Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinin Devri ve Alacağın Değiştirilmesi
Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Gemi İpoteğinin Devri ve Teminat Altına Alınan Alacağın Değiştirilmesi
Giriş
Deniz ticareti, uluslararası taşımacılık ve küresel ekonomi açısından stratejik öneme sahiptir. Bu ticaretin temel aracı olan gemiler, yalnızca taşıma fonksiyonu görmez; aynı zamanda kredi ve finansman işlemlerinde yüksek değeri nedeniyle teminat olarak kullanılır. Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) kapsamında düzenlenen gemi ipoteği, alacaklıya borcun ödenmemesi halinde gemiyi cebri icra yoluyla sattırma ve bedelden öncelikli olarak alacağını tahsil etme imkânı verir.
Gemi ipoteği, teminat fonksiyonunu yerine getirirken iki önemli kavram karşımıza çıkar:
- Gemi ipoteğinin devri – ipotek hakkının bir başkasına geçirilmesi.
- Teminat altına alınan alacağın değiştirilmesi – ipoteğin güvence sağladığı alacağın türü veya içeriğinin değiştirilmesi.
Gemi İpoteğinin Hukuki Niteliği
- Sınırlı ayni hak niteliğindedir.
- Mutlak hak olup üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.
- İpoteğin kurulması için yazılı sözleşme ve gemi siciline tescil zorunludur.
- İpotek, alacağın fer’î niteliğinde olup asıl borç sona erdiğinde ipotek de sona erer.
Gemi İpoteğinin Devri
1. Tanım
Gemi ipoteğinin devri, mevcut ipotek hakkının başka bir alacaklıya geçirilmesidir. Bu devir, genellikle alacağın devri ile birlikte gerçekleşir.
2. Hukuki Dayanak
- Türk Medeni Kanunu m. 891: Taşınmaz rehni, alacağın devriyle birlikte yeni alacaklıya geçer.
- TTK m. 1016: Gemi ipoteğine kıyasen TMK hükümleri uygulanır.
3. Şartlar
- Asıl alacağın devredilmesi gerekir.
- Devir, yazılı şekilde yapılmalı ve gemi siciline işlenmelidir.
- İpoteğin devri, borçlunun rızasına bağlı değildir; ancak borçluya bildirilmesi gerekir.
4. Uygulama Örneği
Bir banka, gemi ipoteği karşılığında verdiği krediyi başka bir finans kuruluşuna devredebilir. Bu durumda ipotek de yeni alacaklıya geçer.
Teminat Altına Alınan Alacağın Değiştirilmesi
1. Tanım
İpoteğin güvence altına aldığı alacağın türü, kapsamı veya şartlarının değiştirilmesidir.
2. Hukuki Dayanak
- TMK m. 875 ve devamı: İpoteğin asıl alacakla bağlantısı fer’î nitelikte olup, asıl alacak değiştirildiğinde ipotek de buna bağlı olarak şekillenir.
- Gemi ipoteğinde de bu hükümler kıyasen uygulanır.
3. Şartlar
- Teminat altına alınan alacağın değiştirilmesi için ipotek alacaklısı ile borçlunun anlaşması gerekir.
- Değişiklik gemi siciline tescil edilmelidir.
- Sicile tescil yapılmadıkça değişiklik üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
4. Örnek
Borçlu, 1 milyon USD tutarında kredi için gemi ipoteği tesis etmişse, sonradan tarafların anlaşmasıyla bu kredi yapılandırılarak farklı şartlara bağlanabilir. Bu durumda ipoteğin teminat altına aldığı alacak da değişmiş olur.
Yargıtay Kararları Işığında İnceleme
- Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: İpoteğin alacağın fer’î niteliğinde olduğunu, alacak devredildiğinde ipoteğin de yeni alacaklıya intikal edeceğini belirtmiştir.
- Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: Teminat altına alınan alacağın değiştirilmesi halinde sicile tescilin zorunlu olduğunu, aksi halde üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyeceğini ifade etmiştir.
- Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Alacağın devriyle birlikte gemi ipoteğinin de devredileceği ve borçlunun rızasının aranmadığı vurgulanmıştır.
Taraflar Açısından Sonuçlar
Alacaklı Açısından
- İpotek devri, alacaklının teminatını kaybetmeden alacağını devretmesini sağlar.
- Alacak değişikliği, kredi yapılandırmalarında esneklik kazandırır.
Borçlu (Gemi Maliki) Açısından
- İpotek alacaklısının değişmesi, borçlunun borcunu yeni alacaklıya ödemesi anlamına gelir.
- Teminat altına alınan alacağın değişmesi, borcun daha avantajlı şartlara kavuşturulmasını sağlayabilir.
Sigortacı ve Üçüncü Kişiler Açısından
- Devir ve değişiklik sicile tescil edilmediği sürece üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
- Sicil, aleniyet ilkesi sayesinde üçüncü kişilerin güvenliğini sağlar.
Karşılaşılan Sorunlar
- Sicile tescil yapılmaması nedeniyle devir veya değişiklik üçüncü kişilere karşı geçerli olmaz.
- Borçlunun alacaklı değişiminden haberdar edilmemesi ihtilaflara yol açabilir.
- Teminat altına alınan alacak değiştirildiğinde ipoteğin sınırlarının aşılması durumunda borçlu zarar görebilir.
Çözüm Önerileri
- Gemi ipoteğinin devri ve alacak değişiklikleri mutlaka sicile tescil edilmelidir.
- Tarafların haklarını güvenceye almak için yazılı sözleşme yapılmalı ve noter onayı sağlanmalıdır.
- Bankacılık ve finans sektöründe standart sözleşmelere ipotek devri ve alacak değişikliğine ilişkin özel hükümler eklenmelidir.
- Yargı içtihatları dikkate alınarak uygulamada yeknesaklık sağlanmalıdır.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, güçlü bir teminat mekanizmasıdır. Bu teminatın işlevselliği, hem ipoteğin devri hem de teminat altına alınan alacağın değiştirilmesi ile korunur.
- İpoteğin devri, alacağın devri ile birlikte gerçekleşir ve yeni alacaklı ipotek hakkına sahip olur.
- Teminat altına alınan alacağın değiştirilmesi, tarafların anlaşmasıyla mümkündür ve sicile tescil edilmedikçe üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
- Yargıtay kararları, hem ipoteğin fer’î niteliğini hem de tescil zorunluluğunu teyit etmektedir.
Sonuç olarak, gemi ipoteğinin devri ve teminat altına alınan alacağın değiştirilmesi, deniz ticaretinde finansman güvenliğini sağlayan ve taraflara esneklik tanıyan önemli hukuki kurumlar arasında yer almaktadır.
SEO Anahtar Kelimeler
- gemi ipoteğinin devri
- teminat altına alınan alacağın değiştirilmesi
- deniz ticareti hukuku gemi ipoteği
- Türk Ticaret Kanunu gemi ipoteği
- ipotek devri ve alacak değişikliği
- Yargıtay gemi ipoteği kararları
About Post Author
