Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Teminatın Alacak Kapsamı

Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Teminatın Alacak Bakımından Kapsamı

Giriş

Deniz ticareti, uluslararası ekonominin en önemli dinamiklerinden biridir. Gemi, hem bir ticaret aracı hem de ekonomik değeri yüksek bir yatırım varlığı olarak ön plana çıkar. Bu nedenle gemiler üzerinde tesis edilen hukuki güvenceler, hem alacaklıların korunması hem de deniz ticaretinin güvenle işlemesi bakımından büyük önem taşır.

Bu güvencelerden en önemlisi, gemi ipoteğidir. Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 1013 ve devamında düzenlenen gemi ipoteği, gemi üzerinde alacak lehine tesis edilen sınırlı ayni haktır. Ancak ipoteğin sağladığı güvence, yalnızca gemiyi cebri icra yoluyla sattırma yetkisi ile sınırlı değildir. Teminatın kapsamı, yani hangi alacakların ipotekle güvence altına alındığı, deniz ticareti hukukunda büyük önem taşır.

Gemi İpoteğinin Tanımı ve Amacı

Gemi ipoteği, bir alacak için gemi üzerinde rehin hakkı tesis edilmesidir. Bu rehin hakkı sayesinde alacaklı, borç ödenmezse gemiyi icra yoluyla sattırabilir ve satış bedelinden öncelikle alacağını tahsil edebilir.

İpoteğin amacı, alacaklının tahsil riskini azaltmak ve finansman piyasasında güven oluşturmaktır. Bu nedenle ipoteğin teminat altına aldığı alacakların sınırları, hem alacaklı hem de borçlu açısından belirleyici rol oynar.

Hukuki Dayanak

Gemi ipoteğinin kapsamı, TTK m. 1020 ve Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 875 hükümlerinde düzenlenmiştir. TMK’daki ipotek hükümleri, gemi ipoteğine kıyasen uygulanır.

Kanun, ipoteğin kapsamını sadece ana alacakla sınırlı tutmamış; faiz, gecikme tazminatı ve alacağın fer’ilerini de kapsayacak şekilde genişletmiştir.

Teminatın Alacak Bakımından Kapsamı

Bir gemi ipoteği tesis edildiğinde, ipoteğin kapsamı yalnızca ana borçla sınırlı değildir. Aşağıda, kapsam dahilindeki alacak unsurları açıklanmaktadır:

1. Ana Alacak

İpotek öncelikle ana borcu güvence altına alır. Örneğin, banka tarafından verilen kredi borcu, ipoteğin doğrudan teminatı altındadır.

2. Faiz Alacakları

İpotek, kural olarak ana alacağın yanında işleyen faizleri de kapsar. Ancak burada iki önemli nokta vardır:

İpotek akdinde faiz açıkça belirtilmelidir.
Faiz oranı ve süresi, sicilde yer almalıdır.

Bu sayede alacaklı, yalnızca ana parayı değil, aynı zamanda temerrüt veya sözleşmeden doğan faizleri de güvence altına almış olur.

3. Gecikme Tazminatı ve Fer’i Alacaklar

İpotek, ana borca bağlı olarak doğan gecikme tazminatını, cezai şartı ve diğer fer’i alacakları da kapsar. Bu düzenleme, alacaklının zararını daha kapsamlı şekilde karşılamasına imkân tanır.

4. İflas Masrafları ve Takip Giderleri

TMK m. 875 hükmü gereği, ipotek alacaklısının yaptığı takip giderleri ve iflas masrafları da ipotek kapsamında güvence altına alınır.

5. Gemiye Özgü Kanuni Alacaklar

Bazı hallerde, gemi ipoteği ile birlikte kanuni gemi alacakları da gündeme gelir. Bu alacaklar (mürettebat ücretleri, liman masrafları, kurtarma giderleri gibi) ipotekten bağımsızdır ancak ipotek alacaklısının önceliğini etkiler.

