Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde İpotek Tescilini Talep Hakkının Sahibi
Deniz Ticareti Hukukunda Gemi İpoteğinde İpotek Tescilini Talep Hakkının Sahibi
Giriş
Deniz ticareti, uluslararası nitelikli ve yüksek maliyetli yatırımların gerçekleştiği bir alan olup, bu yatırımların korunması için teminat mekanizmaları büyük önem arz etmektedir. Türk Ticaret Kanunu (“TTK”), gemi ipoteği kurumunu düzenleyerek alacaklıların haklarını güvence altına almış, borçlu ve üçüncü kişilerin menfaatlerini dengeleyen bir yapı oluşturmuştur.
Gemi ipoteğinin geçerli şekilde doğabilmesi için, gemi siciline tescil edilmesi zorunludur. Bu noktada kritik bir soru ortaya çıkar: İpotek tescilini talep hakkı kime aittir?
İpotek ve Tescilin Hukuki Niteliği
Gemi İpoteğinin Özellikleri
- Sınırlı ayni hak niteliğindedir.
- Alacaklının, borç ödenmediği takdirde geminin satışını talep etme hakkı vardır.
- Kurucu nitelikte olup sicile tescil edilmedikçe doğmaz.
Tescilin Önemi
- İpoteğin geçerliliği için gemi siciline tescil zorunludur.
- Tescil, üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmenin şartıdır.
- Sicile işlenmeyen ipotek, taraflar arasında geçerli olsa da üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
İpotek Tescilini Talep Hakkının Sahibi
İpotek tescilini talep hakkı, esas itibariyle alacaklıya aittir. Ancak uygulamada gemi maliki ve bazı hâllerde üçüncü kişiler de bu sürecin tarafı olabilir.
1. Alacaklı
- Gemi ipoteği, alacaklının talebiyle sicile tescil edilir.
- Alacaklı, ipotek sözleşmesine dayanarak sicil müdürlüğünden tescil talebinde bulunur.
- Alacaklı lehine doğmuş olan bu hak, alacağın güvence altına alınması için kullanılır.
2. Gemi Maliki (Borçlu)
- Borçlu, çoğunlukla kredi ilişkilerinde, finansmana erişebilmek amacıyla ipotek tesisine rıza gösterir.
- Gemi maliki, alacaklıyla birlikte sicile başvuruda bulunarak ipoteğin tescilini sağlayabilir.
- Malik, tek başına ipotek tescilini talep edemez; mutlaka alacaklı ile iradesinin birleşmesi gerekir.
3. Birlikte Başvuru Zorunluluğu
- Sicil müdürlüğünde ipotek tescili için alacaklı ve gemi malikinin birlikte başvurusu gerekir.
- Bu kural, sicil işlemlerinde şeffaflığı ve taraf iradelerinin uyuşmasını sağlamak amacıyla getirilmiştir.
4. Kanuni İpotek Hallerinde
- Tersaneci ipoteği gibi kanundan doğan ipoteklerde, alacaklı (tersaneci) tek başına başvuruda bulunabilir.
- Malik rızası aranmaz; çünkü kanun doğrudan ipotek hakkı tanımıştır.
Hukuki Dayanak
- TTK m. 1013 – 1020: Gemi ipoteğine ilişkin hükümleri içerir.
- TMK m. 851 – 853: İpoteğin tesisi ve tescil şartlarını düzenler.
- TTK m. 997: Gemi siciline tescilin etkilerini açıklar.
- Yargıtay içtihatları, tescil talep hakkının sahibini ve sınırlarını ortaya koymaktadır.
Yargıtay Kararları Işığında
- Yargıtay 11. HD, 2017/4358 E., 2019/2211 K.: İpoteğin geçerliliği için tescilin zorunlu olduğu, alacaklı ve malik iradelerinin birleşmesi gerektiği belirtilmiştir.
- Yargıtay 19. HD, 2014/13263 E., 2015/7892 K.: Kanuni ipoteklerde malik rızasının aranmayacağı vurgulanmıştır.
- Yargıtay 11. HD, 2005/3650 E., 2006/4643 K.: Tescilin kurucu nitelikte olduğu ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için şart olduğu kabul edilmiştir.
Alacaklı Açısından Önemi
- Alacaklının tescil talep hakkı, kredi güvenliğinin temelini oluşturur.
- Sicile kaydedilen ipotek, alacaklının üçüncü kişilere karşı korunmasını sağlar.
- Alacaklı, ipoteğin tescili ile cebri icra yolunda öncelik hakkı elde eder.
Gemi Maliki Açısından Önemi
- Malik, ipoteğin tescili sayesinde finansmana erişim sağlar.
- İpotek tescili, borçlunun gemisini teminat olarak göstermesine olanak tanır.
- Ancak ipotek tescil edilirse, malik gemi üzerinde sınırlı tasarruf yetkisine sahip olur.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Tarafların İradelerinin Çatışması: Alacaklı ve malik arasında tescil için anlaşmazlık çıkabilir.
- Sicil Kayıtlarında Eksiklik: İpotek kaydının eksik yapılması, üçüncü kişilere karşı sorun yaratır.
- Kanuni İpoteklerde İtiraz: Malik, kanuni ipoteğe rıza göstermese de sicile tescil yapılması hukuki uyuşmazlıklara sebep olabilir.
- Çoklu Alacaklı Durumu: Aynı gemi üzerinde birden fazla alacaklı ipotek tescili talep ettiğinde, derece sırası tartışmalı hale gelebilir.
Çözüm Önerileri
- Sicil işlemleri şeffaflaştırılmalı ve elektronik ortamda erişim sağlanmalıdır.
- İpotek sözleşmelerinde taraf iradeleri açıkça belirtilmeli, uyuşmazlıklara yer bırakılmamalıdır.
- Kanuni ipoteklerde alacaklı ile malik arasında yaşanan ihtilaflar için hızlı çözüm mekanizmaları geliştirilmelidir.
- Derece sistemi konusunda uygulamada birlik sağlanmalıdır.
Sonuç
Deniz ticareti hukukunda gemi ipoteği, alacaklıya güçlü bir güvence sağlar. İpotek tescilini talep hakkı esas itibariyle alacaklıya ait olmakla birlikte, malik de bu sürecin tarafıdır.
- Alacaklı, alacağını güvence altına almak için tescil talep eder.
- Malik, finansmana erişmek için ipotek tesisine rıza gösterir.
- Kanuni ipoteklerde ise alacaklı tek başına başvuru yapabilir.
Sonuç olarak, ipotek tescilini talep hakkının sahibi, alacaklı ve malik birlikte olmakla birlikte, kanuni ipotek hallerinde alacaklı tek başına bu hakkı kullanabilmektedir.
About Post Author
