Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde İpotek Tescilinin Talep Edilebileceği Gemi veya Yapı
Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde İpotek Tescilinin Talep Edilebileceği Gemi veya Yapı
Giriş
Deniz ticareti, dünya ekonomisinin omurgasını oluşturan en önemli sektörlerden biridir. Bu sektörün temel unsuru olan gemiler, sadece taşımacılık faaliyetlerinde değil, aynı zamanda finansman ve kredi işlemlerinde de teminat aracı olarak büyük önem taşır. Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), gemi ipoteğini ayrıntılı biçimde düzenleyerek, alacaklıların haklarını koruma altına almıştır.
Gemi ipoteğinin geçerlilik kazanması için gemi siciline tescil şarttır. Ancak ipotek, her gemi veya yapı üzerinde kurulamaz. Kanun, hangi gemi veya yapılar için ipotek tescili talep edilebileceğini açıkça belirlemiştir.
Gemi Kavramı ve İpotek
Gemi Tanımı
TTK’ya göre gemi, “kendi kendine hareket edebilen veya edemeyen, deniz yoluyla eşya ve yolcu taşımaya elverişli her türlü araç”tır.
Gemi İpoteğinin Konusu
- Sicile kayıtlı gemiler ipoteğe konu olabilir.
- Sicile kayıtlı olmayan küçük deniz araçları (örneğin sandal, küçük balıkçı kayıkları) ipoteğe konu olamaz.
- İpoteğin geçerli olabilmesi için geminin mülkiyetinin borçluya ait olması gerekir.
İpotek Tescilinin Talep Edilebileceği Gemiler
1. Sicile Kayıtlı Gemiler
- En temel şart, geminin gemi siciline kayıtlı olmasıdır.
- Sicile kayıtlı gemiler üzerinde ipotek kurulabilir ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.
2. Türk Bayraklı Gemiler
- Türk siciline kayıtlı, Türk bayrağı taşıyan gemiler ipoteğe konu olabilir.
- Yabancı bayraklı gemiler, Türk siciline tescil edilmedikçe Türkiye’de ipoteğe konu edilemez.
3. İnşa Halindeki Gemiler
- TTK m. 1014’e göre, henüz inşa halinde olan gemiler de ipoteğe konu olabilir.
- Bunun için geminin yapıldığı tersanenin bulunduğu yerde yapı siciline kayıtlı olması gerekir.
4. Tamamlanmamış Gemi Yapıları
- Henüz denize indirilmemiş, inşası devam eden gemiler de ipoteğe konu olabilir.
- Yapı siciline kayıt, ipoteğin kurulması için yeterlidir.
5. Gemiye Ait Tümleyici Parçalar ve Eklentiler
- İpotek kapsamı yalnızca geminin kendisiyle sınırlı değildir.
- Geminin bütünleyici parçaları (motor, navigasyon sistemi, pervane) ve eklentileri de ipotek kapsamına girer.
İpotek Tescilinin Talep Edilemeyeceği Gemiler
- Sicile kayıtlı olmayan küçük deniz araçları (kayık, küçük tekneler) ipoteğe konu edilemez.
- Yabancı bayraklı gemiler, Türk siciline tescil edilmedikçe Türkiye’de ipotek edilemez.
- Kullanılamaz hale gelmiş veya hurdaya ayrılmış gemiler ipotek için uygun değildir.
Hukuki Dayanak
- TTK m. 1013 – 1020: Gemi ipoteğine ilişkin hükümler.
- TTK m. 1014: İnşa halindeki gemilerin ipoteğe konu olabileceğini düzenler.
- TMK m. 851 – 853: İpoteğin fer’î niteliğini ve tescil şartlarını içerir.
- Yapı Sicili Yönetmeliği: İnşa halindeki gemilerin kaydı ve ipotek işlemleri hakkında detaylı düzenlemeler içerir.
Yargıtay Kararları Işığında
- Yargıtay 11. HD, 2015/8794 E., 2017/2231 K.: Sicile kayıtlı olmayan bir deniz aracının ipoteğe konu olamayacağına karar verilmiştir.
- Yargıtay 11. HD, 2012/6456 E., 2013/9721 K.: İnşa halindeki gemilerin yapı siciline kaydedilmesi halinde ipoteğe konu olabileceği vurgulanmıştır.
- Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: İpoteğin kapsamının geminin eklentilerini de içerdiğini belirtmiştir.
Alacaklı Açısından Önemi
- Sicile kayıtlı gemiler ve yapı siciline kayıtlı inşa halindeki gemiler, alacaklıya güçlü bir teminat sağlar.
- Alacaklı, alacağını tahsil edemediğinde geminin satışını talep ederek alacağını güvence altına alır.
- Bu durum, uluslararası finansman piyasalarında Türk bayraklı gemilere güveni artırır.
Gemi Maliki Açısından Önemi
- Malik, gemisini ipotek ettirerek krediye erişim sağlayabilir.
- İnşa halindeki gemiyi bile ipotek ettirerek finansman temin edebilir.
- Ancak ipotekli gemi üzerinde tasarruf yetkisi kısıtlanır ve ödeme yapılmazsa gemisini kaybetme riski doğar.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Küçük Deniz Araçları: Sicile kayıtlı olmayan tekneler için ipotek kurulmak istendiğinde hukuki engeller çıkar.
- Yabancı Bayraklı Gemiler: Türkiye’de tescil edilmedikçe ipoteğe konu olamaz, bu da yabancı yatırımcılarla sorun yaratabilir.
- İnşa Halindeki Gemiler: Yapı siciline kaydın yapılmaması halinde ipotek geçersiz olur.
- Eklentilerin Belirsizliği: Geminin hangi eklentilerinin ipotek kapsamına girdiği uygulamada tartışmalara yol açabilir.
Çözüm Önerileri
- Sicil kayıtlarının elektronik ortamda erişilebilir hale getirilmesi.
- Yabancı bayraklı gemiler için ipotek imkânlarının genişletilmesi.
- İnşa halindeki gemilerde yapı siciline kaydın zorunlu ve etkin şekilde yapılması.
- İpotek kapsamındaki eklentilerin sözleşmede açıkça belirtilmesi.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklıya güçlü bir teminat sağlar. Ancak ipotek tescili yalnızca sicile kayıtlı gemiler, Türk bayraklı gemiler, yapı siciline kayıtlı inşa halindeki gemiler ve bunların bütünleyici parçaları ile eklentileri üzerinde mümkündür.
- Sicile kayıtlı olmayan küçük deniz araçları ve yabancı bayraklı gemiler tescil edilmedikçe ipoteğe konu olamaz.
- Yargıtay kararları, ipoteğin geçerliliği için sicil kaydının zorunlu olduğunu açıkça ortaya koymuştur.
Sonuç olarak, ipotek tescilinin talep edilebileceği gemi veya yapı, TTK ve ilgili mevzuat çerçevesinde sınırlı olarak belirlenmiş, böylece deniz ticaretinde alacaklı ve borçlu arasındaki denge sağlanmıştır.
About Post Author