Teminatın Kapsamının Sınırları

Her ne kadar gemi ipoteği geniş bir güvence sağlasa da, kapsamın da belirli sınırları vardır:

İpotek sözleşmesinde belirtilmeyen alacaklar kapsam dışında kalır.
Para dışındaki alacaklar, ipotekle teminat altına alınamaz.
İpotek, ancak taraflar arasında kararlaştırılan miktarla sınırlıdır; alacak bu sınırın üzerine çıkarsa, ipotek fazlasını kapsamaz.

Uygulamada Teminatın Kapsamı

Gemi ipoteğinin alacak bakımından kapsamı, özellikle banka kredilerinde önem arz eder. Bankalar, yalnızca ana krediyi değil; faizleri, cezai şartları ve giderleri de ipotek kapsamına dahil ederek güvence altına almak ister.

Uygulamada ipotek belgelerinde şu ifadeler sıkça yer alır:

“Ana borcun yanında faiz, komisyon ve diğer masraflar da ipotek kapsamındadır.”
“İpoteğin teminat limiti, alacağın fer’ilerini de kapsar.”

Bu tür düzenlemeler, alacaklıyı daha geniş güvence altına alır.

Yargıtay Kararları Işığında Teminatın Kapsamı

Yargıtay, ipoteğin kapsamına ilişkin birçok önemli karar vermiştir.

Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Gemi ipoteğinin, yalnızca ana alacağı değil, fer’i alacakları da kapsadığı vurgulanmıştır.
Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: İpotek sözleşmesinde belirtilen sınırların önemine dikkat çekilmiş, alacak miktarının ipotek limitini aşamayacağı belirtilmiştir.
Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: İpotekli alacaklının yaptığı takip giderlerinin de ipotek kapsamında olduğu hüküm altına alınmıştır.

Bu kararlar, teminatın kapsamının geniş olduğunu, ancak sözleşme ve tescil şartlarının belirleyici olduğunu göstermektedir.

Teminatın Kapsamının Önemi

Alacaklı Açısından

Alacaklı, yalnızca ana parayı değil; faiz, masraf ve cezai şartları da güvence altına alır.
Tahsil sürecinde zararını en aza indirir.

Borçlu Açısından

Borçlu, ipoteğin kapsamını bilerek hareket etmeli; aksi halde beklemediği ek borçlarla karşılaşabilir.
İpotek limitini aşan borçlar için ayrıca teminat göstermesi gerekebilir.

Deniz Ticareti Açısından

Teminat kapsamının genişliği, bankaların kredi verme isteğini artırır.
Bu durum, deniz ticaretinde yatırım ve finansman kolaylığı sağlar.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Faiz oranlarının açıkça belirtilmemesi, ipoteğin kapsamı konusunda uyuşmazlıklara yol açar.
İpotek limitinin yanlış belirlenmesi, alacaklının teminatının yetersiz kalmasına sebep olabilir.
Kanuni gemi alacaklılarının önceliği, ipotek alacaklısının alacağını tam tahsil etmesini engelleyebilir.

Çözüm Önerileri

İpotek sözleşmelerinde faiz oranı, cezai şart ve masraflar açıkça yazılmalıdır.
Sicil tescilinde alacak miktarı doğru ve eksiksiz belirtilmelidir.
Alacaklılar, ipotek tesis ederken kanuni gemi alacaklılarının önceliğini dikkate almalıdır.

Sonuç

Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, yalnızca gemiyi satma hakkı değil; aynı zamanda alacağın tüm fer’ilerini kapsayan güçlü bir teminat mekanizmasıdır.

Teminatın kapsamı, yalnızca ana alacakla sınırlı değildir. Faizler, cezai şartlar, takip masrafları ve diğer fer’i alacaklar da ipotek kapsamında güvence altına alınır. Ancak bu kapsam, tarafların sözleşmede açıkça belirttikleri sınırlarla şekillenir.

Yargıtay kararları da göstermektedir ki, gemi ipoteğinde teminatın kapsamı geniş olmakla birlikte, şekil şartları ve tescil kayıtları son derece önemlidir.

Sonuç olarak, gemi ipoteğinde teminatın alacak bakımından kapsamı, deniz ticaretinin güvenliği, kredi piyasalarının işleyişi ve tarafların haklarının korunması açısından büyük önem taşır.

Single Blog Title