Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Sabit Değerli İpotek
Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde Sabit Değerli İpotek
Giriş
Deniz ticareti, uluslararası ticaretin ve taşımacılığın en stratejik alanlarından biridir. Yüksek maliyetli gemiler, yalnızca ticari faaliyetlerde değil, aynı zamanda kredi ve finansman işlemlerinde teminat aracı olarak da kullanılmaktadır. Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), gemi ipoteğini ayrıntılı biçimde düzenlemiş, alacaklılara güçlü güvenceler tanırken borçluların da haklarını dengelemiştir.
Gemi ipoteği farklı türlerde tesis edilebilmektedir. Bu türlerden biri de sabit değerli ipotektir. Uygulamada daha çok taşınmazlarda bilinen bu ipotek türü, deniz ticaretinde de kredi güvenliği ve tarafların öngörülebilirliği için önem taşır.
Sabit Değerli İpoteğin Tanımı
Sabit değerli ipotek, ipotek tesis edilirken geminin belirli bir parasal değerinin esas alındığı ipotek türüdür. Burada teminat, belirli bir sabit değer üzerinden sağlanır.
Özellikleri
- İpoteğin güvence altına aldığı miktar, geminin belirlenen sabit değeri ile sınırlıdır.
- Alacaklı, cebri icra yoluna gittiğinde geminin satış bedeli değil, ipotek tesis edilirken belirlenen sabit değer dikkate alınır.
- Alacağın faizi, masrafı ve fer’î talepleri de bu sabit değer kapsamında değerlendirilir.
- Bu ipotek türü, alacaklıya öngörülebilirlik, borçluya ise sınırlı sorumluluk sağlar.
Hukuki Dayanak
- TTK m. 1013 ve devamı: Gemi ipoteğine ilişkin hükümler.
- TMK m. 881 – 883: Sabit değerli ipoteğe ilişkin hükümler.
- Yargıtay kararları, sabit değerli ipoteğin hukuka uygun olduğunu teyit etmektedir.
Sabit Değerli İpoteğin Kurulması
1. Yazılı Sözleşme
- Tarafların yazılı sözleşme yapması şarttır.
- Sözleşmede geminin sabit değeri açıkça belirtilmelidir.
2. Gemi Siciline Tescil
- İpoteğin geçerliliği için sicile tescil edilmesi gerekir.
- Tescil kaydında sabit değer gösterilmelidir.
3. Derece Sistemi
- Sabit değerli ipotek de diğer ipoteklerde olduğu gibi derece sistemi içinde yer alır.
- Alacaklı, belirlenen sabit değer üzerinden kendi derecesine göre tatmin edilir.
Sabit Değerli İpoteğin Sağladığı Haklar
- Alacaklı, sabit değer üzerinden güvenceye sahiptir.
- Borç ödenmezse gemi satışa çıkarılır, ancak alacaklı yalnızca belirlenen sabit değer üzerinden tatmin edilir.
- Geminin satış bedeli sabit değerden yüksek olsa bile alacaklının hakkı sabit değerle sınırlıdır.
- Sigorta tazminatı ve kamulaştırma bedeli gibi gemi yerine geçen değerlerde de sabit değer dikkate alınır.
Yargıtay Kararları Işığında Sabit Değerli İpotek
- Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: Sabit değerli ipotekle alacaklının güvence altına alınabileceğini belirtmiştir.
- Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: Sabit değerli ipoteklerde, alacaklının sabit değer dışında bir talepte bulunamayacağını vurgulamıştır.
- Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: Sabit değerli ipoteğin, tarafların menfaat dengesini koruduğunu ve geçerli bir teminat türü olduğunu teyit etmiştir.
Alacaklı Açısından Önemi
- Alacaklı için sabit değerli ipotek, öngörülebilirlik sağlar.
- Alacak miktarı belli değilse veya risk yönetimi açısından sınır koyulmak isteniyorsa tercih edilir.
- Ancak satış bedeli sabit değerden yüksekse, alacaklı kalan tutardan yararlanamaz.
Borçlu (Gemi Maliki) Açısından Önemi
- Borçlu, gemisinin hangi değer üzerinden ipotek edildiğini bilir.
- Sorumluluğu sabit değerle sınırlıdır, bu da finansman planlaması açısından güvence sağlar.
- Fazla değer, borçluya ait olmaya devam eder.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Değerin Belirlenmesi: Sabit değerin gerçek piyasa değerinden düşük veya yüksek belirlenmesi sorun yaratabilir.
- Enflasyon Riski: Uzun süreli kredilerde sabit değer, ekonomik dalgalanmalara karşı yetersiz kalabilir.
- Alacaklı Açısından Yetersiz Güvence: Gemi değer kazandığında alacaklı sabit değeri aşan kısımdan yararlanamaz.
- Sicil Kayıtları: Tescilde sabit değerin açıkça gösterilmemesi ipoteği geçersiz hale getirebilir.
Çözüm Önerileri
- Sabit değer belirlenirken bağımsız ekspertiz raporları dikkate alınmalıdır.
- Sözleşmede, sabit değerin nasıl belirlendiği ve hangi alacakları kapsadığı açıkça yazılmalıdır.
- Uzun vadeli kredilerde sabit değerin güncellenmesine imkân tanıyan hükümlere yer verilmelidir.
- Gemi sicilinde şeffaf kayıt tutulmalı ve sabit değer net biçimde gösterilmelidir.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklıya güçlü bir teminat sağlar. Sabit değerli ipotek, bu teminatı belirlenen sabit bir değer üzerinden sağlayarak hem alacaklı hem de borçlu açısından öngörülebilirlik sunar.
- Alacaklı, sabit değer çerçevesinde güvence elde eder.
- Borçlu, gemisinin hangi değer üzerinden ipotek edildiğini bilir.
- Fazla değer borçluya kalırken, yetersiz değer alacaklının riskini artırabilir.
Sonuç olarak, sabit değerli ipotek, taraflar arasındaki menfaat dengesini koruyan, öngörülebilirliği artıran ve deniz ticaretinde kredi piyasasının işleyişine katkı sağlayan bir ipotek türüdür.
About Post Author
