptir ve mülkiyetle ilgili haklara sahip değildir.
İntifa Hakkının Sona Ermesi
Gemi üzerindeki intifa hakkı şu durumlarda sona erer:
-
Sürenin dolması (belirli süreli intifa haklarında),
-
Tarafların anlaşması,
-
Gemi malikinin ve intifa sahibinin aynı kişi olması (hak düşer),
-
Gemi sicilinden terkin edilmesi,
-
Geminin tamamen zayi olması (batma veya ağır hasar).
Uygulamada İntifa Hakkının Önemi
İntifa hakkı, deniz ticaretinde özellikle sermaye gücü yeterli olmayan işletmeler için avantajlıdır. Gemi satın almak yerine, intifa hakkı aracılığıyla gemiden uzun süreli yararlanmak mümkündür. Bu hak, bankalar ve finans kuruluşları açısından da güvence niteliği taşıyabilir.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda intifa hakkı, geminin mülkiyetini devretmeden kullanma ve gelir elde etme imkânı tanıyan güçlü bir hukuki mekanizmadır. Ticari esneklik sağlaması, sermaye tasarrufu yaratması ve taraflar arasındaki hukuki ilişkileri netleştirmesi açısından büyük avantaj sunar. Ancak intifa hakkının sicile tescili, tarafların haklarının güvence altına alınması ve olası uyuşmazlıkların önlenmesi bakımından hayati önem taşır.
Denizcilik sektöründe intifa hakkının doğru uygulanması, hem gemi sahipleri hem de işletmeciler açısından uzun vadeli ticari faydalar sağlar.
About Post Author
